Sunnudagsblaðið - 17.01.1965, Blaðsíða 10
Líkskurður við Paduaháskóla.
nikus alkorninn til Ermlands frá
námi. Hann var þá maður liðlega
þrítugur og hafði hlotið menntun
eins og hún gerðist bezt. Hann
var vel að sér í öllum prestlegum
menntum, doktor í kirkjurétti og
hafði lagt stund á læknisfræði
eins og hún var fullkomnust þá.
Og hann hafði sökkt sér af kappi
niður i stærðfræði og stjarn-
fræðilega útreikninga. í síðari rit-
um hans má sjá, að stjörnuathug-
anir hafa tekið talsvert af tíma
hans, meðan hann var í Ítalíu, og
eftir að heim kom, hélt hann á-
fram að fylgjast( með hreyfingum
himintunglanna. En við embætti
sínu sem kórbróðir í Frauenburg
tók hann ekki að sinni. Waczen-
rode biskup var farinn að reskj-
ast og taldi sig þurfa aðstoðar
frænda síns við. Kópernikus fékk
enn orlof, að þessu sinni til að
gerast líflæknir biskupsins. Cg
því starfi gegndi hann í sex ár.
Waezenrode biskup var verald-
legur höfðingi yfir Ermlandi ekki
síður en asdlegur. Ríki hans var
lítið og inniklemmt milli stór-
velda, svo að talsverða lagni
þurfti til að stýra því ósködd-
uðu milli skers og báru. Kóp-
ernikus varð brátt hægri hönd
hans við stjórnarstörfin, og ef-
laust hefur biskupinn dreymt
um, að þessi lærði, ungi maður,
ætti síðar eftir að taka við bisk-
upskápunni og því væri rétt að
venja hann við í tíma. Til þess
kom þó aldrei, að Kópernikus
yrði biskup eða veraldarhöfð-
ingi eins og móðurbróðir hans,
enda gaf hann sér tóm til á þess-
um árum að fást við aðra iðju,
sem trúlega hefur verið honum
hugstæðari. Á þessum árum gerði
hann fyrstu drögin að þeirri
heimsmynd, sem var að mótast
með honum.
Megingalli þeirrar stjarn-
fræði, sem þá var ríkjandi
og gerði ráð fyrir jörðinni í
miðju sólkerfisins, var sá, hye
hreyfingar plánetnanna voru ó-
reglulegar og undarlegar. Kóper-
nikus þafði fyrir löngu gert sér
1 jóst, að þessar hreyfingar yrði
mik|u einfaldari, ef gert væri ráð
fyrir, gð sóiin væri miðdepill-
inn, ekki jörðin. Qg á Ítalíu
hafði hanq orðið fyrir djúpstæð-
um áhrifum frá mönnum, sem
kenndu, að náttúran hlyti að vera
einföld og reglulega byggð upp.
Samkvæmt því hlaut einfaldasta
skýringin á hreyfingum himin-
hnattanna að vera sú réttasta.
Eitthvað á þessa leið var hugs-
un Kópernikusar, og árið 1512
eða skömmu fyrr ritaði hann stutt
ágrip af hugmyndum sínum á
latínu og gaf fáeinum yinum sín-
um. Þetta rit gaf hann hing veg-
ar aldrei út í bókarformi, og það
var ekki prentað fyrr en í lpk
síðustu aldar eftir tveimur hand-
ritum, sem höfðu yarðveitzt fyr-
ir heppni. En í þessu riti birtiit
aðeins fyrsta gerð hugmynda
hans. Þær áttu eftir að þróast
um þriggja áratuga skeið, áður
en þær kæmu fullmótaðar fram.
Vorið 1512 lézt Vaczenrode
biskup. Hann hafði verið kænn
stjórnmálamaður, einn þeirra
preláta, sem voru falslausir vinir
guðs, en vpraldarmenn um leið,
svo að orðum frægs íslenzks
skálds sé örlítið snúið. Um hann
var sagt, að hann hefði aldrei
sézt hlæja. Engum sögum fer af
því, hvernig Kópernikusi samdi
við þennan frænda sinn, en hann
átti honum mikið að þakka og lét
það þakklæti í ljós á ýmsan hátt.
26 SUNNUDAGSBLAÐ - ALÞÝÐUBLAÐI0