Alþýðublaðið - 15.11.1994, Blaðsíða 5
ÞRIÐJUDAGUR 15. NÓVEMBER 1994
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
Deng og arftakarnir. Jiang Zemin í
miðju og Li Peng til vinstri.
Leikarinn og rithöfundurinn Peter Ustinov skrifar pistil í vikublaðið The
European. Ustinov er listapenni og skarpur þjóðfélagsrýnir og fyrir stuttu
fjallaði hann um spillingarmál sem tröllríða þjóðmálaumræðunni hér sem
erlendis og leiddi til sögunnar nýtt sjónarhorn:
Spillingin er aðferð náttúrunnar til
að endurvekja trú okkar á lýðræðið
Arftakar
Dengs
Helsti fréttaþáttur í kínversku
sjónvarpi eyddi nýskeð löngum tíma
í að íjalla um ferð Jiang Zemin. að-
alritara kommúnistaflokksins, til
Sichuan-héraðs og svæða meðfram
Yangtze-fljóti. Fréttir af þessu ferða-
lagi voru á forsíðum helstu dagblaða.
Þeir sem eru vanir að rýna í for-
ystumál kínverska kommúnista-
flokksins telja að þetta hafi átt að
styrkja þá trú að Jiang Zemin, útval-
inn eftinnaður Deng Xiaoping, hafi
kínversku stjórnartaumana í örugg-
um höndum. Ýmsir hafa þó efast um
að hann sé maður til að halda völd-
um eftir fráfall læriföður síns og
meistara.
Jiang, sem var flokksforingi í
Shanghai þangað til hann tók við
æðstu embættum fyrir fimm árum, er
þekktur fyrir áhuga sinn á spakmæl-
um. Hann getur vitnað jöfnum hönd-
um í Goethe og Gettysburg-ávarpið.
Gallinn er hins vegar sá að hann seg-
ir sjaldnast neitt eftirminnilegt og
aldrei hefur orðið vart við að hann
hafi mótað neina stefnu sem hægt er
að kalla hans eigin. Helsti styrkur
hans er máski sá að hann virðist ógna
engum.
Kannski ber Deng að vissu leyti
ábyrgð á veikleikum eftirmanns síns.
Hann hefur aldrei haft fyrir því að
skýra út opinberlega hvers vegna Ji-
ang verðskuldi sínar háu vegtyllur.
Fyrir tveimur árum veikti Deng
stöðu hans mjög með því að taka
hann ekki með í yfirreið um helstu
uppgangssvæðin í Suður-Kína.
Jiang hefur hins vegar notið sam-
bands síns við Bill Clinton Banda-
ríkjaforseta. Þeir leiðtogamir hittust
á fundi í Seattle í fyrra og er sagt að
milli þeirra hafi myndast gott sam-
band sem muni verða til að efla enn
frekar samskipti Kína og Bandaríkj-
anna.
Jiang hefur ekki mikinn stuðning
meðal herforingja sem eru geysi-
valdamiklir, utan hvað Chi Haotian
vamarmálaráðherra telst í hópi
stuðningsmanna hans. Annar banda-
maður hans er hinn sjötugi Qiao Shi
forseti þingsins. Qiao er raunar líka
talinn geta orðið keppinautur Jiangs
um leiðtogaembættið; þótt hann sé
talinn frjálslyndur nýtur hann tals-
verðs stuðnings í hernum. 1 Beijing
er hait á orði þessa dagana: „Þegar
vatnið rennur burt birtist steinninn.“
Þarná er vísað til þess að nafnið Ji-
ang þýðir á, en Shi, eiginnafn Qiao,
þýðir steinn.
Líklegt er talið að Li Peng forsæl-
isráðherra verði úr sögunni að Deng
Xiaoping gengnum. Hann er reyndar
kjörinn til að gegnaembætti til 1998,
en framganga hans eftir atburðina á
Tienanmen-torgi gerir hann ekki vel
til forystu fallinn. Hann fékk hjartas-
lag í fyn'a og virðist ekki sitt fyrra
sjálf.
Þegar til langs tíma er lilið beinasl
augu manna hins vegar að Hu
Jintao sem er 52 ára, óvenju ungur
af kínverskum stjórnmálaforingja að
vera. Hann er yngsti meðlimurinn í
miðnefnd kommúnistaflokksins og
gegnir nokkrum mikilvægum ernb-
ættum.
Eitt sinn gerði ég heiðarlega til-
raun til að skilgreina spillingu. Það
reyndist vitaskuld ómögulegt. Ef
maður kemur inn á veitingastað troð-
fullan af fólki og laumar fimm-
pundaseðli í lófa yfirþjónsins þá er
það augljóslega spilling þar sem
maður sækist eftir sérmeðferð í
skiptum fyrir peninga; sennilega á
kostnað annarra gesta. Ef maður
hinsvegar gefur sama yfirþjóni
fimmpundaseðil við lok ánægjulegr-
ar máltíðar þá er það bónus fyrir vel
unnin störf og sýnir viðurkenningu
frekar en væntingar. Þetta er ágætt
svo langt sem það nær. En ef maður
hyggst síðan snúa aftur til sama veit-
ingastaðar í framtíðinni, vill treysta á
að yfirþjótininn muni andlit manns
og ákveður að tiyggja minni hans
með pappírshandtaki, þá tekur sak-
leysislegt yfirbragð fyrri heimsóknar
enn á ný á sig blæ spillingar.
Ómannleg svid
fullkomnunar
Það getur vel verið, að núverandi
plága ásakana og ávirðinga - sann-
aðra eða ósannaðra - sem beinist að
meðlimum breska þingsins líti út
sem tímabær hreinsun andrúmslofts-
ins. Hinsvegar er hættan sú, að þessi
umræða færist inná svið fáránleikans
ef það gerist, að staðlar ábyrgrar
hegðunar fyrir kjörna fulltrúa fólks-
ins eru hækkaðir uppf ómannleg svið
fullkomnunar. Allt finnur þetta sér
hljómgrunn í réttarhöldunum yfir
O.J. Simpson, bandaríska leikaran-
um og ruðningshetjunni, sem sakað-
ur er um að hafa myrt fyrrum eigin-
kona sína og elskhuga hennar í
Bandaríkjunum. Um langa hríð hef-
ur nú staðið yftr val á fólki í kvið-
dóm. Dómari málsins, Ito, hefur
horft uppá fréttahungraða fjölmiðla
gera innrás í réttarsal sinn og draga
vafasamar ályktanir af atburðum.
Þarmeð hafa fjölmiðlarnir dregið úr
möguleikanum á sanngjömu og
óhlutdrægu réttarhaldi að mati dóm-
arans.
Að þenja staðla
til marka fáránleika
í óbilgjamri viðleitni sinni til að
vemda óhlutdrægni réttarhaldanna
Peter Ustinov: Nú hefur semsagt
blessuð náttúran gripið inní líf okk-
ar, kryddað það með bragðbaet-
andi spillingu og endurvakið trú
okkar á lýðræðið - ef ekki stjórn-
sýslukerfið einsog það leggur sig.
hefur dómarinn þanið umrædda
staðla útað ystu mörkum. Ito til að
mynda útilokaði tvo kandídata frá
kviðdómi sem orðið höfðu uppvísir
að þeim óskunda, að horfa á gamla
kvikmynd í sjónvarpi og algjörlega
óskylt efni á spænsku. Hér höfum
við farið yfir landamærin og erum
komin í torfært land fáránleikans.
Með óhlutdrægnina að leiðarljósi
hefur Ito dómari gert það að skilyrði,
að þeir sem sitji í umræddum kvið-
dómi fylgist alls ekki með fjölmiðl-
um á meðan þeir gegni skyldustörf-
um sfnum í dómshúsinu. Ito vonast
þannig til, að geta þröngvað skoð-
analeysi og óhlutdrægni uppá fólk
sem hann hefur aldrei áður hitt eða
talað við.
Óþolandi hömlur
á sjálfstæði fólks
En lítum á það, að mánuðir hafa
nú liðið frá því morðin voru framin.
Fjölmiðlar hafa velt sér uppúr get-
gátum og óþreytandi ummæli hafa
komið frá hægri, vinstri og miðju.
Hvemig í ósköpunum getur kvið-
dómurinn verið óhlutdrægur eftir
þetta langa tímabil ítarlegrar umfjöll-
unar? Munu hinar róttæku aðgerðir
dómarans ekki verða til þess eins, að
forherða viðhorf kviðdómenda í stað
þess að umbreyta þeim? Á hvaða
hátt getur þetta fjölmiðlabann á kvið-
dómendur gert það að verkum að
réttarhöldin verði sanngjöm? Vita-
skuld setur bann þetta óþolandi
hömlur á sjálfstæði venjulegs fólks
og er þar af leiðandi óframfylgjan-
legt.
Bretar ganga
loksins af göflunum
Á meðan þessu öllusaman gengur
í Bandaríkjunum em Bretar loksins
að ganga af göflununt yfir uppljóstr-
unum um athæfi sem á sínum tíma
þótti sennilega ekki svo tiltakanlega
ósiðlegt eða spillt, heldur miklu
fremur bara eitthvað sem var alvana-
legt. Það er náttúrlega bráðnauðsyn-
legt og algjört gmndvallaratriði, að
uppfæta orsakir trúnaðarbrests og
svika gagnvart almenningi hvar sem
slíkt er að fínna. En hinsvegar ber að
hafa í huga, í flýtinum við að koma
slíkum umbótum á, að menn tapi
ekki orsakasamhengi hluta og fari að
ímynda sér að hið smá-
vægilega sé merki um
að eitthvað miklu verra
liggi dýpra. Ókeypis
vika sem einhveijum er
veitt á Ritz-hóteli hefur
enga þýðingu nema tak-
ist að sanna, að í staðinn
sé eitthvað látið af
hendi; að þjónusta af
einhverju tagi launi
Ritz-ferðina. Að sjálf-
sögðu myndi þessi gest-
risni herra Á1 Fayed,
stjómanda Harrods, á
einu af heimilum hans,
ekki hafa vakið neina athygli ef ekki
hefði fylgt þrálátur orðrómur í kjöl-
farið um aðra gesti. Staðreyndin er
nefnilega sú, að þrátt fyrir atburði
undanfarinna mánuða er Bretlandi
enn frekar lágt skipað á sóðalegum
lista síendurtekins misferlis.
Ítalía hlýtur
spillingar-Óskarinn
Augljóslega er það Italía sem
vinnur Óskarsverðlaunin í þessum
efnum; enda land með flesta af stór-
kostlegustu áhrifamönnum sínum í
fangelsi. Eg þekki frábæra og nátt-
úrulega hæfileika Itala til að spinna
af fingmm fram og þykist vita að
þessir einstaklingar hafa komið sér
þægilega fyrir f geymslustöðum sín-
um. Eg get mér þess einnig til, að
þeir ntuni láta segja sér það tvisvar
að yftrgefa staðina þegar sá tími
rennur upp og koma útí samfélag
breyttra reglna og sjónanrtiða.
Frakkland - sem um langa hríð hefur
virst svo pólitískt leiðinlegt að það
hálfa væri nóg - hefur skyndilega
vaknað upp af stjómmálalegum
Þyrnirósarsvefni og tekur nú af ntikl-
um ákafa þátt í nomaveiðunum.
Frakkland ógnar jafnvel Italíu og
hótar að taka sess þess sem fremst
þjóða í sjálfsásökunum og æsingi í
að menn geri yfirbót.
Þýskir audkýfingar
og spænsk bankahneyksli
Breski forsætisráðherrann John
Major og strákar hans og stelpur
geta nú andað léttar og kyngt kekkin-
um í hálsinum. Einn franskur ráð-
herra er nú þegar kominn á betmnar-
stofnun þrátt fyrir að réttarhöld hafi
enn ekki verið haldin yfir honum.
Enginn veit afhverju M. Carignon
hefur verið settur í fangelsi en ýmsir
hafa leitt líkur að því, að fýsileiki
hans til að undirgangast slíka með-
ferð sé nokkurskonar tálbeita sem
auka muni enn á viðkomandi
hneyksli er hann verður látinn laus.
Þýskaland hefur upplifað afar fá
hneykslismál í stjómsýslukerfi sínu
eftir að kringumstæður hafa gert
austur- þýskar „moldvörpur" at-
vinnulausar. Þýskaland hefur sér-
hæft sig í að búa til gífurlega auðuga
einstaklinga - svokallaða auðkýf-
inga - sem skyndilega láta sig hverfa
einsog hendi væri veifað og skilja
eftir sig skuldaljöll. Spánn hefur að-
allega dundað sér við að skapa
bankahneyksli og ótrúleg mistök
hafa litið dagsins ljós í þeim geira.
Náttúran skerst í leikinn
En afhverju kemur þessi flóð-
bylgja siðferðislegra gjaldþrota til
nú? Náttúran hefur þann nterkilega
hátt á sínum málum, að eftir að
hroðalega blóðug stríð hafa kippt
fótunum undan samfélögum hvað
varðar jafnvægi kynjanna, þá hefur
hún séð um að frantleiða mikið fleiri
karlmenn í langan tíma á eftir. Getur
það verið að þessi plága spillingar í
þjóðlífinu sé enn eitt inngrip náttúr-
unnar í málefni okkar þar sem al-
menningur hefur fengið megnustu
andúð á stjómmálum og þeim sem
þau stunda? Stjómmálamenn um all-
an heim em óvinsælir; hataðir og
fyrirlitnir af almenningi. Þeir
eru álitnir undirföruhr vegna
þess urmuls af leyndarmál-
um sem greyin verða að
dragnast með um allt. Þeir
eru yfirhöfuð taldir leiðinleg-
ir afþví þeir hafa ekkert að
segja og ef eitthvað hratar af
vörum þeirra þá mistekst að
koma því til skila á réttan
hátt. Eina frelsið sem stjóm-
málamenn hafa, er frelsið til
að gagnrýna hvom annan
þangað til almenningur er að
því kominn að gefa upp önd-
ina af einskærum leiðindum.
Nú hefur semsagt blessuð náttúran
gripið inní líf okkar, kryddað það
með bragðbætandi spillingu og end-
urvakið trú okkar á lýðræðið - ef
ekki stjómsýslukerfið einsog það
leggur sig. Það lítur út fyrir að náttúr-
unni sé að takast þetta ætlunarverk
sitt; allavega ef litið er á skemmtana-
gildið eitt saman. Þannig hefur nátt-
úran að sjálfsögðu unnið hálfan sig-
urinn.
Snarað og snyrt: shh
ísrael:
w
Ahrif rússnesku mafíunnar rannsökuð
Bankainnlegg borgara lýðvelda fyrrum Sovétríkjanna námu allt að 70 milljörðum - mestmegnis í reiðufé - á síðasta ári í ísrael.
Fyrir nokkrum mánuðum var
staddur á íslandi einn af æðstu yfir-
mönnum FBI í Bandaríkjunum og
lét sá hafa eftir sér í miðopnuviðtali
Morgunblaðsins, að Island væri
kjörinn áfangastaður fyrir glæpa-
menn sem stunda smygl og peninga-
þvott. Það er því við hæfi, að athuga
hvaða vandamál önnur „bernsk rfki“
eiga við að etja í þessum málunt:
ísraelar leita nú allra leiða til að
þétta gloppótt bankakerfi sitt og
vernda gegn ósæskilegum utanað-
komandi áhrifum. Þessar aðgerðir
fóru í gang fyrir stuttu þegar fregnir
tóku að berast um að ísrael væri að
breytast í miðstöð peningaþvottar
glæpaklfka frá lýðveldum fyrrum
Sovétríkjanna.
Samkvæmt rannsókn dagblaðsins
Yedioth Aharonov námu bankainn-
legg borgara lýðvelda fyrrum Sovét-
ríkjanna allt að 70 milljörðum -
mestmegnis í reiðufé - á síðasta ári.
Peningarnir eru geymdir á sérstök-
um dollarareikningum í ísraelskum
viðskiptabönkum. Stórhluti þessarar
gífurlegu fjárhæðar er talinn vera
uppskera eiturlyfjasmygls, vopna-
sölu og annarrar skipulagðrar glæpa-
starfsemi í Rússlandi og öðrum fyrr-
um lýðveldum Sovétríkjanna.
Olíkt reikningum innfæddra ísra-
ela eru þessir sérstöku innflytjenda-
reikningar ekki bundnir við inneign í
viðskiptabönkum ísraels heldur eru
þeir fulIkomlega/7/ofa)7í//; sem þýðir
á mannamáli að hægt er að flytja
sjóðina samstundis í hvaða vestræn-
an banka sem er í gegnum síma. Og
það án þess að vekja nokkrar grun-
semdir.
Embættismenn í Israel segja, að
aðdráttaraíl bankanna þar í landi lýr-
ir peningaþvottamenn liggi í þeirri
staðreynd að bankakerfið í Israel
kreíjist þess ekki að menn útskýri
risastór bankainnlegg. Þetta er þver-
öfugt við það sem gerist í hinum
vestræna heimi. Ef við tökum
Bandaríkin sem dæmi þá þurfa
ísrael leggur allt í sölurnar til að fá
auðuga innflytjendur til landsins.
menn, að skila sérstöku útskýringa-
eyðublaði til Ríkisskattstjörans í
hvert skipti sem þeir leggja inn í
banka upphæð sem er hærri en 700
þúsund krónur.
Israelskir banka-, stjórnmála- og
embættismenn hafa hinsvegar fram
að þessu snúið blinda auganu gegn
því sem allir væru að gerast. Til-
gangurinn helgaði meðalið: Að laða
til Israel auðuga innflytjendur frá
ríkjum einsog Suður-Afríku, Argent-
ínu og Rússlandi; löndum sem fylgj-
ast grannt með peningaeign þegna
sinna. Ekki þótti gáfulegt að hrekja
burt „gyðinga í leit að griðarstað“.
Eric Bar-Chen, talsmaður Lög-
regluráðuneytisins, sagði nýverið:
„Það fyrirfinnast engin lög í Israel til
að koma í veg fyrir peningaþvott.
Við erum ekki farin að rannsaka
málið að neinu gagni og getum því
ekki vitað umfang þess. Þetta er sú
tegund glæpa sem enginn vill skipta
sér af.“
En nú hefur það gerst að bankayf-
irvöld í Evrópu og Bandaríkjunum
eru farin að þrýsta á urn að Israel að-
hafist eitthvað svo koma rnegi í veg
fyrir þessa ósvinnu. Samkvæmt upp-
lýsingum frá Eric Bar-Chen er
Dómsmálaráðuneytið nú að undir-
búa löggjöf sem felur í sér málsókn
og harða refsingu komist upp urn
áætlanir um ástundun peningaþvott-
ar.
Einnig er talið næsta víst að innan
örfárra vikna muni Seðlabanki Isra-
els kynna til sögunnar strangari
reglugerðir fyrir viðskiptabankana
varðandi mál sem þessi.
Avigdor Levi, yfirhagfræðingur
alþjóðadeildar Seðlabanka ísraels,
lét fyrir skömmu hafa eftir sér að
samkvæmt nýjum reglugerðunum
verði viðskiptabankamir skyldaðir
til að fylgjast mun nánar með við-
skiptavinum sínum.
Levi bætti því hinsvegar við, að
Israel muni ekki að svo stöddu leggja
niður þá hel'ð að leyfa ótakmörkuð
bankainnlegg án athugasemda.
Yfirhagfræðingurinn sagði: „Jafh-
vel eftir umræddar breytingar sem
við stefnum að, þá þurfa útlendingar
eða nýir innflytjendur ekki að út-
skýra tilurð eða uppmna fjárhæða
sem þeir leggja inní ísraelska banka.
Við munum heldur ekki leggja til í
bili að banka hér í landi verði skyld-
aðir til að láta vita beri þeir ugg í
brjósti eða grunsemdir um viðskipta-
vini sína.“
Heimild: European