Tíminn - 30.07.1943, Blaðsíða 2

Tíminn - 30.07.1943, Blaðsíða 2
303 TÍMiray, föstodagfam 30. júlí 1943 76. blað ^ímirtn Vinsamlegt brél til Ólafs Thors Baðsfofuhjal Föstudagur 30. júlí Nýbýli Menn tala nú mjög um fólks- flutninga úr sveitunum og svo hefir lengi gengið. Eftir að þjóðinni fór að fjölga nokkurnveginn eðlilega fluttust menn um skeið vestur um haf og siðar að sjónum. Það ætti að vera augljóst, að lítil von er um að straumhvörf eigi sér stað i þessum efnum fyr en svo er um búið, að mörg ný býli verði stofnuð í sveitunum á ári hverju. Stofnkostnaður við að reisa nýbýli er hins vegar svo stór- kostlegur, að óhugsandi er að ungir menn og konur geti komið slíku við af eigin rammleik —- auk þess eiga menn ekki aðgang að heppilegum löndum. Það eru nú nokkur ár síðan Framsóknarflokkurinn kom fram löggjöf um nýbýli. Með þeirri löggjöf hófst nýtt landnám í sveitunum. Fram- kvæmdir þessar hafa ekki verið stórfelldar fram að þessu, en hafa fært mönnum mikilsverða reynslu. Sú reynsla kemur mönnum að góðu liði þegar í stórfelldari framkvæmdir verð- ur ráðizt. Þær verða að hefjast svo fljótt sem verða má, vegna vinnuorku og efniskaupa. Það er mikils um vert að skipulega verði unnið og um- fram allt ber brýna nauðsyn til þess að heppilegustu löndin séu valin til nýbýlagerðar. Mér virðist nauðsynlegt að undirbúa mál þetta nú þannig, að nýbýlastjórnin taki forustu um að gert sé yfirlit um öll þau landsvæði, sem heppileg eru fyrir nýbýli. Taki yfirlit þetta til allra byggðarlaga í landinu, sem ekki eru þegar 'fullsetin og sé miðað við þann búrekstur, sem líklegt er að bezt henti á hverjum stað. Yfirliti, sem þessu, yrðu að fylgja upplýsingar um það hversu háttað væri umráðum þeirra landssvæða, sem bezt henta. Kæmi síðan að því að tryggja það með sem heppilegustu móti, að lönd þessi gætu orðið notuð til nýbýlamyndunar. í þessu sambandi má nefna, þótt það sé ekki einhlítt, að rík- ið á margar ágætar prestsset- ursjarðir, sem eru alls ekki full- setnar. Það verður að gera ráð- stafanir til þess að hæfilegur hluti af slíkum jörðum geti orð- ið til afnotá við skipulegar ný- býlaframkvæmdir. Það er margbúið að sýna sig á síðari árum, að mjög sjaldgæft er að ungir prestar hafi bol- magn til þess að notfæra sér stórar og fólksfrekar jarðir. Þessa er heldur ekki að vænta. Það á að ætla prestunum hæfi- legt jarðnæði, miðað við að þeir geti rekið bú ríflega sér til heimanytja og launa þeim bet- ur en gert hefir verið. Prestset- ursjörðunum mörgum á því að skipta til nýbýla. Á þessu hefir verið byrjað og reynst vel, en þetta gengur allt of seint og þyrfti að setja um þetta sérstaka löggjöf, til þess að flýta fram- kvæmdum. Er vonandi, að kirkjustjórnin taki þessu máli af skilningi og velvilja. Hér verða ekki rædd einstök atriði framkvæmdanna. Hér verður því hins vegar slegið föstu, að það verður að leysa þetta mál á skipulegan hátt og undirbúningur þess þolir enga bið. Undirstaðan er landið sjálft. Menn verða að gera sér það ljóst, hvar unnt er að byggja býli án þess að þrengja um of kosti þeirra, sem fyrir eru og gera ráðstafanir til þess að heppileg lönd séu tiltæk þegar hefjast á handa. Það þarf að leggja fram mikið starf að þess- um undirbúningi nú þegar. Sá tími nálgast óðum, að til framkvæmda kemur og þá verða menn að vita hvað þeir ætla að gera. Framtíð landbúnaðarins bygg- ist á aukinni ræktun. Byggist á því, að áfram sé haldið á sömu braut og farin hefir verið und- anfarið framfaratímabil — en Svika-Mörður og 17. janúar Ólafur Thors! Þú hefur nýlega veitt mér þann sóma að minnast mín í Morgunblaðinu á þann hátt, sem mér finnst æskilegast- ur. 'Þú ert nefnilega einn af þeim mönnum, sem betra er að hljóta hjá last en lof. í þessu ávarpi þinu, er lýsir vel hæversku þinni og grand- varleik, kallar þú mig ýms- um nöfnum, m. a. Svika-Mörð. Þú telur, að framkoma mín í skilnaðarmálinu verðskuldi það nafn. Vitanlega færir þú enga ástæðu fyrir þessari nafngjöf. Mér má því þetta uppnefni þitt í léttu rúmi liggja. Ég ætla heldur ekki að fara að rífast við þig um liðna at- burði í skilnaðarmálinu. Ég er þeirrar skoðunar, að það sé mál- inu ekki til ávinnings á þessu stigi að hafnar séu um það ó- þarfar deilur. Uppnefni þitt fær ekki breytt þeirri skoðun minni. Ég hefi líka litla löngun til að ræða við þig um það mál, því að ég hefi sama álit á „sjálf- stæðisbaráttu“ þinni og ýmsir félagar þínir frá unglingsárun- um, sem sáu þig vera að draga danska fánann að hún í húsi föður þíns. Þeir þykjast þekkja þig svo vel, að eigi þurfi að efast um, að þú myndir fús til að hylla danska fánann aftur, ef þú sæir þér hag í því. En það var annars þetta, orð, stigið enn stærri skrefum. Nýtízku áhöld koma til sögunn- ar — nýju skurðgröfurnar opna nýja möguleika, dráttarvélun- um fjölgar stórkostlega og ný og ný tæki bætast við. Það má aldrei henda, að við getum ekki notað okkur til hlítar hin nýju tæki og þá möguleika, sem þau bjóða, vegna þess að við höfum ekki framsýni til þess að leysa þau undirstöðuatriði ræktunar og nýbýlamálanna, sem verður að ráða fram úr á skipulegan hátt. Það er fásinna að halda, að ótímabært sé að tala um stofn- un nýbýla og aukna ræktun og framleiðslu landbúnaðarafurða margskonar, þótt svo hafi vilj- að til um stundarsakir á styrj- aldartímum, að markaðir hafi lokast fyrir ýmsar tegundir landbúnaðarvara. Hitt væri mönnum nær að hafa í huga, að engin sú þjóð fær staðizt, sem ekki ræktar og nýtir sitt eiglð land. E. J. sem þú nefndir, Svika-Mörður, sem mig langaði til að minnast á við þig ofurlítið. Finnst þér ekki, þegar þú hugleiðir þetta nánar, að þetta orð eigi betur við persónu, sem er nákomnari þér en ég? Heldur þú ekki við nánari athugun, að öðruvísi væri nú umhorfs í íslenzkum stjórnmálum, ef viss persóna, sem þú ættir að þekkja öðrum betur, hefði ekki á alvörustund í lífi þjóðarinnar valið sér veg Svika-Marðar? Ég skal reyna að rifja þetta dálítið betur upp fyrir þér. Við byrjum á deginum 16. janúar 1942. í húsi Stjórnarráðs íslands höfðu verið haldnir langir og strangir ráðherrafundir þennan dag. Það hafði verið rætt um frestun bæjarstjórnarkosninga í Reykjavík, um afgreiðslu skatta- mála á næsta þingi o. s. frv. Fundir þessir stóðu fram á að- faranótt þess 17. janúar. Þá voru nokkrir áhrifamenn Sjálf- stæðisflokksins kvaddir í skyndi á fund heima hjá þér. Einn þeirra, Árni Jónsson frá Múla, hefir síðar lýst aðkomunni þangað á þessa leið: „Þegar við komum heim til Ólafs um nóttina, lá Jakob endi- langur á legubekk og virtist vera lasinn. Ólafur sat í hæginda- stól, þreytulegur. Áður en hann skýrði frá tilefni þess að menn væru kallaðir saman um hánótt, strauk hann hvað eftir annað um höfuðið og hafði einhver orð um það, hvað hann væri orðinn steinuppgefinn á þessu bölvaða stappi. Það var auðfundið á öllu að eitthvað leiðinlegt var á seiði. Og svo sprakk bomban. Ólaf- ur skýrði frá því, að tilefni þessa næturfundar væri það, að Fram- sóknarflokkurinn krefðist þess, að Sjálfstæðismenn féllu frá af- greiðslu kjördæmamálsins á þinginu og vildi hann nú heyra undirtektir manna." (Þjóðólfur 2. nóv. 1942). Til þess að ininna þig enn betur á það, sem gerðist þessa sömu nótt og næsta morgun, fara hér á eftir svohljóðandi ummæli úr þingræðu, sem þú fluttir 19. máí 1942: • „Eins og háttvirtur þing- maður Strandamanna tók rétti- lega fram, hafði hann rökstudda ástæðu til að telja að stjórnar- skrárbreyting myndi ekki ná fram að ganga.“ Ég þykist ekki þurfa að rekja þessa sögu meira til þess, að þú munir allar gerðir þínar 17. janúar 1942 og framkomu þína síðar í sambandi við þær. Ég trúi því líka, að þér skiljist þá ekki aðeins, hversu misráðið sé af þér að nefna Svika-Mörð á nafn, heldur sjáir þú einnig, að eiðrof og ódrenglyndi er ein meginorsök þess stjórnmálalega öngþveitis, er ríkir nú hér á landi. Þú ætlaðir einu sinni að læra sagnfræði. Þaö varð þó víst minna úr því en ætlað var, þótt eigi skorti fjárráð. En vafalaust kanntu þó það mikið í sagn- fræði, að þér sé ljóst, hversu illu einn Svika-Mörður getur komið til leiðar, ef honum hafa hlotnazt mannaforráð. Slíkur maður hefir oft leitt af sér inn- anlandsófrið eða erlenda áþján. Stjórnarkerfið getur orðið ó- starfhæft, ef slíkur maður nær verulegum áhrifum. Samvinna andstæðra flokka getur því að- eins lánast, að þeim samning- um megi treysta, sem gerðir eru og reistir eru á drengskapar- heitum. Þessvegna hefir sam- starf Framsóknarmanna við Sjálfstæðismenn í ýmsum bæj- ar- og sveitastjórnum út á landi, t. d. á Akureyri og í Húsavík, lánast vel, þótt skoðanamunur sé mikill í ýmsum aðalmálum. Við forustumenn Sjálfstæðis- flokksins á þessum stöðum hefir mátt semja um mörg mál, því að loforðum þeirra og dreng- skaparheitum hefir mátt treysta. Hefðu þeir hins vegar farið að líkt og Hrafn, sem laun- aði keppinaut sínum svala- drykkinn með því að höggva ex- inni 1 höfuð honum, væri sam- starfið fyrir löngu rofið. Þegar reynslan hefir sýnt, að enga til- trú má bera til heiðarleika og drengskapar andstæðingsins, er friðnum algerlega glatað. Svika- Mörðurinn hefir þá jafnvel unnið meira spellvirki en hann ætlaði sér í upphafi. Það, sem nú hefir verið sagt, skýrir bezt þann stjórnmála- lega ófarnað, er ríkt hefir hér á landi seinustu missirin. Hefði eitt drengskaparheit verið haldið, myndi aldrei hafa komið til þeirrar pólitísku sundrung- ar og niðurlægingar, sem þjóð- in býr við um þessar mundir. Samstarfið um að sporna gegn dýrtíðinni hefði haldist. Hinni illvígu kosningabaráttu síðsum- arsins 1942, er skapaði mestan (Framh. á 4. síSu) NÚ ER KOMINN SLÁTTUR. Þeir, sem farið hafa um landið, segja, að sprettan sé eftir öllum vonum og meira en það, að minnsta kosti á túnum. Vorið var kalt eins og allir vita. Á- burðarkaup bænda hafa víst yfirleitt ekki minnkað, þrátt fyrir dýrtiðina, og er það vel farið. Það er ekki nóg að eiga stór tún. Túnin verða að spretta. Illa sprottið tún er eins og léleg kýr. Hvorugt ætti að vera til. Ólafur Jónsson á Akureyri skrif- aði nýlega um þetta í bænda- blaðið Frey. Hann segir, að með- al töðufall af túnunum sé fjarri því að vera viðunandi. Hann segir, að það sé allt of mikil nægjusemi að sætta sig við að fá tíu hesta af dagsl^ttunni, þegar hægt sé að fá tuttugu. Vinnan má heita sú sama. Sum- ir góðir jarðræktarmenn hafa tekið upp þann sið að plægja upp slétturnar sínar á nokkurra ára fresti og bæta um leið í þær áburði. Þeir segja, að það borgi sig og meira en það. EN MESTA VANDAMÁL HEY- SKAPARINS hefir alltaf verið og er enn, að þurrka heyið. Ef hægt væri að finna upp örugga og ódýra verkunaraðferð á öll- um heyfeng landsmanna, þyrfti ekki að kvíða framtíð landbún- aðarins. Það finnst mér að minnsta kosti. HVERNIG STENDUR Á ÞVÍ að Sunnlendingar telja heyfeng sinn í hestum en Þingeyingar og Austfirðingar í böggum? Sumir segja mér, að bandið á Suður- landi sé svo smátt, að hesturinn þar sé ekki stærri en bagginn fyrir norðan og austan. Fróðlegt væri að fá upplýsingar um þetta hjá þeim, sem stundað hafa heyvinnu á ýmsum stöðum á landinu. MARGIR SAKNA SÍLDAR- FRÉTTANNA í útvarpinu. Þær voru felldar niður af hernaðar- ástæðum eins og veðurfréttirn- ar. En síldveiðin er nú orðinn einn höfuðatvinnuvegur lands- manna. Margir, sem fjarri búa sjó, eiga ættmenn eða kunn- ingja á síldveiðiflotanum. ALLT FRAM UNDIR LOK NÍTJÁNDU ALDAR var mönn- um ókunnugt um hina miklu möguleika til síldveiða við ís- land. Árið 1849 voru fluttar út 23 tunnur af síld, sem veidd var í Faxaflóa, og nokkrum árum síðar eru taldar útfluttar fimm síldartunnur úr Eyjafirði. Menn urðu þess að vísu varir, að hinir þrengri firðir fylltust stundum af smásíld, en kunnu lítil tök á að hagnýta sér þann feng. Jón Sigurðsson skrifaði um síldina árið 1861 og segir þar meðal annars: „Hafsíldin er sú hih ypparsta sildartegundin og er sú, sem mest gengur að kaupum og sölum. Hún kemur og einnig til íslands en svo lítill gaumur er henni gefinn, að mönnum eru enganveginn kunnar göngur hennar. Náttúrufræðingar hafa sagt, að hún kæmi ekki til ís- lands nema stundum og þá ekki mikið af henni. En þó höldum vér, að þessu sé varla svo var- ið, heldur muni hún koma þar oftastnær, djúpt eða grunnt, ef menn þar eftir gaumgæfðu göngur hennar.“ Þetta var fyrir 82 árum. Á HÓLUM í HJALTADAL var gestkvæmt núna í sláttarbyrjun. Samband íslenzkra samvinnu- félaga hélt þar aðalfund sinn að þessu sinni. Er það fjölmenn samkoma sem nærri má geta, því að sambandsfélögin eru nú orðin rúmlega fimmtíu, og tvö fjölmennustu félögin senda marga fulltrúa, og sum hinna fleiri en einn. Þátttaka almenn- ings í samvinnufélögum mun nú vera orðin meiri hér en í nokkuru öðru landi að tiltölu við fólksfjölda. Áður störfuðu samvinnufélögin aðallega í sveitum landsins, en á síðustu árum hefir félagsskapurinn náð mikilli útbreiðslu í kaupstöðum og kauptúnum. Sambandið var stofnað árið 1902 og átti því fjörutíu ára afmæli á árinu, sem leið. En fyrstu verzlunar- samtök aimennings hér á landi voru stofnuð um miðja nítjándu öld eða jafnvel fyr. ALLIR TALA UM BARDAG- ANA Á SIKILEY. Menn reyna að rifja upp fyrir sér allt, sem þeir hafa heyrt eða lesið um þetta merkilega eyland, því að nú er það miðdepill hinna stóru heimsviðburða. Frægustu staðir á eynni eru eldfjallið Etna og borgin Syrakusa. Talið er, að Syrakusa sé álíka gömul og Rómaborg og séu báðar byggðar á áttundu öld fyrir Krist. Griskir farmenn byggðu Syra- kusu, en seinna unnu Rómverj- ar borgina og alla Sikiley, og var Sikiley fyrsta skattland Rómaveldis. Einn af frægustu mönnum forn-Grikkja, reikni- meistarinn Arkimedes, ‘ átti heima í Syrakusu á þeim tíma. Sagan segir, að hann hafi hjálp- að til að verja borgina með ein- kennilegum hætti. Með aðstoð brennispegla tókst honum að láta sólarhitann kveikja í her- skipum Rómverja, sem sóttu inn á höfnina. Um síðir tókst þó (Framh. á 3. síBu) Frægir fornstumenn; Alexander hershöiðingi Sigrar Bandamanna í Egiptalandi og Líbyu á síðastliðn- um vetri má öðrum fremur þakka einum manni, Alexander hershöfðingja. Hann hafði yfirstjórn hersins, lagði á ráðin og fylgdist með framkvæmd þeirra. Montgomery, sem var næsti undirmaður hans og framkvæmdi fyrirskipanir hans, hefir hlotið meiri frægð, en það stafar ekki sízt af því, að Alexander lætur jafnan lítið á sér bera. Þegar Libyustyrjöldinni lauk, var Alexander yfirstjórn- andi herja Bandamanna í Túnis, en Eisenhower var yfir- maður alls herafla þeirra í Afríku. Það var Alexander, sem lagði á ráðin um Túnisstyrjöldina og leiddi hana til sigursælla Iykta. Þá hefir hann unnið öðrum meira að inn- ' rásinni á Sikiley, eins og sjá má á því, að hann hefir verið skipaður landstjóri þar. Alexander hershöfðingi er 51 árs. Hann er írskur að ætt og uppruna. Þegar fyrri heims- styrjöldin hófst var hann orð- inn liðsforingi. í þeirri styrjöld gat hann sér gott orð og jafnan síðan, eins og sjá má á því, að hann hlaut hershöfðingjatign 45 ára gamall og var þá yngsti hershöfðingi Breta. Þegar styrjöldin hófst 1939 var Alexander stjórnandi fyrsta herfylkisins, er fór til Frakk- lands. Við Dunkirk tók hann við yfirstjórn brezka hersins, er Gort lávarður fór til Englands. Hann steig þar seinast allra brezkra hermanna á skipsfjöl og vann jafnt hermönnum sínum allan tímann meðan liðflutn- ingarnir stóðu yfir. Seinasta daginn við Dunkirk klæddist hann skrautlegasta búningi enskra hershöfðingja og þótti það mjög í frásagh'Ir færandi. íslendingar munu minnast ekki ósvipaðrar sagnar af Skúla fó- geta. í ársbyrjun 1942 var Alex- ander falin yfirherstjórn í Burma. Vörnin þar var von- laus, en hann stjórnaði undan- haldinu með slíkum ágætum, að það mæltist hvarvetna vel fyrir, þegar honum var falin her- stjórnin í Egiptalandi síðastl. sumar. Enski blaðamaðurinn, Allan Moorehead, er var í Tunis, þeg- ar styrjöldin. geisaði þar, sendi þá blaði sínu frásögn þá um Alexander, er hér fer á eftir, nokkuð stytt: — Hæfileikar Alexanders felast ekki í því, að hann sé leikari eða yfirborðsmaður, sem veki þannig á sér athygli og aðdáun. Það er ekki neitt við útlit hans, framkomu eða talsmáta, er dregur að honum athygli. Ég hefi séð hann nokkuð oft undir ólíkum kringumstæðum. Hann hefir alltaf verið eins, snoturlegur og snarlegur. Höf- uðið er lítið, augnaráðið kalt. Hann talar hratt, en þægilega og lætur sér oftast nægja að segja stuttar, gagnorðar setn- ingar. Ýmsar setningar hans hafa verið notaðar sem kjörorð af hermönnum hans. Einkalíf hans er líka mjög venjulegt. írskur riddaraliðs- maður, málari í tómstundum, á konu og þrjú börn — allt er þetta mjög algengt. Hann er lítið gefinn fyrir að láta bera á sér opinberlega, sennilega miklu minna en flest- ir hershöfðingjar. Þótt hann stjórnaði sigursókn Breta í Li- byu, kom hann nær aldrei fram er herinn hélt hátíðlega innreið sína, t. d. í Tripolis. Hann er vingjarnlegur og greiðasamur við stríðsfréttarit- ara. En þeir koma oftast litlu fróðari af fundi hans. Hann hefir lag á að láta umræðurnar snúast á þann veg. Vegna þess hvað Alexander er blátt áfram og ósérkennilegur í öllu hátterni sínu, er næsta erf- itt að kynnast honum til hlítar og gera sér grein fyrir hæfileik- um hans. En hvarvetna, þar sem hann vinnur eða hefir unnið, mætir manni sú lýsing á hon- um, að hann komi sér vel við alla. Það er ekki ólíkleg tilgáta, að þetta sé lykill að „leyndar- dóminum“ um hann. Það, sem má sín meira en mikil starfsorka og þrautseigja hans, er hæfileiki hans til að koma sér vel við menn, vinna sér vinsemd þeirra og tiltrú. Alexander hefir alveg sérstaka hæfni til að hlusta á menn, en það er mikilsverðara en marga grunar. Hann er líka sérstaklega vin- margur. Það má segja, að til herstöðva hans sé stöðugur straumur af mönnum, er koma til að heimsækja hann. Það eru herforingjar og stjórnmála- menn o. s. frv. Hann getur veitt öllum móttöku og allir virðast fara ánægðari af fundi hans. Framar öllu má þakka vin- sældum hans, hversu vel honum hefir tekizt. Hann hefir óvenju- legt lag á að fá menn til að vinna fyrir sig. Hann gerir það ekki með ofsa og eldmóði, heldur með hóflegri og skynsamlegri röksemdaleiðslu. Lifnaðarhættir Alexanders eru mjög fábreyttir. Hann fer venjulega á fætur kl. 6.30, borð- ar morgunverð með ýmsum for- ingjum sínum og fer síðan oft- ast til vígstöðvanna, ýmist í flugvél eða bifreið. Þegar hann hefir heimsótt hinar ýmsu her- deildarstöðvar, fer hann iðulega til hersveitanna í fremstu víg- línu, ræðir við hermennina þar, fregnar álit þeirra og athugar staðhætti eins vel og hann getur i gegnum kíki sinn. Það er ekki ósjaldgæft að sjá Alexander á fremstu vígstöðvum með landa- bréf á knjánum, kíki fyrir aug- um og liðsforingja hjá honum, er skýra fyrir honum fyrirætl- anir sínar um næstu árás á and- stæðingana. Síðari hluta dagsins heldur Alexander heim til aðalbæki- stöðva sinna aftur, hefir fund með herráði. sínu, afgreiðir ýms erindi o. s. frv. Kl. 21.30 er hann venjulega háttaður og les skemmtirit stuttan tíma áður en hann fer að sofa. Á aðalbækistöðvum Alexand- ers er allt mjög einfalt og óbiot- ið. Meðan Tunisstyrjöldin stóð yfir, yfirgaf hann vígstöðvarnar ekki nema í 2—3 skipti, er hann fór til fundar við Eisenhower í Algier. Þó að hann kunni að vera orðinn þreyttur, verður þess ekki vart. Hann vinnur, borðar og sefur jafn reglubundið og í upphafi stríðsins og engin breyting er sjáanleg á honum. Mér dettur þó ekki í hug að halda, að hann sé nein vél. Ég álít heldur ekki að hann sé frá- bær yfirburðamaður. Ég vil heldur segja, að hann sameini marga algenga hæfileika góðra hermanna. Einn hæfileikinn ber ekki annan ofurliði. Hann er laus við mótsetningar. Jafn- vægið er mesti kostur hans. Hann er laus við allt ofstæki. Hann reykir og drekkur, en hvorttveggja í fullkomnu hófi. Það er hófsemd hans og jafn- vægi, er gerir hann öruggari flestum hershöfðingjum. —

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.