Ísafold - 08.09.1917, Blaðsíða 2

2
• ISAFOLD
Árni Eiríksson
1 Heiidsaia. l Tals. 265 og 554. Pósth. 277. I Smýsala I
— Vefnaðarvörur, Prjónavörur mjög fjölbreyttar. —
Saumavélar með fríhjóli
og
5 ára verksmiðjuábyrgð.
Smávðrur er snerta saumavÍDnu og hannyrðir.
Þvotta- og hreinlætisvörur, beztar og ódýrastar.
T ækif ærisgjaf ir.
Ir
*fr \[ H.Í. Eimskipafélag Islands
Til viöskiftavina vorra!
Vér höfum fengið símsktyti frá umboðsmanni vorum
í New York þess efnis, að útflutningsleyfi á vörum frá
Ameríku fáist ekki fyr en eftir að Stjórnarráð íslands
hafi samþykt það (gefið útflutningsleyfi).
Um leið og vér vekjum athygli heiðraðra viðskifta-
manna vorra á þessu, biðjum vér þá að sækja nú þegar
um útflutningsleyfi til Stjómarráðs íslands fyrir þær
vörur, sem þeir hafa pantað rúm fyrir í skipum vorum
og sömuleiðis fyrir þær vörur, sem þeir kynnu að
ætla að fá fluttar með skipum vorum framvegis.
Reykjavík 7. september 1917.
H.f. Eimskipafélag fslands.
sé fyrir því að kol og koks verði
naqile% í landinu. Fyrir þessu er
enn engin vissa. Að eins von. Og
þó mikið af kolum kunni að koma
til landsins, þá ber vel þess að gæta,
að þau eru enn nauðsynlegri til margs
annars, en til þess, að halda uppi
skólunum. Er þar fyrst til að nefna
landsspitalana og sjúkrahúsin á land-
inu, sem ekki má loka, og trauðla
mun gerlegt að spara hita við. Þá
verður einnig að vera vissa fyrir því
að oss skorti eigi kol handa skipum
vorum, þeim sem nú halda i oss
lífinu og munu gera það. Einnig
verður að vera vissa fyrir þvi, að
eitthvað af botnvörpuskipum geti
náð i fisk til matar handa lands-
mönnum, eftir því sem nauðsyn ber
til. —
Ekki má það heldur vera í óyissu,
hvort heimili einstaklinganna geti
náð í nægilegt eldsneyti. Það verð-
ur að sjá fyrir því að fólk ekki
þnrfi að sitja i kulda, því það getur
orðið stórhættulegt fyrir þjóðina,
þar sem af þvi hlyti að leiða heilsu-
tjón einstaklinganna og aukinn mann-
dauða. Alt þetta álitum vér enn pýð-
ittgarmeira fyrir þjóðfélagið heldur
en það þó skólum yrði lokað í vet-
ur. Verður þetta því að vera full
trygt áður en lagt er út í fullkomið
skólahald. Eru þá taldar þær ástæð-
ur, sem lúta að eldsneytinu.
Nefndunum virtist rétt að geta
einnig þeirrar ástæðu, að ef einhver
vafi kynni að leika á því að nægur
útlendur matur væri til í landinu
og þá sérstaklega iiér i Reykjavik,
þá sé ekki réct að hrúga hingað
fólki ofan úr sveitum. Menn munu
nú sjálfsagt segja að það megi á
sama standa, því alstaðar þurfi menn
að eta, hvort sem þeir eru í sveit
eða kaupstað. Ekki er hægt að mót-
mæla þessu, en hitt er vist, að ef
matarskortur verður í landinu vegna
ónógra aðflutninga, þá kemur skort-
urinn fyr í kaupstaðina en i sveit-
irnar. I sveitunum verður fólki fleira
til bjargar og það er léttara á út-
lenda matnum, en kaupstaðabúar.
Menn munu sjálfsagt segja að þetta
sé bara grýla, því varla muni oss
mat skorta, en ekki virðist þó viss-
an fyric- því fullkomin og útlitið
sizt betra en verið hefir.
Enn er eftir að nefna eina af
þeim höfuðástæðum, sem vöktu
fyrir nefndunum, og er hún sú, að
þeim fanst viðurhluta mikið að
ætlast til þess, eða óbeinlinis hvetja
til þess — en það væri gert, ef
skólum væri leyft að starfa á venju-
legan hátt — að menn ofan úr
sveitum gætu yfirleitt lagt fram eins
mikið fé eins og mun þurfa til þess
að námsfólk lifi hér í Reykjavik
sæmilega i vetur. Það virðist næsta
undarlegt og jafnvel ótrúlegt að
fjöldi þeirra tnanna sem eiga að
kosta sjálfa sig eða aðra hér i R.vík
í vetur, geti k’ofið bann kostnað án
stórtjóns á efnum sinum og ástæð-
um nú á þessum erfiðu tímum. Ef
menn geta þetta, þá er efnahag
námsmanna og aðstandenda þeirra
yfirleitt betur komið en áður hefir
verið. Þessu er svarað þannig að
fólkið sjálft óski eftir þessu og vilji
ganga að þessum kjörum eða réttara
sagt ókjörum, — ókjör mega það
kallast að greiða minst 10—12 hdr.
kr. fyrir vetrarvist i Reykjavik eins
og útlit er fyrir. — Menn benda á
til sönnunar því að fólkið sjálft
treysti sér til að standast þenDa
kostnað, hversu óðfúst það er að
sækja um skólavistirnar. Eg held
þetta sé ekki næg sönnun, þvi eg
tel það áreiðanlegt að fólk upp til
sveita hafi alls enga hugmynd um
hversu dýrt verði að lifa hér i R.vík
næsta vetur. Væri því full ástæða til
að stemma stigu fyrir því að fólk
af gáleysi hleypi sér út i ókleifan
kostnað.
Ef námsfólkið drifi hingað í haust
á venjulegan hátt án þess að gera
sér fulla grein fyrir kostnaðinum, þá
mætti búast við því að sumt yrði
ef til vill að hætta á miðjurn vetri
vegna fjárskorts eða þó svo færi að
það kæmist á einhvern hátt fram úr
þessum vetri með lántökum eða öðru
þvi um líku, þá gæti það lamast svo
efnalega að það ef til vill yrði að
hætta við nám fyrir fult og alt. Og
þá væri sannariega betra fyrir náms-
menn að bíða einn vetur heldur en
að svo' færi. Benda má eionig á
það að líkindi eru til að heilsu fólks
verði meiri hætta búin hér í Rvík í
vetur heldur en ella. Þegar alt er
svo óhæfilega dýrt, munu allir kosta
kapps um að spara svo sem þeir
frekast geta. Munu þeir þá fyrst og
fremst reyna að spara það sem dýr-
ast er en það eru kolin. Er því
mjög hætt við að námsfólkið geti
beðið heilsutjón af kolasparnaði eða
af því að sitja í kulda, en allir vita
að námsfólk er talsvert næmt fyrir
sjúkdómum. — Menn gera mjög
mikið úr því hve rangt sé að stuðla
til þess að námsfólk tefjist heilan
vetur og missi þannig heilt ár af
lífi sínu eins og menn komast að
orði. En nefndirnar voru þeirrar
skoðunar að vegna hins gífurlega
kostnaðar við skólavistirnar, þá hlytu
hvort sem er fleiri eða færri af nem-
endunum að tefjast sakir efnaleysis.
En það væri misrétti ef efnamenn-
irnir tefðust ekkert en að eins þeir
fátæku og til þess vildu nefndirnar
ekki stuðla. Þessar ástæðui ná auð-
vitað ekki til námsfólks heima í Rvik
og er Reykvíkingum ekki láandi þó
þeir leggi alt kapp á að skólum sé
haldið uppiraþar sem þeir þurfa ekki
að kosta sitt fólk meira þó það gangi
á skólana. En ekki fanst nefndun-
um rétt að halda uppi skólum /yrir
Reykvíkinga eina eða því sem næst,
enda ber vel að gæta þess að reyk-
viskir nárasmsnn þurfa ails ekki að
missa eins _mikils í þó skólum sé
lokað. Þeir geta eftir sem áður að
meira eða minna leyti notið tilsagn-
ar kennaranna, sem að sjálfsögðu
mundu láta hana ókeypis í té eftir
þvi sem hægt væri. Og væri sjálf-
sagc að bæta þeim upp ef þeir þyrftu
fyrir þær sakir að kosta meiru til
um hita eða annað.
Allar þær ástæður sem eg þegar
hefi tekið fram vöktu fyrir nefndun-
um, en geta skal eg þess að ein-
stakir nefndarmenn lögðu mismun-
andi áherzlu á hverja ástæða fyrir sig.
Af því eg tala hér fyrir munn 12
manna, þá get eg búist við að eg
láti einhvers ógetið, sem þeir kynnu
að óska eftir að kæmi fram og vona
eg að þeir árétti þá mitt mál.
Skal svo ekki fjölyrða frekar um
ásteeðurnar fyrir tillögunni, en vona
að hv. deildarmenn hafi þegar kom-
ist að raun um að þetta mál hefir
mjög alvarlegar hliðar.
Aths. ritstj. Því birtir Isafold
þenna ræðukafla, að þingnefndir þær
sem lagt hafa til svo úrslita-mikla
tilllögu, sem er frestun alls skóla-
halds, eiga sanngirniskröfu á því, að
ástæður þeirra nái til almennings.
En áreiðanlega orka þær ástæður
tvímælis á marga lund, og er það
brýn skylda alþingis að bera sig ræki
lega saman við ráðamenn skólamála
vorra, áður en alþingi fer út á þá
braut að banna með Iögum alt skóla-
hald á landi hér hálfan eða allan
veturinn.
Ritstj.
Norðlendingar
mótmæla.
Kaupmannaráðið i Reykjavík hefir
fengið eftirfarandi símskeyti frá Ak-
ureyri með beiðni um að koma því
á framfæri við alþingi. Alls eru
mennirnir 55, sem undir skjalið hafa
ritað á Akureyri og hljóðar það svo:
Vér undirritaðir útgerðarmenn og
kaupmenn á Akureyri erum að ýmsu
leyti óánægðir með ráðstöfun stjórn-
arinnar í verzlunarmálum, og kastar
nú svo tólfunum að vér teljum oss
neydda til að kvarta til hins háa al-
þingis yfir hinum siðustu ráðstöfun-
um hennar.
1. Flutningur á steinolíu norður með
Botm'u siðast kostaði 20 kr. á
tunnuna, sem verður yfir 100 kr.
fyrir smálestina, og tar okkur
þröngvað til þess að láta Botniu
flytja olíona fyrir það gjald, á
þann hátt, að annars átti að neita
okkur um hana. Er þetta því
ósanngjarnara þar sem við áttum
kost á flutningi fyrir 10 kr. tunn-
una og stjórnin hafði i næstu
ferð á undan reiknað flutnings-
gjaldið 5 kr. fyrir tunnuna. Jafn-
framt því að hækka flutningsgjald-
ið á steinolíu, lækkar hún nú
flutningsgjald á matvörum til
Þingeyinga með sömu ferð um
einn þriðja. Stjórnin hefir því
iþyngt Norðlendingum með 10
kr. aukagjaldi á kverri tunnu al-
veg að óþörfu, er ætti að endur-
gjaldast þeim úr landssjóði.
2. Þar eð landsverzlunin ræður nú
yfir miklum hluta af verzlun þjóð-
arinnar, teljum vér öldungis óhjá-
kvæmilegt að í stjórn hennar séu
tveir menn, reyndir, æfðir og
duglegir í verzlunarmálum og auk
þess framkvæmdastjórinn sé aéfð-
ur i stjórn verzlunar og haldist
það fyrirkomulag unz striðinu er
lokið.
3. Út af skipakaupum stjórnarinnar
skorum vér á alþingi að rann-
saka skipakaup hennar og hlutast
til um að hún fari varlegar i þeim
efnum hér eftir en að undanförnu.
Fyrir hönd undirskrifendanna
Otto Tulinius. Hallgr. Daviðsson.
Jón Stefánsson Sn. Jónsson
Jóhannes ÞorsteinssoD.
Á fjölmennum fundi á Siglufirði
var og samþykt tillaga, sem lýsir
mikilli óánægju yfir aðgerðum stjórn-
arinnar.
t
Frú Þórunn Ólafsdóttir
- • í Kálfholti.
Hinn 17. þ. m. andaðist að Kálf-
holti í Holtum frú Þórunn Olajs-
dóttir, kona súa Ólafs Finnssonar,
eftir miklar og langvinnar þjáningar.
Er þar á bak að sjá ágætri konu og
ástsælli að allra dómi, sem hana
þektu, enda var hún af góðu bergi
brotin í báðar ættir.
Frú Þórunn fæddist í Mýrarhús-
um á Seltjarnamesi í maí 1863, en
þar bjuggu þá foreldrar hennar,
Ólafur útvegsbóndi Guðmundsson
og fyrri kona hans Karítas Runólfs-
dóttir. Var Ólafur ættaður þaðan
af nesinu, sonur Guðmundar í Mýr-
arhúsum Pálssouar í Pálsbæ og síð-
an í Nesi. En Karítas, fyrri kona
Ólafs í Mýrarhúsum, var dóttir þeirra
merkishjónanna Runólfs í Saurbæ á
Kjalarnesi Þórðarsonar og Halldóru
Ólafsdóttur yfirsetukonu. Runólfur
i Saurbæ var 5- maður í beinan
karllegg frá Ormi sýslumanni í Eyj-
um í Kjós Vigfússyni (f 1675), sem
var kynsæll maður og fjölmennar
ættir eru ruunar frá. En Halldóra
kona Runólfs var dóttir Ólafs á
Blikastöðum Guðmundssonar farfara
í Þormóðsdal, Sæmundssonar, Þórð-
arsonar prófasts á Staðastað Jónsson-
ar biskups á Hólum Vigfússonar
(»Bauka-Jóns«). Lifa nú af börnum
þeirra Saurbæjarhjóna að eins tvö:
Eyjólfur bóndi í Saurbæ og frú Guð-
rún kona síra Matthíasar skálds Joch--
umssonar.
Frú Þórunn misti móður sina í
bernsku. Fluttist hún þá að Nýja-
bæ á Seltjarnarnesi til B ynjólfs
Magnússonar, er átti Halldóru föð-
ursystur hennar; en Brynjólfur var
albróðir Kristins í Engey, hinn mæt^
asti maður í hverri grein, enda var
Nýjabæjarheimilið orðlagt myndar-
heimili. Þar ólst frú Þórunn upp
sem í beztu foreldrahúsum. Hinn
27. nóv. 1889 giftist hún eftirlifandi
manni sinum, síra Ólafi Finnssyni,
sem nokkru síðar fekk Kálfholts^
prestakall. Fluttust þau að Kálfholti
vorið eftir og hafa búið þar slðanr
Lifa þrjú börn þeirra, öll uppkomin,
dætur tvær: frú Halldóra, kona Sig-
urðar mag. Guðmundssonar í Rvikr
og frú Kristin, kona Asgeirs bú-
fræðings Ólafssonar, sem nú býr f
Kálfholti, og einn sonur, Stefán
gagnfræðastúdent frá Akureyrarskóla,
Frú Þórunn sál. var hin ágætasta
kona i hverri grein, prýðilega gefin
og vel mentuð. Manni sínum og
börnum var hún hin ágætasta eigin-
>lona og móðir og hjúum sínum hin
bezta húsmóðir. Heimili sínu veitti
hún ágæta forstöðu, enda var hún
með afbrigðum heimilisrækin kona
og hin reglusamasta í hússtjóm og
bústjóm. Bar prestssetrið i Kálf-
holti þess beztan vott, hviiík hús-
móðir hún var. Hún var kona frið
sýnum, hrein á svip og hrein í lundr
ljúfmannleg í viðmóti og háttprúð,,
en yfirlætislaus i fasi öllu og fram-
göngu. Að eðlisfari var hún frem-
ur. fáskiftin kona, en lagði öllum
gott til og vildi í öllu láta gott af
sér leiða, enda ávann hún sér með
góðvild sinni og grandvarleika til
orða og verka ást og virðingu allra
þeirra, sem kyntust henni. Hún var
innilega tiúhneigð kona, guðhrædd
og guðelskandi, eins og alt lif henn-
ar og framkoma bar með sér, og
þegar sjúkdómurinn ólæknanlegur
sótti hana heim, þá bar hún þann
kross með stakri þolinmæði og und-
irgefni undir guðs vilja.
Hennar er því að maklegleikum
saknað, ekki að eins af þeim, er
stóðu henni næst í lífinu, heldur og.
af öllum, sem þektu hana og ágæta
mannkosti hennar.
Guð blessi minningu hennar.
11.