Tíminn - 25.03.1952, Síða 4
4.
TÍMINN, þrzðjudaginn 25. marz 1952.
70. blað.
Séra Þórarlnn. Þór:
Orðið er frjáist
Kirkjubyggingar og Strandarkirkja
Ég hefi nýlega lesið tvær Listaverkin mega gjarnan lítil líkindi til þess, aö þessar
greinar sitt úr hvorri áttinni, vera í kaupstöðunum og gegna ‘ kirkjur rísi af grunni í ná-
að óbreyttum
inni framtíð,
aðstæðum.
Ríkiskirkjur eru nú orðnar
rnjög fáar í landinu, enda gott
sem þó vöktu hjá mér hugs- þar hinu tvíþætta hlutverki,
un um eitt og sama málefnið. að vera guðshús kristins safn-
Önnur greinin skýrði frá skrif aðar og menningarvottur ó-
um dansks prests í blað í bornum kynslóðum. Auðvitað
iieimalandi hans um aumlegt væri ekkert nema gott um j þVí þær eru { mörgum tilfell-
ástand íslenzku kirkjunnar. það að segja, að listasmíði um í hróplegri andstöðu við
Jín er ágæt grein eftir séra væri einnig í kirkjum út um' safnaðarkirkjiirnar, sem flest
Helga Sveinsson í Hveragerði landsbyggðina, en f járhagur-j um er vel við haldið, eða eftir
' Kirkjurióinu og heitir „Eng- inn mun tæpast leyfa neitt þVí( sem íöng eru á. í ná
: isvík.'1 j óhóf, og þrá fólksins stendur
Fyrri greinin um hinn fyrst og frenfst ™ þess f. fá
danska nrest, sem finnur hvöt ^tlausar hæfilega storar
iojá sér iii að affiytja isienzka ^rkjur til guðsþjonustuhalds.
cirkju er hryggileg, og þó eft- j S^^fog SmifeX-
:j.r öðru i skoðunum margra g .. D ’
:nanna með þeirri þjóð á okk- en Þeir eru llku akaflega marg
ír, sem eiga lelegar kirkjur,
og kirkjur, sem eru verxú en
, engar.
Það er mikið verkefni fyrir
xr og í framkomu þeii'ra í okk
ar garð. Þessi pi’estur aug-
ýsti i-víðlesnu blaði allt það, ‘
sem hann þóttist geta fundiö I
grannasöfnuðum okkar hér, í
Garpsdal og í Flatey, eru safn
aðarkirkjur og báðum vel við
haldið. Er Flateyjarkirkja
raunar ein fegursta smákirkja
að innan, sem ég hefi komið
í. En hið ytra, er aftur á móti
ekki sömu sögu að segja. Stíll-
inn er sama gamla kassalagið
og turninn lágkúrulegur og
ljótur og engan veginn í réttu
hlutfalli við húsið sjálft. En
þeir mega þó vel við una í
Flatey, því inni er bjart,
hreint, hlýtt og fagurt. Er sú
kirkja til hins mesta sóma að
innan, að mínu viti.
Rétt stefna í þessum mál-
um hygg ég vera þá, sem far-
in hefir verið hingað til, að
að og rangíærði annað á hinn höndum, að reisa kirkjur fyr-
hevfilegasta hátt. Þó er því ir alla söfnuði landsins, kirkj-
ekki að neita, að í a.m.k. einu ur, sem eru til sóma en ekki
úlliti hafði hann ekki með, vansa, sem bera vott um gró-
öllu rangt fyrir sér. Þegar andi kristnilíf með þjóðinni
'iann talar um kirkjuhúsin og gefa ekkert tækifæri af-
ííjálf íer ekki hjá því, að vér ^ flytjendum til að svívirða
leyðumst til að viðurkenna,, okkur. v,& *«*-|
að þar stöndum við böllumj í Staðarprestakalli á Reykja
::æti gagnvart honum og öðr- nesi eru þrjár kirkjur, allt rík j söfnuðirnir taki sjálfir að sér
;.m þeim, sem leita að ágöll-; iskirkjur. Ein þeirra, Gufu- I kirkjurnar. En eins og nú er
im til að smjatta á heima1 dalskirkja, er fremur fallegt S háttað, eru á þvi hin mestu
:íyrir og út á við. Kirkjubygg- 1 hús, en ekki nógu vel við hald- ! vandkvæði, a.m.k. í Staðar-
xngarnar okkar eru margar .ið, enda bláfátæk, svo tekj- prestakalli. Fátækur söfnuð-
ainar hörmulegustu og sums urnar hrökkva hvergi nærri ur getur varla tekið
staðar alls ekki viðunandi, og 1 til að gera við það sem þörf að sfr ónýt hús og þótt hann
bað gagnar ekkert, þó að við j er á að lagfæra. Hún liggur, geröi það, og vildi reisa ný í
afsökum okkur með fátækt; þVí undir skemmdum, og verð, staðinn, mundi kostnaöurinn •
og því, að Danir hafi rúið
kirkjuna inn að skinni fyrr á
öidum, því menn, sem á ann-
að borð finna gleði í því að
afflytja náungann, taka ekk-
ert slíkt til greina. Þeir leika
sér að því sem þeir sjá, án
þess að spyrja hvers vegna það
sé svo. Og því verður ekki neit
að, að hinn danski prestur
hlýtur að hafa séð þó nokkr-
ar lélegar kirkjubyggingar ef
hann hefir ferðast eitthvað
út á landsbyggðina. Það sjá
aliir, sem þangað koma. —
Við eigum að vísu nokkrar á-
gætar kirkjubyggingar. í
Reykjavík t.d. er ekkert at-
hugavert við þær kirkjur, sem
þar eru. Þær eru að vísu of
fáar enn, en það er önnur
saga. Víða annars staðar, þar
sem stórir söfnuðir eru, hafa
risið upp fagrar kirkjur, eins
og t.d. á Akureyri. Margar
eldri kirkjur eru líka þokka-
ur miklu fyrr ónýt en ef fé, veröa ofviða. Það er óvinn
væri fyrir hendi til aö halda audi vegur fyrir bændur, að
henni sæmilega við. Hinarjleggja mikið fé í byggingu
tvær kirkjurnar eru næsturn j hedlar kirkju. VUjinn til að
ónýtar, báðar mjög görnul! fórna eins miklu og fjárhag-
hús, Reykhólakirkja, næneitt urinn leyfir, er þó til staðar
hundrað ára. Byggingarlag
þeirra er líka leiðinlegt, að
hjá flestum. Einn bóndi hér,
minntist á það við mig, að
mér finnst. Þetta gamla kassa | bann muntíi glaður gefa á
lag á mörgum kirkjum ætti
að hverfa að mestu og í stað-
inn að koma meiri fjölbreytni
í byggingarlagið. Það ætti að
vera hægt með lítið meiri til-
kostnaði. Ef kassalaga turn-
myndin á þessum gömlu kirkj
um væri tekinn burt, líkjast
þær einna mest gömlum hjöll
um í hrörnandi sjávarpláss-
um. Þetta er þó ekki aðalat-
riði. Ef annað væri í lagi,
mundi vera hægt að sætta sig
við byggingarlagið. En því fer
fjarri að svo sé í Staðar-
prestakalli pg vísast víðar.
Staðarkú’kja er nú svo illa
leg hús eins og t.d. Húsavík- farin, að þar er ekki viðlit að
urkirkjg og fleiri. í sveitum
eru líka til þokkalegar kirkj-
ur, en mjög víða, alltof víða,
er þeim ábótavant í ýmsu og
sumar gei’samlega óhæfar tU
guðsþjónustuhalds. Við íslend
ingar eigum engar kirkjur
byggðar af snilld og list, sem
standa um aldir, eins og aðr-
ar þjóðir. Ef til vill er þó eitt-
hvað að breytast í þeim efn-
um með hinum nýju stein-
steyptu kirkjum, sem reistar
hafa verið á nokkrum stöðum,
en eru þð enn alltof fáar. Ég
hygg t. d., að Hallgrímskirkja
í Reykjavík verði mikil lista-
smíði. En það er víðar fólk
en í Reykjavík, víðar kristn-
ir söfnuðir, sem enga von geta
gert sér um mikla Ust eða fag-
urfræðilegt nostur í þeim
kirkjubyggingum, sem þeir
vonast til að geta reist ein-
hvern tíma í framtíðinni. —
Enda er það ekkert aðalatriði.
Látlaus kirkja gegnir sínu
meginhlutverki jafnvel og feg
urstu dómkirkjur með turn-
um, sem gnæfa við himin.
messa, enda því hætt fyxúr
nokkru. prédikanir fluttar í
bæinn. í Reykhólakirkju er
að vísu messað enn, en við af-
leit skilyrði. Húsið er fúið,
gisið og missigið. Viðgerð á
því kemur ekki td greina, hún
yrði allt of kostnaðarsöm og
kirkjan gersamlega félaus, og
fé úr ríkissjóði vísast ófáan-
legt. Á Reykhólum verður því
að koma ný kirkja, því áður
en langt um líður, dregur að
því, einnig þar, að hætta verð
ur að messa í þeirri gömlu. —
Ný sóknarskipti munu líka
sennilega komast á í Reyk-
hólasveit innan skamms,
þannig, að Staðarkirkja verð
ur lögð niöur, en ný sókn
mynduð í innri hluta sveitar-
innar og þarf því að reisa
kirkju þar. — í Staöarpresta-
kalli á Reykjanesi er því á-
Standið í þessum málum þann
ig nú, að tvær ónýtar ríkis-
kikjur eru þar og vantar því
tilfinnanlega tvær nýjar kirkj
ur. Þetta ástand er mikið á-
hyggjuefni, því við hér sjáum
hverju hausti eitt lamb til
kirkjunnar þangað til hixn
væri fullgei’ð. Ef hver og einn
legði þannig af mörkum eftir
efnum og ástæðum, mundi að
vísu muna mikið um það, en
þó hvergi nærri duga ttt. Á
mörgum árum mundi aö vísu
safnast lagleg fjárhæð, en all-
ir vita, hversu dýrt er að
byggja á þessum tímum og
þegar nauðsynin er jafn knýj
andi og hér, er of langt að
bíða í tvo ttt þrjá áratugi eft-
ir kirkju. Að ríkið reisi kirkj-
urnar eins og því ber, þar sem
það er eigandinn, hygg ég, að
minna verði úr, enda heppi-
legast eins og ég tók fram hér
að ofan, að söfnuðirnir eigi
sínar kirkjur sjálfir.
Það gefur að skilja, að sam
komustaðir, sem mönnum líð-
ur óþægttega í vegna kulda,
slaga og stybbu af olíuofnum,
eru ekki til þess fallnir að laða
fólk að sér. Óvistlegar kttkj-
ur, sem jafnframt geta vei’-
ið skaðlegar heilsu manna,
vegna dragsúgs í köldum veðr
um á vetrum, eru því til þess
að veikja kristið safnaðarlíf.
Fólk veigrar sér við að koma
til messu í slík húsakynni, og
þó verður að telja það fagran
vott um hug fólksins, hvað
það, þrátt fyrir allt, sækir
hinar óvistlegu kii’kjur, en
endalaust getur það ekki
gengið, því alltaf hrakar kirkj
unum jafnt og þétt og eldra
fólk og lasburða má þar ekki
koma, heilsunnar vegna. —
Þannig er ástandið. í Stað-
arprestakalli á Reýkjanesi.
Annars staðar eru mér ekki
kunnar ástæður til hlýtar, en
.(Framhald á 6, síðu)
Hér er kominn Refur bóndi og
mun hafa yfir nýjar stökur, sem
hann hefir gert:
Ég fór einn fótgangandi yfir
Fróðárheiði í yndislegu veði’i og
hafði þá eigi farið þá leið gang
andi í 20 ár. Gisti á næsta bæ
við heiðina í Staöarsveit, sem
heitir Kálfárvellir. Um leið og
ég fór þaðan datt mér þessi
staka í hug:
Kálfárvöllum fer ég frá,
fékk þar góðan beina.
Gestrisninnar geta má
— gott er að hitta Steina.
En bóndinn þar heitir Þor-
steinn.
Þegar ég var kommn upp í
heiðarbrekkuna, kvað ég:
Hér er indælt útsýnið,
— allt þó hylji mjöll og svell.
Axlarhyrna á aðra hlið,
en á hina Mælifell.
Þegar komið er upp á brún Fróð
árheiðar Staðarsveitarmegin,
heita þar hnúkar Rjúpnaborgir.
Er þaðan hið fegursta útsýni og
sjást þaðan bæði Breiðafjörður
og Faxaflói. Hjá Rjúpnaborgum
kvað ég:
Fögur gnæfa fjöllin há
földuð hreinum, hvítum snjá.
Rjúpnaborgum Refur hjá,
rjúpur engar fékk að sjá.
Frá Rjúpnaborgum og vestur
áo sæluhúsi var lausamjöll ofan
á hjarninu og þvi kvað ég:
Þetta mjúka mjallar lín
mér er nautn að feta.
Fenni ekki í förin mín
fylgt þeim aðrir geta.
Vestarlega á heiðinni sá ég refa
för og þvi kvað ég:
Lítið grey með loðinn feld
löppum niður grefur.
Hér hefir einhver að ég held
annar farið refur.
í Ólafsvík var mér tekið opn-
um örmum og átti ég þar sem
viðar vinum að mæta, enda eru
Ólafsvíkurbúar sízt eftirbátar
annarra Snæfellinga í gestrisni
og greiðasemi. Ég kom þar á
skemmtisamkomu eina, er fór
mjög vel fram. Á aðgöngumið-
ana voru ritaðir málshættir, og
hlaut ég málsháttinn: „Oft má
satt kyrrt liggja“, sem varð til-
efni eftirfarandi stöku:
Sannleikanum sómi ber,
sannleikann vér getum virt.
Sagt þó oft af sumum er
satt að megi liggja kyrrt.
í Ólafsvík gisti ég hjá mág-
konu minni og var því ekki í
kot vísað og gat ekki liðið betur.
Við mann hennar, sem varð að
fara á fætur á nóttunni til að
beita línu, kvað ég:
Vinnur mikið vinur sá
vex af slíku þreyta.
Klukkan fjögur fer hann á
fætur til að beita.
Ég gekk seint til hvílu þær
nætur, sem ég dvaldi í Ólafsvík,
enda hafði ég um margt að
1 ræða við kunningjana. í tilefni
• af því er eftirfarandi staka:
I
Blund ég festi seint, en sætt
' sjónum þreyttum loka.
Refs er líka rúmið „bætt“
með rauðum — hitapoka.
Heimför mín gekk eftir óskum
og hafði ég þá samfylgd yfir
Fróðárheiði. Á heimleiöinni varð
þessi staka til á heiöinni:
Oft er hérna unaðsbjart
uppi í fjallasalnum.
Þó er eflaust ærið hart
inni í Fróðárdalnum.
Vinum mínum á Snæfellsnesi
þakka ég ágæta viðtöku og enda
þetta vísnarabb með eftiríar-
andi stöku:
Ef að vill mig þreyta þjá,
þungu lífs í vési.
Gott er að vera vinum hjá
vestur á Snæfellsnesi.
I guðs friði“.
Kveðskap Refs bónda er lokið.
Starkaður.
SKÓGRÆKT RÍKISINS :
Tilkynning um verð og söiu
trjáplantna vorið 1952
SKÓGARPLÖNTUR :
Btt’ki 3/0 ........... pr. 1000 stk. kr. 600,00
Skógarfura 2/0 og 2/1 .... — — — — 500,00
Sitkagreni 2/2 — — — — 1.500,00
Rauðgreni 2/2 ............ — — — — 1.500,00
GARÐPLÖNTUR :
Birki 2/2, 30 cm. og stærri..... pr. stk. kr. 6,00
Reynir I. fl., 60—80 cm.......... — — — 10,00
Reynir II. fl., 40—60 cm......... — — — 6,00
Reynir III. fl., 25—40 cm........ — — — 4,00
Alaskaösp I. fl., stýfð.......... — — — 15,00
Alaskaösp II. fl., stýfð......... — — — 10,00
Þingvíðir 2/0 ................... — — — 5,00
Gulvíðir 2/0 — — — 3,00
Sitkagreni 2/2 .....,.......... — — — 5,00
Sib. lerki 2/1................... — — — 5,00
Rauðgreni 2/2 .................. — — — 4,00
Skógarfura 2/2 .................. — — — 1,00
Skriflegar pantanir sendist fyrtt: 20. apríl, Skógrækt
ríkisins, Borgartúni 7, eða einhverjum skógarvarðanna:
Daníel Kristjánssyni, Hreðavatni, Borg., Siguröi Jónas-
syni, Laugabrekku, Skag., ísleifi Sumarliðasyni, Vögl-
um, S.-Þing., Guttormi Pálssyni, Hallormsstað, Garðari
Jónssyni, Tumastööum, Rang.
Skógræktarfélögin taka emnig við pöntunum á trjá-
plöntum og sjá flest um dreifingu þeirra til einstakl-
inga á félagssvæöum sínum.
Pantanir sem berast eftir 20. apríl verða ekki
teknar ttt greina.