Vísir - 10.03.1939, Blaðsíða 7

Föstudaginn 10. mars 1939.
VISIR
7
Vilhjálmi Þór lalið að fconia
fram fyrir hOnd rlkisstjórnar-
inoar erlendis i iántOkomáhmi
Svo hefir skipast, að því er Vísir hefir frétt, að Vilhjálmur
Þór, sem nú er í New York, verði falið að koma fram fyrir hönd
ríkisstjórnarinnar erlendis í lántökumálinu, þ. e. kynna sér
lánstilboð það, sem um er að ræða, nánara, og annað sem athuga
þarf í sambandi við þetta mál.
Þeir dr. Wright og Mr. Drap-
er ræddu við rikisstjómina í
gær og mun ríkisstjórnin þá
hafa tilkynt þeim ákvörðun
sina, um að gefa Villijálmi Þór
umboð í því skyni, sem hér að
ofan segir. Ríkisstjórnin mun
hafa lofað því, að leita ekki til
annara um lán, fyrr en hún hafi
tekið fullnaðarákvörðun við-
vikjandi tilboðum þeim, sem í
boði eru.
Þeir dr. Wright og Mr. Drap-
er voru meðal farþega í gær á
Ljtu til útlanda.
Prjír skttiiniiMi
Eftir Guðmund Fridjónsson.
II.
Höll sumarlandsins.
Ljós heimsins, Höll sumar-
landsins -— þau heiti eru fögur.
Ljós heimsins mun vera Þór-
unn á Kömbum og sálrypnar
rannsóknir, skjálftalækningar
svokallaðar. Höll sumarlandsins
mun vera rottuhjallur Fram-
farafélagsins í Sviðinsvik, sem
hrennur þegar búið er að liækka
vátryggingu liennar um 100
þús. lcrónur.
Þessi bók, Höll sumai’lands.
ins, er um 400 bls. og Ljós
heimsins (sem er fyrri hluti
hennar) um 300 bls., alls 700
bls. —
„Sjö sinnum það sagt er mér
syngi þetta versið hver,
þeirn skal eg gefa sjö
tunnur rauðagulls“.
Sá gefur nú þetta gull sem
getur! Alþingi gefur rithöfund-
inum gullið fyrir þenna söng
um Ljósið í sumarhöllinni.
Fleira er söngur en rímað mál,
sbr. orðatiltækið: fallega syng-
ur í tálknuunum þínum núna,
er sagt um þá sem eru málugir
og illkvittnir. En þessar sögur
H. K. L. eru frá upphafi til
enda mælgi og illkvittni sem
svivirðir þjóðina, innanlands og
utan.
Mælgin í þessum bókum er
þannig haglega gerð, að liún
vekur hlátur — á svipaðan liátt
sem konungar og hirðmenn
lilógu að hirðfíflum á liðnum
öldum.
600 manns eru i Sviðinsvík og
alt’þelta fólk eru fifl, að undan-
skilinni skáldkonunni, sem hkn-
ar Ólafi skáldfífli. En þessi
kona er svo fyrirferðarlítil í
getur vart verið mjög óvinsæll-
Og erfitt er að gera ráð fyrir
öðru en að þeir, sem i fyrstu
voru andstæðingar lians, hafi
sannfærst urn, að hann sé föð-
urlandsvinur einlægur, sem hafi
ávalt liaft velferð lands síns
fyrir augum.
Það, sem varð honum að falli,
var það, að honum hafði ekld
tekist að leysa deilumál Króata
og Serba, en þau eru erfið við-
fangs og munu reynast erfið
fleirum en honum.— Menn geta
varla gert sér annað í hugar-
lund, en að Stoyadinovitsch eigi
eftir að'ná völdum aftur. Með
sínum miklu hæfileikum — og
göllum — er hann skapaður til
þess að vera þjóðarleiðtogi. (Að
mestu samkvæmt grein eftir
blaðamanninn J. Bast i Ber-
lingatíðindum.)
sögunni, að á henni ber svo sem
eins og bláberi i ámu!
Fífl og fantar! Það er fólkið
alt. Og svo er það málugt að
þverrifurnar ná frá eyra til
eyra! Forstjóri Framfarafélags-
ins, oddviti hreppsnefndar,
læknir, prestur — alt eru þetta
vitlitlir fimbulfambarar og
glæpanienn.
Júel J. Júel, fulltrúi togara-
félags sem á 5 botnvörpunga,
er efsta silkihúfan ofan á þess
um samsétningi. Félagið sjálft
héitir Grímur Loðinskinni =
Kveldúlfur. Hann einn á 5 tog-
ara, hérlendra félaga. Alt er
þetta auðskilin gáta. Júel .1. Júel
er drykkjudóni, kvennalaUpur,
fífl, svikari, hestafantur.
Þess má geta, að þessi saga er
svo að segja laus við klám. Þó
laumar unnusta Ólafs Kárason-
ar því að honum í náttmyrkri,
livort hann liafi veitt þvi at-
liygli, að hún „væri óklædd
undir kjólnum“. Þetta vekur
Ólaf svo að karlmaðurinn í hon-
um vaknar til þess manndóms,
að stúlkan lætur hann vita, á
sínum tíma, að hún sé orðin
ólétt.
„Öllu ganini fylgir nokkur al-
vara“, sagði stúlka ónefnd, þeg-
ar hún vissi sig orðna þungaða.
Það sannast einnig í Höll sum-
arlandsins — þar sem rottu-
vargurinn réði ríkjum.
Höf. Hallarinnar gerir mikið
spott að Þórunni fná Kömbum
og sálarrannsóknunum. Þó
virðist mér svo sem liún liafi
reist upp frá lamasessi Ólaf
Ljósvildng — til þess m. a. að
gera þessa stúlku ófríska, sem
svo er nefnt á Reykjavíkurmáli.
Úti í sveitum eru þeir og þær
nefndar svo sem eru eitlhvað
lasnir.
Þessi saga á að vera nútíðar
saga. Það sést m. a. á því, að frá
þvi er sagt, að upp úr dys eru
tekin 200 ára gömul bein, sbr.
beina-upptöku Friðriks og
Agnesar — og þau flutt i vigða
mold. Þessi upptaka óhelgra
dóma morðingja og brennu-
varga sver sig i ætt þeirra at-
burða sem gerðust i Húnaþingi
og lyktuðu i* Vatnsdalshólum,
óvættar minningar á dögum
annála og árbóka.
Saga þessi gæti verið góð bók,
þó að hún styddist við sann
reyndir, ef þær væru þá ekki
afskræmdar.
En höfuðgalli hennar er sá,
að myndirnar í Höll sumar-
landsins eru afskræmdar, á
kostnað lífsins í landinu.
Skrípamyndablöð liafa rétt
og einkarétt til að gera og gefa
út skrípamyndh- af mönnum og
athöfnum, en höfuðskáld sjá
ekki sóma sinn ef þau stunda
þá iðn.
List þeirra verður áhrifalaus,
ef þau umgangast illþýði og
fífl, til lengdar.
Skáldin sjálf draga þá dám
af fiflunum og verða sjálf fífl
við það að umgangast fífhn.
Hver tog einn dregur dám af
sinum sessunaut.
Málsháttur kveður svo að
orði: Segðu mér, hvern þú um-
gengst og eg skal segja hver
þú er.
Gáfaðasti aðdáandi H. K. L.
— Vilmundur landlæknir —
hefir viðurkent i áheyrn minni
að sagnafólk þessa liöfundar sé
„symbólskl“, þ. e. táknrænt.
ekki nátlúrlegt fólk. Með þessu
er það gefið í skyn, að lýsingar
skáldsins sé óáreiðanlegar sem
þj óðlif slýsingar.
En livaða erindi eiga þær út
í lönd, ef þær eru ósannar?
Ef skáldskapurinn væri dýr-
legur, háfleygur, fagurfræði-
legur eins og t. d. táknrænar
myndii' Einars Jónssonar, ættu
þær erindi til listrænna sálna.
En myndir H. K. L. eru eigi
svo vel ættaðar. Þær eru allar
þrælbornar hugmyndir lians
eða þá komnar frá ögmundi
löðurkúf og Helgu beinrófu
sem svartidauði þyrmdi forð-
um.
Ferðasögur H. K. L. eru
nokkurskonar skáldsögur. Hann
samdi ferðasögu i fyrra um
Snæfellsnes og Barðaströnd.
Snæfellsnes var að hans sögn
viðlíka statt sem Sviðinsvík í
Höll sumarlandsins og var sú
niðurlæging að kenna þing-
manni Snæfcllinga, Tlior Thors,
að sögn H. Iv. L.
Hann fór samskonar orðaeldi
um Barðaströnd, einkanlega á-
kveðinn lirepp, sagði að þar
væru öreigar einir, börn gamal-
menni og sjúklingar.
Sýslumaður Barðstrendinga,
Jóliann Skaftason, svaraði þessu
í Tímanum með tölum úr fram
talsskýrslu frá hreppstjóra og
skattanefnd. Flestir íbúar
lireppsins svöruðu skatti,
bjuggu á hlunnindajörðum og
sátu við bærileg kjör.
Skáldið hafði lagt til í ferða-
sögunni, að Ströndin væri lögð
í auðn, fólkinu hjálpað til að
Hýja-
Þarna getur að lita livaða
augum þessi höf. lítur.á lífið
sjálft og svo hitt: hvernig hann
f.er með heimildir.
Er þessi maður þess umkom-
inn að tala kjark' í fólkið —
lesendur sina?
Er hann sá spámaður, sem
þjóðin þarf?
Alþingi hefir svarað fyrir sig
þrem sinnum.
Alt er þegar þrent er.
Afskræmilegar þjóðlýsingar
þessa skálds geta stafað af
tveim orsökum — takmarka-
lausri fyrirlitningu fyrir fólk-
inu, þjóðinni.
Alt er gott í glyrnum
guluveika mannsins,
segir St. G. St.
En þessi liöf. temur sér hina
gulu ritlist.
Og afskræmingin getur staf-
að af þvi, að liöf. vill velta í
rústir þeirri þjóðfélagsskipun
sem hér ríkir. Ráð lians til þess
að koma á byltingu er það, að
telja fólki trú um, mála alt svo
svart sem gert er í landinu, að
fleirtala liöfðanna kjósi það, að
alt standi á höfði — fari á liaus-
inn.
Með því að fletta þessari bók
blað fyrir blað, taka sýnishorn
og bera þau saman við daglegt
lif — mætti sanna, svart á
hvítu, að Höll sumarlandsins
er bull frá upphafi til enda og
að hún er i samanburði við
sannkallaðar skáldsögur þvilik
sem undanrennufroða er and-
spænis rjóma.
Hún og Ljós heimsins ættu
það skilið, að heilög reiði gerðu
þær upptækar og bæru þær á
biál vandlætingar sem ekki læt-
ur að sér liæða.
Eg hefi drepið á það, hvernig
þessi liöf. stígur yfir landamæri
hugarburðar og sannsögli, t. d.
í ferðasögum sem eiga að vera
ábyggilegar. Eg sótti gögnin til
Barðstrendinga. Eg ætla nú að
nefnda dæmi úr Höll sumar-
landsins og bera það undir lífið
sjálft.
Ilöf. nefnir kvenmiðilinn
Þórunni á Ivömbum og fylgi-
anda hennar Friðrik huldu-
lækni. Ekki þarf mjög mikið
skáld til að botna þessa vísu
þannig, að hér sé átt við Mar-
gréti frá Öxnafelli (Kambar,
samskonar sem fell). Margrét
er að kunnugra manna dómi
mesta kvengersemi í orðum og
breytni. Heimili hennar varð
fyrir óbóta gestgangi árum
saman vegna þeirra pílagríma
sem þangað sóttu. Margrét
svaraði bréfum svo að hundr-
uðum skifti, ókeypis, og gerði
sér á engan hátt að féþúfu á-
trúnaðinn sem að henni stefndi.
Þetta er vitnisburður lífsins
sjálfs.
En höf. Sumarhallar og Ljóss
lieimsins gerir tilbúinn slcugga
þessarar meyjar að skækju,
lygaskjóðu og fégirndahít sem
segir, að lokum — að alt í ver-
öldinni sé lýgi nema seðlar,
peningar.
Að svo mæltu strýkur hún úr
landi.
Meðan eg er að setja saman
þessa grein, getur útvarpsfrétt
um það, að H. K. L. sé í Höfn
að vinna að þriðju bók þessa
skáldsagnaflokks. Sá samsetn-
ingur mun verða að lokum
1000—1200 blaðsiður — alt í
alt. Og engin persóna sem slæg-
ur er i eða þess verð að kynnast.
Slíkur skáldskapur er hlið-
stæður við þá hagmælsku sem
getur gert vísu, — allan daginn
um alt og ekkert, slétt kveðnar
en efnislausar, gersneyddar
bókmentalegu gildi. Sæmilega
hagorður maður þessarar teg-
undar, sem nær sjötugs aldri,
gæti haft efni í 50 ljóðabækur,
þ. e. a. s. eina á hverju ári frá
tvítugs aldri, ef hann hefði lagt
sig niður \4ð að bera þessháttar
„mykju á haglendi“ sálar sinn-
ar. En er það betra að spúa út
úr sér skáldsagnavellu á liverju
ári, sem er svo gruggug, að
jafna má við þá Jökulsá, sem
er kölluð Fúlilækur.
Jón i Múla var einn sá skiln-
ingsgleggsti maður á skáldskap
sem eg liefi kynst. Eg spurði
hann eitt sinn, hvajð hann segði
um norska skáldsögu sem eg
var þá, unglingurinn, að stafa
mig fram úr.
Jón leit hvast á mig og
hlevpti brúnum. Sá var liáttur
lians i samtali.
Hann mælti: „Mér þykir þessi
saga lítilsvirði. Þar er engin
persóna sem slægur er í.“
Hann fitjaði syo upp á alt
öðru efni.
Þessi saga er eftir Garborg
(Bondestudentar) og er sögð
með rennandi mælgi.
Heimskar mannverur og ó-
geðslega kjöftugar og óguðleg-
ar eru alls eigi eftirsóknarverð-
ari í bókum (skáldsögum) en í
heimahúsum, eða í nágrenni.
Og að kaupa dýrum dómum þá
viðkynningu, það er sama sem
að kosta sig til minkunar eða
dvergvaxtar.
_______________ ÍSLANDSKYIKMYNDIN._____ _______
Hér er mynd úr íslandskvikmyndinni nýju, sem sýnd var í
Danmörku nýlega við hið mesta lof KaupmannahafnarMað-
anna. Kvikmyndina tók Dam sjóliðskapteinn, eins og kunn-
ugt er. Kvikmyndin verður sýnd á Heimssýningunni í New
Yorlc. — Myndin er frá Reykjum í Mosfellssveit.
Félagið Heyrnarlijálp
hélt aðalfnnd í gær
Aðalfundur félagsins Heyrn-
arhjálp var haldinn í Kaup-
þingssalnum í gær.
Fyrsta mál á dagskrá var
störf liðna ársins. Formaður,
Steingrímur Arason, las upp
skýrslu um þau. I Heyrnarlijálp
eru nú, að þvi er formaður seg-
ir, 234 meðlimir, sem allir hafa
greitt árgjöld sín. — Félagið
hefir aflað sér 35 heyrnartækja,
sem er til sýnis daglega í Reme-
dia, Austurstræti 7. Þau kosta
frá kr. 5,50 og upp í kr. 350,00.
Námskeið í varalestri er nú að
byrja á vegum félagsins og er
kennari á námskeiðinu frú Ras-
mus forstöðukona Málleysingja-
| skólans, sem liefir verið í stjórn
í félagsins frá byrjun. Er von-
| andi, að sem fleslir heyrnar-
sljóir iiienn noti sér þetta, þvi
að slíku getur þeim orðið ó-
metanleg hjálp. Kenslan er ó-
keypis.
P. Þ. J. Gunnarsson, gjald
keri félagsins, lagði frani end-
urskoðaða reikninga og skýrði
frá fjárhag félagsins. í sjóði eru
nú 16 hundruð krónur, sem er
nú verið að verja i ný heyrnar-
tæki.
Stjórnin var endurkosin og
rætt fram og aftur um ýms
framtíðarmálefni.
Starfsemi félagsins var fyrir
nokkuru allítarlega getið i Vísi.
g^:~
Hafa félaginu verið að smábæt-
ast félagar að undanförnu, en
þeim þarf enn að fjölga að mikl-
um nmu, því að félagið á mikið
verkefni að vinna. Árgjaldið er
að eins 2 kr. og geta menn snú,-
ið sér til einhvers úr stjóminni,
ef þeir vilja stvrkja þetta unga
og þarfa félag, a-
Bœjar-
fróffir
Veðrið í morg-un.
1 Reykjavík 3 stig, heitast í gær
7 stig,^ kaldast i nótt 2 stig. Úrkoma
í gær og nótt 8.7 mm. Heitast á
landinu í morgun 6 stig, Siglunesi
og Fagurhólsmýri, kaldast 2 stig,
í Grímsey, Raufarhöfn og 3 Skál-
um. Yfirlit: Djúp lægð yíir suö-
austur-Grænlandi, á hreyfingu í
norðaustur. Horfur: Suðvesturland
til \restf jarða: Stinnings kaldi á
suðvestan. Skúrir, en bjart á milIL
Höfnin.
Reykjaborgin kom af veiðum 5
morgún nteð um go..föt lifrar.
Skipafregnir.
Gullfoss fer til útlanda í kvöld
kl. 8. Goðafoss kemur til Hamborg-
ar í fyrramálið. Brúarfoss er á Ieið
til Kaupmannahafnar frá London.
Dettifoss kom frá útlöndum í nótt.
Lagarfoss fer frá Akureyri í dag.
Selfoss er í HuIL
Jean Haupt'
sendikennari. flytur erindi í Há-
skólanum i kvöld kl. 8, um skáld-
konuna George Sand.
„Húrra krakki“ verður leik-
inn n. k. sunudag og munu
margir fagna þeim gajnla kunn-
ingja.Hefir „Húrra krakki“ ver-
ið leikinn 20 sinnum áður og
þótt afar skemtilegur, enda í
flokki með „Stubbi“ og „Ivarl-
inn í kassanum", sem Reylcvík-
ingar liafa ávalt getað skemt
sér við. Leikendur eru allir þerr
isömu og áður, nema Regina
Bjarnadóttir hefir á hendi hlut-
verk frú Magneu Sigurðsson. —
Aðeins verður leikið í fá skifti.
því að Har. Á. Sigurðsson er
alveg á förum úr bænum í
sveitasæluna.