Tíminn - 27.04.1918, Side 3

Tí MINN
91
Um kjötframleiðslu
og kjötverzlun.
Landið okkar er vel fallið til
kjötframleiðslu. Hinir víðáttumiklu
afréttir með sínum fjölbreyttu og
kjarngóða jurtagróðri, gera okkur
það kostnaðarlítið að fita fénaðinn.
Erlendis verða bændur víða hvar
að fita fénað sinn á ökrum og
ræktuðu landi og verður það oft
mjög kostnaðarsamt.
Annað, sem styður að því að
eðlilegt virðist að leggja hér stund
kjötframleiðslu er vetrarútbeitin
og liið lélla og einbæfa fóð-
ur sem sauðfénaður hér hefir, með
því að fénaður sem hafður er
einkum til kjöts fleytist frekara
fram að vetri með léttara fóður
heldur en málnytupeningur. Holda-
fénaður þolir og betur útiveru til
beitar. Beitarfénaður er og hrausl-
ari, sé lionum háldið í sæmilegu
standi og fær ekki í sig kvilla
sölcum megurðar. Til forna liöfðu
bændur margt nautfénaðar til kjöts,
beittu honuin á vetrin og ráku
til afrétta á sumrin, en nú er það
aðallega sauðfé sem haft er til
kjöts, enda er það hentugra bæði
til vetrarbeitar og til að bera sig
um i brattlendi.
Alt fram að síðustu aldamótum
var við líði sú gamla landsvenja
að liafa fuliorðið fé til förgunar
að mestu. Síðan hefir sú breyting
orðið, að nú er fjöldinn af slátur-
fénu lömb og þá flest dilkar. Or-
sakirnar -til þess eru þær að frá-
færur hafa lagst mjög niður á síð-
ari árum og lambakjötið þykir
ljufiengara en kjöl af fullorðnu fé.
Ber þó meira á því þar sem kinda-
kjöt er iitið og ekkert nolað saltað
eins og t. d. i Bretlandi. Þar vill
fólkið helst hafa kjöt af lömbum
eða kinduin sem fargað er á fyrsta
aldursári þeirra. Áður þótti það
mikill kostur á kjöti af fullorðnu
fé, að af því kom svo mikið flot
sem var efnaliflu fólki hentugt til
viðbits, en svo kom ódýrt smjör-
líki á markaðinn og þá kusu
menn það heldur og hættu þá að
sækjast eftir kjöti af fullorðnu fé
vegna feitinnar.
Orsakir þess að bændur hafa
hætt fráfærum eru margar en þó
einkum þær, að erfitt og dýrt var
að hirða um kvíaærnar á sumrin
og verðið á kjötinu hækkaði og
dilkakjötið var eftirspurt á mark-
aðinn. Auk þessa einnig það að
lömb þurfa ineira hey að vetri en
ær víðá hvar og þá meiri arður
af heyjunum með því að hafa
fleiri ær en færri lömb og fleira
mætti lelja.
Margt hefir verið ritað og rælt
um þessa breyting. En málið er
ekki einhliða og erfitt að komast
að almennri niðurslöðu í því. Svo
hagar ólíkt lil með fráfærur út um
landið að á sumum bæjum er það
fjárhagslegt tjón fyrir búið að færa
frá, en á sumum bæjum hagur.
Það sem mjög hefir dregjð úr
og dregur enn úr arðinum af hinum
notasæla búpeningi sauðfénu okk-
ar er það, hversu verðið á afurðum
fjársins hefir verið lágt og er enn,
einkum á kjötinu. t*egar skoskir
bændur fengu bezt nálægt krónu
fyrir pundið af sínu sauðakjöli,
fengu íslenzkir bændur bezt um
24 aura fyrir pundið. Og þegar
norskir bændur fengu (1908) 50
aura fyrir pundið af sínu kinda-
kjöti fengu islenzkir bændur 16
aura og er þó norskt kindakjöt
verra en íslenzkt.
Sumarið 1916 fengu bændur í
þessum löndum alt að lalsvert á
aðra krónu fyrir kjötpundið, en
liér var verðið þá rúmir 50 aurar.
Hér er að vísu ekki að búast
við eins liáu verði á kjöti eins og
í löndum þeim sem eg hefi tilnefnt,
því að þau lönd nola innanlands
alt kjöt sem þau framleiða og
meira til, eftirspnrnin er því mikil,
einkum þó í Skotlandi eða Bretlandi,
og hlýtur hún . að hækka verðið.
En munurinn er líka mjög mik-
ill á verðinu og hann stafar aðal-
lega af því, hversu kjötverzlunin
er liér erfið og slæm, erfitt með
samgöngur. Salt og tunnur verður
að flytja inn og vinnan er mikil
við að útbúa kjötið til útflutnings.
Rétt fyrir ófriðinn nam sá kostnað-
ur við Sláturhúsið í Reykjavík ná-
lægt 8 aurum á hverl kg. kjöts.
En hið lakasta er að með öllum
þessurn tilkostnaði er kjötið gert
óúlgengilegra á heimsmarkaðinum,
því að sallað kindakjöt er þar að
ganga úr gildi.
Undanfarandi höfuð við selt kjöt
okkar að mestu til Danmerkur,
en þaðan úr landi er útflutningur
á kjöti og verður þar því minni
eftirspurn eftir þeirri vöru og lægra
verð hennar.
Eg tel það því vera sýnilegt að
eins og nú horfir sé það stærsta
velferðarmál bænda, að gerðar verði
umbælur á kjötverzluninni. Er þar
verkefni fyrir Samvinnufélögin.
Þau hafa að vísu bætt verðið á
kjötinu að miklum mun, en það
er álit mitl og margra fleiri, aö
verðið komist ekki háll — á með-
an kjötið er sent út saltað og að
verðið komist lieldur ekki eins
hátt sé kjötið sell lil þess lands
eða þeirra landa þar sem eftirspurn
eftir þeirri vöru er á lágu stigi.
Næst í þessu máli liggur það að
Samvinnufélögin sendi mann til
Bretlands — þar er mikil eftir-
spurn á kjöli — lil að kynna sér
horfur með það, að flytja héðan
og þangað kælt kjöt eða frosið.
Bretland flytur inn hundruð
skipsfarma árlega af kjöti og mjög
mikill hluti þess er frosið kinda-
kjöt frá Ástralíu og Suður-Ameriku
(Argentínu). En þessi skip, sem
flytja kjötið eru mjög stór. Ekki
er þó óliugsandi að koma mælti
kjötinu kældu eða frosnu héðan
1 smærri eða smáum stíl.
Eg álít að erfitt muni að koma
öllu útfiuttu kjöti kældu á mark-
aðinn vegna strjálbygðar hér og
ófullkominna samgangna. En frj'st
kjöt ætti að vera hægt að senda
frá öllum stöðum. Annars vantar
rannsókn á þessum atriðum.
En hvernig sem sú niðurstaða
yrði, er nauðsynlegt að bændur
sameinuðu slátur á fénaði sínum
sem mest, þar sem beztir eru hér
hafnarstaðir. Og svo er það lýðum
ljóst að nauðsynlegt er að Sam-
vinnufélögin nái sem mestum tök-
um á kjötverzlun landsins.
Til mála gæti það og komið, að
fljdja fé út á fæti, en við það er
sá galli, að þá tapasl innmatur úr
fénu, sem þykir hér góð fæða en
er miður hirt um erlendis, þegar
alt er með feldu. Lömb mundu og
ver þola sjóferðina heldur en full-
orðið fé. Enn gæti ef til vildi
komið til mála að flytja kjötið út
niðursoðið.
Eg er þeirrar skoðunar að kinda-
kjöt og þá einkum lambakjöt sé ein
sú matvara er hljóti að verða mjög
eftirspurð í framtíðinni. Bendir
einkum tvent til þess. Borgir og
bæjir stækka og aukast að fólks-
tölu út um öll lönd og þurfa meira
og meira kjöt, og meira og meira
af sauðfjárhögum verða teknar til
ræktunar en við það fækkar fénu.
Hér vík eg að litlu yfirliti yfir
markaðshorfur fyrir kjöt, sem að
mestu er tekið úr tímariti félags
nokkurs í Lundúnum (Messrs
Weddel & Co.). Félagið hefir skip
í förum sem flytja frosið kjöt milli
landa. Rit þetta er frá árinu 1913
og nefnist: Review of the frozen
Meat Trade«. Þar er talið að til
Bretlands flytjist einna mest af
frosnu kjöti og þar næst af kældu
kjöti. Innílutningur þangað af lif-
andi sláturfénaði fari þverrandi og
salta kjötið sé að liverfa úr sög-
unni. Norðurálfan auki árlega inn-
ílutning af kjöti, en að eins Svíþjóð
og Danmörk geli miðlað öðrum
nokkru af þeirri vöru. Kjötið sem
berst á markaðinn er einkum frá
ineginlandi Ástraliu, Nýja-Sjálandi
og Argenlínu. í riti þessu er það
fullyrt að eftirspurn eftir kjöti fari
mjög í vöxt. Bandaríkin hafi t. d.
afnumið aðflutningsgjald á kjöti
árið 1913, vegna vaxandi þarfar
þess í landinu. Búast Bretar við
því að Bandaríkin muni draga
kjöt frá enska markaðinum og
hækka verðið. Telja þeir og að
Panamaskurðurinn geti haft áhrif
á þella, þar eð hans vegna sé
hægara að fiytja kjöt til austur-
hluta Bandaríkjanna, heldur en
áður var. í ritinu er þess og getið
að sláturfénaði fækki í fleslum
löndum, samanborið við fólksfjölg-
un, og í mörgum löndum fari
gripatölu fækkandi, nautum og
sauðum og enn er þess getið að
frá engu landi aukisl útllulningur
að inun, nema frá meginlandi
Ástralíu. í Pýzkalandi og Frakk-
landi var þá innflutningsgjald á
kjöti, nema frá nýleudum þeirra
landa. En raddir höfðu þá heyrst
um það þar í löndum, að afnema
bæri þau gjöld vegna vaxandi
þarfar fyrir kjötið. Frá 1900 lil
1912 hækkaði kjötverðið í stór-
borgum Norðurálfunnar frá 11 til
6ö°/o‘ og þó mest síðustu ár þessa
tímabils. í Kanada bafði kjötverðið
stigið siðari ár þessa sama tíma-
bils um 50%. þó er þar útflutn-
ingur af þeirri vöru.
Verðlisti var í riti þessu yfir
frosið kjöt flutt frá Nýja-Sjálandi
til Bretlands um nokkurt ára bil.
Sést á honum að kjötið hefir ögn
farið hækkandi í verði ár frá ári.
Kjöt af fullorðnu fé hefir verið í
lægra verði en af dilkum eða sem
nemur alt að 24 aurum á kg. Ár-
ið 1913 var verðið á bezta larnba-
kjöti af þessari tegund á kr. 1,00.
Fleira markvert birtist i þessu riti
um þetta mál.
Síðar komst eg að því að verðið
á sama flokks kjöti var i janúar-
mánuði 1915 kr. 1,80 kg. og siðan
befir verðið hækkað að mun. En
þessi verðhækkun mun að mestu
leyti stafa af ófriðnum.
Árið 1880 var að byrjað að flytja
frosið kjöt til Bretlands og árið
1913 voru þangað fluttir 229 skips-
farmar af frosnu kjöti og hver
farmur nam því að vera 160 þús-
und dilkaskrokkar, er vógu 121/*
kg. til jafnaðar. En kjötið var líka
af fullorðnu fé og nautum.
í brezkum landbúnaðar hag-
skýrslum útgefnum 1917 (Agricul-
tural Statistics) hefi eg séð að alt
innflutt kjöt til Bretlands árið 1915
hefir numið 630 skipsförmum svona
stórum og árið 1916 584 förmum;
árið 1914 er innflutniogur svipað-
ur og 1916. í þessu felsl all kjöt
bæði af sauðfé, nautum, svínum
og kanínum. Talsvert af svínakjöti
er flutt inn sallað og nokkuð af
nautakjöti, en ekkert af kindakjöt-
inu er saltað, heldur. frosið og
kælt. Árið 1914 voru innflutt á 3.
þúsund nautgripir til slátrunar og
um 2 þúsund sauðfjár. Síðan hefir
lifandi peningur ekki flust þangað
inn og stafar það af ófriðnum.
(Frh).
Að lorga íyrir að fyrna.
Núna, þegar þingið er að koma
saman til að ræða þau mál, er
varða hag þjóðarinnar í nútíð og
framtíð og gera tryggingar ráð-
stafanir, ef i harðbakka skyldi slá
að einu eða öðru leyti fyrir henni,
— þá detlur inér í hug, að vekja
máls á einu máli, sem vitaskuld
hefir verið marg rætt og rilað um
undanfarin ár, en þó án verulegs
árangurs. Mál þetta snerlir heij-
ásetning^ bænda.
Alt þetta undanfarna um hej’-
forðabúr, fóðurbætisforðabúr, forða-
gæzlu, ásetning, niðurskurð o. s.
frv., o. s, frv. er ágætt — væri
því hlýtt og það kæmist nokkurn-
tíma alment í framkvæmd. Ein-
staka maður fer eftir einhverri
þessari góðu reglu um varlega
ásetning, eða fær sér fóðurbætir,
eða þá hlýðir forðagæzluinönn-
unum og sker, en alment er
það ekki. Allur almenningur er
jafnt í voðanum, hvenær sem