Ísafold - 27.08.1910, Blaðsíða 2

214
ISAFOLD
Jiitt áríega útsaía f)já Tf). Tf)orsfeinsson, Ing-
ó[fsf)voíi, verður frá 1. -/4. sepfetnber.
Afarstór haustsala
byrjar
I. september næstkomandi,
en stendur að eins stuttan tima.
IO°|0 afsláttur verður gefinn.
Talsvert af barnasokkum verður selt með 2O°/0 afslætti og mjög mikið af
afgöngum selt með gjafverði.
Notið þessi góðu boð; þau standa ekki lengi.
Enginn vegur að nefna með nafni allar vörutegundirnar, sem seldar
verða við afarlágu verði.
Egill Jacobsen,
Vefnaðarvöruverzlun, Reykjavík.
^ Verzíunin Edinborg
k
•n
%
'o
?es
's
T
JTlenn og konur!
Jiomið og íeifið uppíýsinga um, með fjvaða
verði þér fáið nauðsgnjar ifðar.
Tijörin því befri, sem meira er tekið í einu.
Tftbugið!
Edinborg gerir sér far um að seíja gðða vöru
svo ódtjrf, sem möguíegf er.
Skiffið því við þá verzíun,
sem ítkindi eru fií að geri tjður fií þæfis.
Gæfið bagsmuna gðar «íf
»370—380,000 kr.«
»Er það ekki óvenjudýrt? Oss hefir
flogið fyrir eyru, að t. d. bærinn Ar-
ósar í Danmörku, sem er miklu stærri
bær en Rvík, hafi komið sér upp gas-
stöð fyrir nokkurum árum, sem aðeins
kostaði 300,000?«
»Það er mér ekki kunnugt um, en
ólíklegt þykir mér það, því að eg veit að
í fyrra eða svo ætlaði bærinn að verja
;00,000 kr. til viðbótar við gasstöð
sína — og það enda þótt rafmagns-
stöð væri til fyrir.c
»Sumir menn hér í bæ eru óánægðir
með gassamninginn, skilja hann svo, að
Carl Francke í Bremen geti sloppið frá
gasstöðinni og gasrekstrinum með því
að borga 10 000 kr. sekt — og bær-
inn sitji þá með alt saman. Hvað er
hæft í þessu ?«
Sannleikurinn er þessi:
Gasstöðin er eign bæjarins. Bær-
inn hefir tekið lánið til byggingar
hennar, en Carl Franche er skyldur
til að greiða lánveitanda eða bænum
vexti og afborganir af lánum, og á
enginn endurgjaldsrétt á hendur bæn-
um til annars en til þess sem gas-
stöðin gefur af sér. Carl Franche er
skylt að reka gasstöðina, svo lengi
sem bærinn óskar, en bærinn hefir
rátt til að segja upp rekstrinum eftir
5 ár. Ef tekjur gasstöðvarinnar ekki
nægja til ldkningar vaxta og afborg-
ana af lánum, borgar Carl Franche
það sem ávantar, en verði tekjuaf-
gangnr af rekstri gasstöðvarinnar fær
bærinn á 3. ári 50% og þar eftir
7 5 °/0. Og Firma Carl Franche ábyrg-
ist að sjálfsögðu með öllum eigum
sínum að þessi samningur verði hald-
inn, en 10000 kr. setur það sem veð
sérstaklega fyrir rekstrinum, auk þess
sem bærinn hefir 2 fyrstu árin aðrar
10000 kr. að veði fyrir því, að bygg-
ingin sé vel af hendi leyst. — Þetta
fyrirkomulag hefir þann kost, að áhætt-
an fyrir bæinn er alls engin, og borg-
arstjórinn telur það heppilegt að sam-
ið hefir verið við félag, sem hefir
meiri reynslu, en flest önnur félög í
öllu sem lýtur að byggingu og rekstri
gasstöðva.
»Hvað verða götuljóskerin mörg og
hvernig verður götulýsingunni hagað?«
»Götuljóskerin eru nú 207 eða hér
um bil helmingi fleiri en verið hafa.
Ljósmagn þeirra samsvarar 110 kerta
ljósi. Þeim er dreift yfir 14000 stikur
af götulengd bæjarins, en alls eru allar
göturnar 16000 stikur (c: iVidr mílu.)
Að meðaltali er millibilið milli ljós-
keranna 67—68 stikur, en um fjöl-
förnustu götur, Laugaveg., Hverfis
götu og miðbæinn, nokkru minna
(45—50 stikur). — Framnesvegur út
að Bráðræði og einstaka götubútar hafa
enn farið varhluta af gasljósi.«
»Hvenær verður farið að kveikja á
götunum ?«
»1. september — og verður kveikt
jafnan, er skyggja fer. — En hve lengi
verður látið loga á ljóskerunum er enn
ekki ákveðið. Líklegt, að miðað verði við
miðnætti, látið loga á peim öllum til
kl. 12, og síðan á þriðja hverju ljós-
keri alla nóttina«.
»En verður fyrirkomulagið sama og
hingað til um kveikingardaga, kveikt
þegar tungl á ekki að vera á lofti —
samkvæmt almanakinu, og látið vera
að kveikja þegar tungl á að vera á
lofti samkv. þeirri bók, hvort sem svo
er eða eigi ?«
»Nei, nei, svarar borgarstjóri bros-
andi. Það verðnr kveikt alla daga,
nema heiðrík og björt tnnglskinskvöld.
Mikil blessun er það I
»Verður ekki gaslýsingin á götunum
fjári dýr?«
»Nei, kostnaðuiinn við hvert ljósker
verður hinn sami eins og hingað til,
27 kr. alt árið. Fyrir það verð hefir
gasstöðin skuldbundið sig til að sjá
um hvert ljósker að öllu leyti. En
auðvitað eru ljóskerin helmingi fleiri
en hingað til svo að allur kostnaður-
inn við götulýsinguna verður nærri
5600 kr. á ári.«
»Vér höfum heyrt, að gasið sé eitt-
hvert versta blóma-drápskvikindi —
og hafi þegar sést menjar þess í nokkr-
um húsum?«
»Ekki er mér kunnugt um það, svar-
aði borgarstjóri. Eg hefi aðeins heyrt,
að þegar gasinu var hleypt út fyrsta
sinn, hafi á tveim stöðum sést þær
menjar, að blómin fölnuðu snöggvast.
En að því er eg bezt veit, náðu þau
sér aftur þegar í stað.«
»Þér hafið átt i stríðu að standa út
af gasinu, mótstaðan verið mikil,
skjótum vér að borgarstjóra að lok-
um.«
»Ó-já. Ekki er þvi að neita. En
það hefi eg látið lítið á mig fá, því
að eg hefi verið og er sannfærður um,
að g^sið er miklu hagkvæmara fyrir
bæinn að öllu leyti en rafmagnið, sem
svo mjög hefir verið teflt móti gas-
inu. Gasið er miklu ódýrara og auk
þess hægt að hafa það bceði til lýsingar
og suðu, —»og upphitunar — eins
og þessi hérna ber órækan vott um«
— og um leið kveikti borgarstjóri í
gasofninum, svo að skiðlogaði oghita-
straum lagði út um herbergið.
Vér þökkuðum borgarstjóra fyrir
góð svör og greið og kvöddum.
Hvernig líkar yður við suðugasið ?
Eg rakst á eina af frúm bæjarins.
»Eg á ekki orð til í eigu minni til
lofa það. Sá munur — eða .bannsett-
ar eldavélarnar gömlu. — Þarna bregð-
ur maður vatninu yfir gasið og það
sýður á örstuttri stundu. —Komið þérog
þiggið hjá mér kaffi — og eg skal
sýna yður hvort þér þurfið að bíða
lengi. — Og sparnaðurinn, ef rétt er
að farið! Já, eg gæti sýnt yður það
í húsreikningabókinni minni, hvað
litlu eg hefi þurft að eyða til að elda
matinn handa okkur, síðan gasið kom.
— Það eru ekki fáir aurarnir, sem eg
hefi sparað, að eg ekki tali um, hvað
tíma- og erfiðis-sparnaðurinn er mikill.«
Mér fanst lofið um gasið ætla að
fara að verða alt of »gasalegt« — og
hneigði mig því fljótlega fyrir frúnni
og hélt leiðar minnar.
Interviewer.
------>*<------
Svar til fórðar Thoroddsen.
Eg varð alveg forviða þegar eg heyrði,
að hr. Þ. Th. hefði sent ísafold langa
grein útaf afskiftum hans af heilsubæl-
isdeildinni hór, því eg hafði hugsað, að
bezt væri fyrir hann að draga sig sem
mest í hló á þessum tímum, en vera
ekki að ota nafni sínu fram að óþörfu,
en enn meira forviða varð eg þó, þegar
eg las greinina. Að vísu ættu menn,
sem þekkja ýmislegt framferði hr. Þ.
Th. nú undanfarið og þar á meðal mig
ekki að stórfurða þó þeir heyrðu eða
sæju sitthvað til hans, en það verð eg
þó að játa, að jafnbíræfinn eins og hann
birtist í þessari grein, hólt eg þó ekki
að hann væri. Greinin snýst um tvent,
að reyna að verja afskifti sín af heilsu-
hælisdeildinni og í skömmum og smán-
aryrðum um Sighvat bankastjóra, ráð-
herra og mig. Eg skal nú athuga þessi
atriði hvort um sig.
Áður en eg sný mór verulega að fyrra
atriðinu skal eg strax taka fram eitt
atriði, af því að það er ágætt dæmi upp
á það, sem er einkenni greinarinnar:
ó s a n n i n d i frá upphafi til enda. Hr.
Þ. Th. segir, »að því er reikningsskilin
snertir, þá hafa þau verið samskonar
þessi ár (1908 og 1909) eins og fyrir
árið 1907 og voru þá lögð fyrir aðal-
fund, og ekkert að þeim fundið, hvorki
af aðalfundi eða yfirstjórn«. Reikning-
urinn fyrir 1907 var í góðu lagi og
ekkert við hann að athuga og yfirstjórn-
in viðurkendi það á fundinum, að alt
væri goldið fyrir það ár, en reikningur-
inn(!) fyrir 1908 er svo hljóðandi:
*) »Pélag8menn Reykjaviknrdeildnr Heilsn-
hælisfélagsins 1908 eru taldir 1211 að tölu
með 1766 ‘/a meðlimatillögum.
Gjafir til deildarinnar hafa komið þessar
érið 1908:
Frá kvenfélaginu...................kr. 400
— frú Kristínu Stefánsdóttur,
Laugardalshólum, samskot
frá henni og fl.............— 60
— — Sigriði Bergsteinsdóttur,
Útey, Bamskotfráhennio.fl. — 19
— Gisla Einnssyni, járnsmið,
Reykjavik.......................— 10
— Mariu Jónsdóttur, Reykjavlk,
Laugaveg 60.....................— 2
i Reykjavik 7/s ’09.
Þ. J. Thoroddsen
p. t. formaður«.
Getur nokkur kallað slíkt venjuleg
reikningsskil ? Frekari reikningsskil fyr-
ir það ár hafa eigi fengist enn, og skal
eg sanna það með brófi hr. Þ. Th. sjálfs,
dagsettu 15. apríl þ. á. en það hljóðar
svo:
»') Um leið og eg hér með sendi yfir-
stjórn Heilsuhælisfélagsins reikning Reykja-
vikurdeildar félagsins fyrir 1909, skal eg
geta þess, að auk félagsgjaldanna fyrir 1909
hafa á þessu ári innkallast og nokkuð af
gjöldum fyrir 1908. En þar sem fullkominn
reikningur hefir enn ekki verið gjörður fyr-
ir það ár tel eg þau gjöld i þeim reikningi
og mun senda hann uppgjörðan til yfir-
stjórnarinnar innan skamms.
Reykjavik 15. apr. 1910.
Þ. J. Thoroddsen«.
Eg veit nú ekki hvað hr. Þ. Th.
kallar »innan skamms«, en þessi »upp-
gjörði« reikningur er ókominn enn, þó
liðnir séu fullir 4 mánuðir síðan honum
var lofað. í þessu sambandi er rótt að
taka það fram, að þar sem hr. Þ. Th.
getur þess, að fúndargjörðin bendi á,
að yfirstjórnin viðurkenni ekki innborg-
að meira en samtals 2000 kr. fyrir árið
1908—1909, þá er það algerlega rangt
eins og margt annað, 2000 kr. eru þar
hvergi nefndar á nafn.
Hann kveðst hafa auk 2000 kr. kvitt-
anir í höndum (fyrii þau tvö ár) fyrir
samtals 3213 kr., sem hann gefur í
l) Frumritin liggja til sýnis hjá rit-
stjóra ísafoldar.
skyn, að Sighvatur bankastjóri hafi söls-
að undir sig, — honum finst það auð-
sjáanlega eðlilegt, að þeir, sem fó hafi
undir höndum, steli því úr sjálfs sín
hendi. — Þetta er líka rangt. Hr. Þ.
Th. hefir borgað til yfirstjórnarinnar
2000 kr. (fyrir 1908) 30. júní 1909, og
kr. 2659.25 (fyrir 1909) 15. apríl 1910;
að líkindum blandar hann saman við
þetta kvittun fyrir eitthvað goldið 1907,
til þess að villa mönnum sjónir, ef annars
nokkrar kvittanir fyrir meiru en 2000
kr. + 2659 kr. 25 eru til. Meira hefir
hann eigi goldið, og hve mikið hann á
ógreitt enn til yfirstjóinarinnar, veit eng-
inn, en það virðist skifta hundruðum
króna.
Hr. Þ. Th. segir að um fylgiskjöl geti
varla verið að ræða önnur en útskrift úr
bókinni, lista yfir borgandi fólaga. Nú,
það hefði þá verið rótt að senda þessi
fylgiskjöl; það hefði ekki verið langrar
stundar verk að skrifa slíka lista. En
það er alveg rangt, að ekki só um önnur
fylgiskjöl að ræða; það eru til fylgiskjöl,
sem enga fyrirhöfn þurfti að hafa af, og
um leið voru fullnæg sönnun fyrir
hverju fólagsgjaldi og það voru kvitt-
anabækur deildarinnar. Þær hefðu átt
að fylgja með; eins og þeim var háttað,
var hver kvittun, sem rifin var út (helm-
ingur eftir skilinn, sem sýndi gjaldsupp-
hæðina) sönnun fyrir greiðslu gjaldsins;
að vísu getur það komið fyrir, að kvittun
só rifin frá, án þess gjaldið só greitt, en
þá gat hún fylgt með, eða hefði hún
glatast, þá stutt skýring um hana; marg-
ar gátu slíkar kvittanir varla verið.
Það er því ómótmælanlegt, að hr. Þ.
Th. hefir annaðhvort engin reikningsskil
gert (fyrir 1908) eða alveg ófullnægjandi
(fyrir 1909), án allra fylgiskjala eða
gagna. Úterjaldahlið reikningsins fvrir
1909 t. d. hljóðar svo:
I. Borgaðnr reikningur frá
ísafoldarprentsmiðju .... kr. 82.00
Þessi reikningur fylgdi
ekki einu sinni, ekki hefði
það þó kostað mikla fyr-
irhöfn.
II. Borgað fyrir innheimtu á
félagsgjöldum o. fl.......— 234.75
Engiu kvittunfylgdiþess-
um lið.
III. Fyrir skriftir og skrifföng — 20.00
IV. Borgað gjaldkera
(deildarinnar?) sam-
kvæmt kvittun . . 10.00
Borgað Do Do Do 2659.25 — 2669.25
Þessar kvittanir fylgdu eigi, og hefði
það þó ekki verið mikil fyrirhöfn.
Það er ennfr. ómótmælanlegt, að þessi
svokölluðu reikningsskil hafa fengist seint
og illa; fyrir árið 1908 í ágúst árið eftir,
og tekjur deildarinnar s. á. að einhverju
leyti enn óborgaðar, og fyrir árið 1909
í miðjum apríl árið eftir, eftir margít-
rekaðar bæði munnlegar og skriflegar á-
skoranir, og þá fyrst þegar Þ. Th. var
orðinn alvarlega hræddur um, að það
mundi bráðlega fara að marra í fang-
elsishurðinni, ef hann eigi gerði skil.
Þrátt fyrir þetta er hann að álasa yfir-
stjórninni fyrir það, að hún hafi haldið
fund í deildinni, til þess að skýra frá
þessu ólagi. Til hvers er þá yfirstjórn
í fólagi ? Á hún ekki og má hún ekki á-
telja það, sem aflaga fer ? Jú vissulega;
hefði hún látið þetta ganga afskiftalaust
til lengdar, þá hefði hún gerst meðsek
hr. Þ. Th. Þó að ekki só gert ráð fyrir
slíkum afskiftum af hendi yfirstjórnar í
lögum fólagsins, þá er það af því, að
engum hefir dottið í hug, að slík van-
ræksla gæti átt sór stað í nokkurri
deild, eða nokkur deildarformaður mundi
ekki gera reikningsskil, og halda pening-
um inni hjá sér vaxtalausum um laugan
tíma. Það var nauðsynlegt að halda
fundinn, og hann verður líka óefað til
þess að koma deildinni f gott lag aftur.
Að kalla slíkan fund pukursfund, sem
boðað er til í tveimur víðlesnum blöðum
bæjarins, sýnir einnig hve gjarnt Þ. Th.
er að fara með rangt mál. Honum finst
það rangt vera af yfirstjórn að boða sór
ekki fundinn sórstaklega. Eg fann enga
ástæðu til þess, það var búið að Bkora
skriflega á hann að halda þenna
fund, og hann var svo oft búinn að
bregðast munnlegum og skriflegum áskor-
unum um reikningsskil, að engin líkindi
voru til, að hanti mundi sinna áskorun
um að mæta á fundinum. En eg talaði
tvívegis við einn úr stjórninni á undan
fundi og lagði að honum að mæta, en
hann kvaðst eigi mundu koma, af því
að sór væri það mjög hvimleitt, hvernig
alt þetta hefði farið.
Þá kemst bíræfnin á hæsta stig, þeg-
ar hr. Þ. Th. fer að bera yfirstjórninni
það á brýn, að hún hafi engan fund
haldið, hvorki í febrúar eða um Jóns-
messu, því hverjum er um að kenna, að
fundur hefir eigi verið haldinn? Engum
öðrum en hr. Þ. Th. Hvernig átti að
halda fund í Reykjavlk, og leggja þar
fram reikning til endurskoðunar, þegar
engin reikningsskil höfðu komið úr sjálfri
Reykjavík? Átti að halda fundinn til
að skýra frá því, að engin reikningsskil
fengjust? Já, auðvitað hefði það verið
hægt. En við vorum svo heimskir að
vona, að úr þessu mundi rætast, og
reikningsskil koma þá og þegar, og það
var beint með það fyrir augum, að halda
fund um Jónsmessu, að yfirstjórnin skor-
aði skriflega á Þ. Th. að halda deildar-
fund eigi síðar en 15. júní, en auðvitað
sinti hann því engu, þó að hann kannist
við að hafa fengið þessa áskorun. Hr.
Þ. Th, heldur því fram, að vegna þess
að aðalfundur varð eigi haldinn í róttan
tlma, vegna vanrækslu hans, þá só öll
yfirstjórnin ólögleg þann dag í dag. En
þó deildin, sem hann er formaður fyrir
hafi engan fund haldið, þá álítur hann
sig löglegan formann enn, sbr. orðin »og
aðalfundur, löglega boðaður af stjóru
deildarinnar mun verða haldinn í haust«.
Áuðvitað er stjórn deildarinnar enn við,
og hann formaður, loflegrar minningar,
enn í henni; en alveg eins er yfirstjórnin
enn löglega skipuð; en þetta sýnir eitt
með öðru, hvernig alt er á eina bókina
lært hjá honum. Yfirstjórniu er lögleg,
og hefir samkvæmt eðli sínu vald til að
skipa formanni í undirdeild að halda
fund í ákveðna tlð, og gera reiknings-
skil, og yfirleitt gera þær ráðstafanir,
sem þarf, ef deildin eða formaður hennar
þverskallast; alt það, sem Þ. Th. fjasar
í greiu sinni um þetta efni, er því
fjarstæða og ranghermi, það sem ekki
eru bein ósannindi, en þau eru alltíð,
eins og sýnt hefir verið hór að framan.
Þó miklu fleira mætti um þetta skrifa,
þá verð eg þó að láta hór staðar num-
ið, því það yrði of langt mál, en það
verður tími til að skýra þetta betur á
deildarfundi, sem vissulega verður hald-
inn af yfirstjórn, ef formaður skyldi
enn vanrækja skyldu sína.