Lesbók Morgunblaðsins - 21.08.1999, Síða 4
^
ALDARAFMÆLIS BORGESAR MINNST UM ALLAN HEIM
BORGES og María Kodama á Hótel Esju 1976.
JORGE LUIS BORGES
ÞRÁ TIL NÚTÍÐAR
Tileinkað Maríu Kodama
Nákvæmlega á þessu andartaki sagði maðurinn við sjálfan sig:
Mikið vildi ég gefa fyrir þá sælu
að vera við hlið þína á Islandi
á löngum ósnertanlegum degi
og deila honum með þér einmitt núna
eins og menn deila tónlist
eða bragði af ávexti.
Nákvæmlega á þessu andartaki
var maðurinn ásamt henni á íslandi.
Jóhann Hjálmarsson þýddi.
ÖNNUR Islandsför Borgesar. Borges á Hótel Esju í Reykjavík 1976.
ÖLD í LlKI ANDARTAKS
Segjg má að Borges sé að mestu óskiljanlegur, en
hann gerir það sem kannski er mest um vert skrifar
JOHANN HJALMARSSON. Hann fær lesandann til
að átta sig á því að hann er að lesa bókmenntir.
Líka í ritgerðum sínum.
AÐ VAR árið 1976 sem ég hitti
Jorge Luis Borges. Hann kom
þá til Islands í annað sinn, að
þessu sinni í óopinbera heim-
sókn ásamt ritara sínum, Maríu
Kodama, sem hann kvæntist síð-
ar. Ég fékk tækifæri til að ræða
við hann en þó einkum hlusta.
Borges voru íslenskar fombókmenntir hug-
leiknar eins og svo vel og eftirminnilega kem-
ur fram í samtölum þeirra Matthíasar Jo-
hannessen, en við Matthías hittum Borges að
minnsta kosti tvisvar saman.
Dálæti Borgesar á fomöldinni, íslandi og
hinum germanska arfi hefur án efa farið fyrir
brjóstið á mörgum á sínum tíma. Nú láta
menn sér það í léttu rúmi liggja.
Borges taldi að íslensk skáld ættu að minna
á arfinn, ekki með því að þrástagast á honum
heldur skírskota til hans með einhverjum
hætti. Islensk tunga var honum ofarlega í
huga og hann spurði einkum um hana.
Eilífðin og andartakið (merkir eitt og hið
sama í skáldskapnum) var meðal þess sem
Borges orti um. Hann skrifaði líka smásögur
sem fjalla um einkennileg örlög og mótsagnir
lífsins, en þó einkum um aðrar bókmenntir.
Öll verk Borgesar eru full af skírskotunum,
heimspeki sem nærist á annarri heimspeki. I
smásögunum ferðaðist hann um völundarhús
arfleifðar og sálar.
Segja má að Borges sé að mestu óskiljan-
legur, en hann gerir það sem kannski er mest
um vert. Hann fær lesandann til að átta sig á
því að hann er að lesa bókmenntir. Líka í rit-
gerðum sínum.
Borges fæddist í Buenos Aires í Argentínu
24. ágúst 1899 og ólst þar upp, en frá ung-
lingsárum bjó hann með foreldrum sínum í
Sviss og víðar. Hans er nú minnst um allan
heim sem eins helsta skálds aldarinnar. Fjöldi
bóka um hann hefur komið út á undanfömum
árum. Stundum er drepið á Island þar, píla-
grímsferðir hans hingað nefndar, en ekki er
vitað til að neinn ævisagnaritara hans hafi
kannað Islandsferðir hans sérstaklega.
Suður-Ameríkumaður sem ég ræddi við um
Borges fullyrti að Borges væri fremsti höf-
undur þar um .slóðir. Þegar ég bað hann um
rökstuðning var svarið: „Borges er engum lík-
ur. Borges er Borges.“
Margir hafa þýtt Borges en aðeins ein bók
er til eftir hann á íslensku, smásagnasafnið
Suðrið í þýðingu Guðbergs Bergssonar.
JORGE LUIS BORGES
HARMUÓÐ
Vei, örlög Borgesa,
að hafa siglt mörg heimshöf
eða hið eina og einmanalega haf margra nafna,
að hafa verið hluti Edinborgar, Ziirich, Córdobanna beggja,
Kólumbíu og Texas,
að hafa snúið við eftir margar kynslóðir
til gamalla ættaróðala,
til Andalúsíu, til Portúgals og til þeirra greifadæma
þar sem Saxinn háði stríð við Danann og blóð þeirra blandaðist,
að hafa reikað um rautt ogkyrrlátt völundarhús Lundúna,
að hafa elst í svo mörgum speglum,
að hafa leitað til einskis marmaraaugnaráða styttnanna,
að hafa rýnt í steinstungur, alfræðirít, kort,
að hafa séð það sem menn sjá,
dauðann, hæga dagskomu, sléttuna
og smágerðar stjörnurnar,
og að ekkert eða næstum ekkert hafa séð
nema andlit stúlku íBuenos Aires,
andlit sem ekki vill vera munað:
vei, þessi örlög Borgesa,
kannski ekki markverðari en þín eigin.
Jóhann Hjálmarsson þýddi.
J
-I.
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 21. ÁGÚST 1999