Tíminn - 27.04.1918, Blaðsíða 2

90
TIMIN N
Ef landsverzlunin fengi ein að
ráða yfir fáeinum brýnustu nauð-
synjavörum landsmanna — og
þingið getur veitt þetta leyfi, ef
það vill — þá getur hún selt á
sama hátt og kaupmenn nú, oft
á ári; þá fær hún alt ódýrara í
svo stórum kaupum, og getur selt
aftur til muna ódýrara en kaup-
menn. Þá gæti landið líka smátt
og smátt greitt öll lán sín, og
siðar haft góðan ágóða, einungis
með því að taka í sínar vörzlur
brot eitt af ágóða kaupmanna.
Þeir hefðu fyrir því frjálsar allar
aðrar vörur, þær vörurnar sem
þeir græða nú langlum meira á.
Hvenær er brýnni þörf en nú,
að hafa hemil á verðlagi nauð-
synjavaranna helztu? Hvenær er
meiri þörf en nú, að auka tekjur
landssjóðs, þegar gjöld hans tvö-
faldast, en tekjur minka að sama
skapi? Hvar er hægra að ná tekj-
um en af verzluninni? Eða hvar
eru þær betur fengnar en þar, sem
þannig löguð útgjöld manna til
landssjóðs geta beinlínis orðið til
ágóða fyrir gjaldendur sjálfa, um
leið og slík gjöld eru greidd?
Hvort á þá að kyrkja lands-
verzlunina í fæðingunni, eða
endurlífga hana?
Bóndi.
Ðöiisku kosningarnar
og fánamálið,
Kosningar til neðri málstofunnar
dönsku (fólkþingsins) fóru fram
21. þ. m. Fóru þær á þá leið að
kosnir voru 45 af flokki hinna
hægfara vinstri manna, 39 jafnað-
armenn, 32 róttækari vinstri menn
(stjórnarflokkurinn), 22 hægri menn
og 1 maður úr nýjum flokki, iðn-
aðarflokki.
þá er frétt um kosninguna á
Færeyjum. Hefir svo farið að
Samuelsen þingmannsefni sam-
bandsflokksins náði kosningu með
litlum meiri hluta. Fyllir hann
andstæðingaflokk dönsku stjórnar-
innar. Við lögþingskosningarnar í
Færeyjum varð frjálslyndi flokkur-
inn aftur á móti yfirsterkari, náði
11 sætum af 20.
Róttækari vinstrimenn og jafn-
aðarmenn hafa stutt stjórn þá sem
nú fer með völd í Danmörku. Hafa
þeir sameinaðir meiri hluta þings-
ins, 71 atkvæði, gegn 69 atkvæðum.
Virðist því mega gera ráð fyrir því
að stjórnin fari áfram með völdin.
Okkur íslendingum má það vera
mikið gleðiefni fari svo að danska
stjórnin sitji. Það er álit flestra,
að núverandi stjórn í Danmörku
vilji ganga injög langt til þess að
fullnægja sjálfsögðum kröfum okk-
ar, enda hafi hún nú óbundnari
hendur, er kosningar eru um garð
genguar. Gert er nú ráð fyrir því
að sendimaður eða sendinefnd
komi hingað frá Danmörku er
semji við alþingi um fánann og
fleira sem væntanlega komi til
greina.
Væri það hin gleðilegasta tilhugs-
un að til einkis ófriðar þyrfti nú
að draga útávið um að binda
þann enda á málið sem æskileg-
astur er.
Þá eru og hinar beztu vonir um
það að allir þingflokkarnir geti
tekið höndum saman og komi þvi
íslendingar enn fram sem einn
maður gagnvart útlendu valdi.
Endurminningar
Tryggva Gunnarssonar.
Áður en eg held lengra fram
sögunni verð eg að hlaupa rúm
20 ár aftur i tímann. Þá var eg á
Hálsi í Fnjóskadal hjá stjúpa mín-
um og móður. Hafði eg á hendi
verkstjórn við heyskap á sumrum,
en var annars oftast við smíðar.
Þá var það einn dag að Forlák-
ur Jónsson á Stóru-Tjörnum kom
til mín og sagði mér frá því, að
Jón í Fjósatungu hefði þá nýlega
bygt fyrir sig stofu, en svo hefði
óhöndulega til tekist, að loftið
bæri ekki nema mjög lítinn þunga,
svo hann hefði orðið að setja
stoðir undir bitana. Bað hann mig
að ráða sér hvað gera skyldi til
þess að styrkja stofuna.
Eg lofaði að eg skyldi líta á
stofuna fyrir hann. Og þegar eg
kom þar fáum dögum síðar, sá eg
að bitarnir voru alt of grannir.
Kálfasperrur voru á húsinu og
þegar eg hefi velt fyrir mér mál-
inu, dettur mér í hug að eins
megi styrkja bitana með því að
láta kraftinn koma að ofan, engu
síður en að neðan, með því að
tengja bitana við sperrukálfana, í
stað þess að setja stoðir uiidir,
sem gerðu stofuna óvistlega.
Eg segi Þorláki að hann skuli
fara og kaupa sívala járnteina,
eins og eg tók til. Ilann gerir það
og eg kem viku síðar og tengi
saman sperrur og bita með járn-
unum sem hann hafði keypt. Þá
gaf loftið sig ekkert, þótt á það
væri látin meiri þungavara, en
Þorlákur hafði áður ætlað að láta
á það.
Forlákur var mér nú mjög þakk-
látur og hafði orð á. En eg sagði
honum að eg haldi, að hér hafi
mér dottið annað meira og betra
i hug en að treysta burðarafl lofta
í húsum, hér muni einmitt fundin
hagfeld aðferð til þess að búa til
brýr. Fað dugi eigi að setja ská-
stifur undir brýr, því að ís og
ruðningur rífi þær burt, en með
þessari aðferð megi styrkja brúar-
trén eins og hér, með því að setja
kálfasperrur yfir brúartrén og binda
þau svo upp í sperrurnar. Þarna
séum við búnir að fá brú yfir
Skjálfandalljót, sem lengi hafi verið
hugsað um. —
Minnið er skrílileg ruslakista,
sem margt geymist í, án þess
menn viti að það sé lil, innan
um annað rusl. — Atburður þessi,
sem eg hafði ekki gefið gaum í
rúm 20 ár, rifjaðist upp fyrir mér
þessa nótt í Kaupmannahöfn, þeg-
ar eg las bréf sira Sigurðar.
Eg tók blað og rissaði á það
fríhendis mynd af brú, líka sperr-
unum og bitunum á Stóru-Tjörn-
um, eða líkt því sem eg hugsaði
brú.
Morguninn eftir var liringt dyra-
bjöllu hjá mér og var þar kominn
til að finna mig Klenz timbur-
meistari, sá er stóð fyrir bygging
hegningarhússins i Reykjavík. Þeg-
ar hann hafði lokið erindi sinu
fór hann að tala við mig um
annað. Rak hann þá augun í
brúarteikninguna á borðinu lijá
mér og spyr hvað þetla sé. Eg
segi honum að eg hafi rissað þelta
að gamni mínu í nólt og dottið i
hug að það gæti ef lil vill verið
teikning af brú. Hann biður mig
að lána sér hana heim, því að sig
langi til að sýna hana verkfræð-
ing sem hann þekki. Sagði eg að
honum væri það velkomið.
Nokkrum dögum seinna kom
Klenz aftur ineð teikninguna og
segir að verkfræðingnum lítist vel
á þetta brúarlag. Brýr með þessu
lagi munu geta orðið ódýrar en
þó traustar.
Eg spurði hann þá, hvað 35
álna löng brú með þessu lagi
rnyndi kosta. Kom hann aftur eftir
nokkra daga og sagði, að hægt
myndi vera að smíða hana fyrir
1650 kr. Eg bað liann þá að
byggja svona brú fyrir mig og
það gerði hann.
Klenz þessi átti miklar lóðir
utan Kaupmannahafnar og stund-
aði þar smíðar sínar. En þegar
bærinu fór að byggjast út, seldi
hann lönd þessi fyrir ærið fé og
varð stóratíðugur. — Þegar brúin
var smíðuð fór eg að skoða hana
hjá honum.
Klenz spyr mig hvernig mér
lítist á. Sagði eg að efni og smiði
væri ágætt, en eg sæi að brúin
væri mér ónýt. »Hvað er nú að?«
spyr hann. Eg svara að öll trén
séu 11 þumlungar á kant og sum
12—15 álnir á lengd og svo mik-
inn þunga geti bændur ekki flutt
á hestum, yfir há fjöll, eins og
þurfi að flytja þessi tré. »Hvaða
ráð eru við því?« segir bann. »í
íljótu bragði dettur mér ekki ann-
að í hug«, 'sagði eg, »en við verð-
um að taka öll slærri trén, fletta
þeim og lása þau svo saman með
boltum í gegn, eins og brúnása á
timburhúsum. Hvað myndi það
kosta?« Hann segist skulu gera það
fyrir 250 kr. Eg sainþykti það og
þá kostaði brúin 1900 kr.
þegar smíðinni var lokið sendi
eg brúarefnið til Seyðisfjarðar með
Gránufélagsskipi og var flutning-
urinn geíinn. Þólti mér það vel
sæma að féiagið sem var eign
bænda, styddi að sínu leyti fram-
faiafyrirtæki þella. Alt gekk slysa-
laust með llutninginn.
Mánuði síðar fór eg svo lieiin
til íslands með póstskipi. Hitti eg
þá sýslumennina í Suður- og Norð-
ur-MúIasýslu, þá Jón Ásmunds-
son og Einar Thorlacíus. Sagði eg
við þá, að eg myndi gefa brúna
eins og hún lægi nú á Vestdalseyri,
ef sýslubúar vildu taka það að sér
að flytja efnið að brúarstæðinu og
koma brúnni á ána. Þeir tóku
báðir hið bezla í þetta. Sagði eg
þeim að nú yrðu þeir að láta fljótt
verða úr framkvæmd verksins og
bjóst við, að nú myndi afskiftum mín-
um af þessari brúargerð lokið, því
að bændum myndi farast vel um
framkvæmdina á sínum hluta
verksins.
Bré íUalli
frá inerknm presti nyrðra.
Úr því eg er með pennann og
úr þvi þér eruð orðinn ritstjóri að
blaði sem gefur sig að þeim mál-
um þjóðarinnar sem varða mest
hennar tímanlegu heill, þá finst
mér eg verði að nota tækifærið til
þess að þakka fyrir andann sem
mér virðist svífa yfir blaðinu. Eg
segi þetta ekki fyrir minn munn
einan, heldur alla þá sem á blað-
ið hafa minst í min eyru, að
undanteknum fáum kaupmanns-
ættar einstaklingum. Eg er sann-
ur um að »Tíminn« og stefna hans,
ef hún kvikar ekki á áttinni, er
heillastefna sú, sem leiðir islenzku
þjóðina í rétta höfn. Samvinnu-
stefnan slær á þá strengi íslenzkr-
ar skinsemi, sem samrímast bezt
heilbrigðu óvilhöllu viti. Þótt margt
hafi til þessa mátt að henni finna,
þá eru agnúarnir sífelt að eyðast
og verður hún, að von manna
óskabarn íslenzku þjóðarinnar,
ef ráðvendni og drenglyndi þeirra
sem við stýrið sitja má ráða. Ráð-
vendni og drenglyndi ætti að vera
fyrsta og sjálfsagðasta námsgreinin
á samvinnuskólanum og oflítið er
kent af þvi i hinum skólunum,
sem útskrifa íslenzka lífsborgara.
Andi Tryggva sál. ælti að svífa
þar meir yfir vötnunum en verið
hefir.
Þá er »pólitíkin« núna. Sem
reiðarslag barst oss hér fregnin
um aukaþing. Hvað, hvað, auka-
þing núna? spurðu menn. Er það
nauðsynlegt? Hvað veldur? Svarið
það á vörum margra að það sé
reykvískt klíkuvald sem valdið
hefir, með það eitt fyrir augum að
hrinda af stóli núverandi stjórn.
Landinu öllu á nú að blæða, á
hungurs og neyðartímum, til þess
að einstakir menn, á einum bletti
landsins, fái þann vilja sinn fram,
að þrinda af slóli þeirri stjórn
sem, þrátt fyrir ýms mistök, hefir
verið þjóðinni notadrjúg mjög,
sérstaklega í hennar stærsta máli,
verzlunarmálinu.
Við sveitamenn kvíðum þvi að
klíkuáhrifin séu þegar orðin of-
mikil á hugi þingmanna þeirra
sem í nánd við hana búa, eina
vonin sú að meiri hlutinn hali
enn eigi látið ánetjast.