Lesbók Morgunblaðsins - 23.11.1996, Blaðsíða 10

✓
Kafli úr nýrri bók, A flugskörpum vængjum, sem
er endurminningabók listakonunnar Bat Yosef.
-----------------------------------7-----
Sem kona Errós ótti hún um tíma heima ó Islandi
og hefur alltaf haldið sambandinu lifandi, en
hér segir hún fró því þegar fundum þeirra
Guðmundar Guðmundssonar, sem þó nefndi
sig Ferró, bar saman í listaborginni Flórens.
EFTIR ODDNÝJU SEN
TVÍTUG að aldri tók ég mér nafn-
ið Bat-Yosef, sem þýðir dóttir
Jósefs, í minningu föður míns.
Það vakti hneykslun mína að í
ísrael tíðkast ekki að kalla sig
dóttur einhvers, aðeins son.
Samkvæmt trúarlegum, hebr-
eskum hefðum má kalla sig
ýmist Ben-Yosef, son Jósefs, eða Beite-Yosef,
úr húsi Jósefs. Iðulega var þó nafn mitt skrif-
að Ben-Yosef eða Beite-Yosef vegna þess að
hefðin var svo sterk. Það taldist óhugsandi
að skrá sig dóttur.
Móðir mín var nógu raunsæ til að gera sér
grein fyrir að óvíst væri að ég gæti haft ofan
af fyrir mér með myndlistinni einni saman.
Hún sá til þess að ég legði fyrir mig list-
kennslufræði og einnig fóstrunám. Ég útskrif-
aðist úr menntaskóla með þessar tvær auka-
námsgreinar og fór síðan beint í herskóla og
æfmgabúðir þar sem ég dvaldi í tvö ár.
Árin í hernum þroskuðu mjög tilfinningu
mína fyrir skyldu og aga. Líflð í búðunum var
tíðindalaust. Ég vann sömu skylduverkin og
gerði æfmgar frá morgni til kvölds alla daga.
Þetta gerði mér gott og styrkti ýmsa eðlis-
þætti mína sem ég bý að enn þann dag í dag.
Mér fannst ég alltaf þurfa að hafa eitthvað
fyrir stafni, stefndi óhikað að sérhveiju marki
og varð vel skipulagsfær. Ég bjó mér til skyldu-
störf til að sitja ekki auðum höndum og reyndi
alltaf að nota tímann eins vel og ég gat. Þetta
átti ég hemum að þakka.
Þegar ég útskrifaðist úr herskólanum árið
1952 tilkynnti mamma mér að hún ætlaði að
senda mig til framhaldsnáms við listaakadem-
íuna Beaux Arts í París. Fréttin kom eins og
þruma úr heiðskíru lofti. Ég var í senn bæði
spennt og ráðvillt. Ég gat ekki hugsað mér
að fara frá Dúdú og þeim örugga heimi, sem
ég þekkti í ísrael, en hlakkaði mikið til að
kynnast París á nýjan leik. Með þessu sló
mamma tvær flugur í einu höggi. Hún skildi
okkur Dúdú að og lét mig halda áfram að
stunda myndlistarnámið. Hún lét í veðri vaka
að hún væri stórkostleg móðir sem færði þá
miklu fórn að senda mig frá sér út í hina víðu
veröld, mér til þroska og velgengni. Hún þótt-
ist leyfa mér að fljúga á eigin vængjum þó
að ég flygi í reynd á vængjum hennar. Það
var ekki fyrr en löngu síðar, þegar hún skildi
að líf listamannsins er eilíf barátta og sífellt
öryggisleysi, að hún sá eftir að hafa ýtt mér
út á. listabrautina.
Ég var harmi lostin vegna aðskilnaðarins
frá Dúdú en ég var mjög þakklát síðar fyrir
að þetta skyldi gerast. An afskipta mömmu
hefði ég kannski orðið eiginkona skiltagerðar-
manns og hlaðið niður börnum. Ég hefði ekki
kynnst framandi löndum og óvenjulegu fólki.
Ég_ hefði aldrei kynnst Erró.
í Róm kynntist ég listamanninum Gideon
Gratz, auðugum ísraela sem var á leið til Flór-
ens til að læra höggmyndalist. Ég kvaddi feg-
in harmi lostinn Holíendinginn og fór með
Gideon til Capri. Við tókum bátinn frá Napólí
til að skoða bláa hellinn. Vegna ljóssins sem
skín inn í hellinn frá sjónum virðist hellirinn
blár að innanverðu, enda er hafið í kring óvenju
skærblátt. Ég naut þess að vera með jafn blíð-
um og örlátum manni og Gideon; ég fann
hvað ég hafði saknað þess iengi að fá notið
slíkrar blíðu.
Ég kom alflutt til Flórens í september 1955
og skráði mig í listaakademíuna. Mér til furðu
tók skólastjórinn persónulega á móti mér og
fór síðan með mér út til að leita að húsnæði!
Meðan ég skoðaði herbergi beið hann mín á
járnbrautarstöðinni. Þetta fannst mér ótrúleg
riddaramennska. Ég fann stórt og rúmgott
herbergi í þriggja herbergja íbúð hjá tveimur
konum sem höfðu sitt herbergið hvor. Onnur
þeirra var gift kvikmyndagerðarmanni, sem
vann öllum stundum í Róm og kom afar sjald-
an til Flórens. Ég fékk leyfi til að mála að vild
í herberginu og taka á móti karlmönnum.
Víða annars staðar var það bannað með öllu.
Ég kynntist fljótlega fólki í Flórens fyrir
tilstilli Gideons sem bauð mér oft út að borða
eða í bíó. Sem endurgjald sat ég fyrir hjá
honum með síða, svarta hárið mitt slegið og
hlustaði á grammófónsplötur. í lok október
var ég búin að kynnast jafn mörgu fólki í
Flórens og ég hafði kynnst i París á heilu ári
og var því boðin á örlagaríkt grímuball á Via
Panicale sem skipti sköpum í lífi mínu.
Ballið var eingöngu haldið fyrir iistafólk og
var ekki ósvipað öðrum böllum sem ég hafði
farið á í París: Hálfrökkur, seiðandi danstónl-
ist, vín og listamenn í grímubúningum. Ég var
klædd í síðbuxur og mussu með_ áþrykktum
ferhyrningum í anda Mondrian. Ég tók eftir
nokkrum karlmönnum sem voru klæddir í
kvenmannsföt með bijóstahöld, í blúndusam-
fellum og netsokkum með hárkollur og eyrna-
lokka. Mér fannst þeir ógeðfelldir og sneri í
þá baki. Þá sá ég tvo karlmenn koma í áttina
til mín. Annar þeirra var dulbúinn sem svert-
ingi í strápilsi og hinn var í Ku Klux Klan
búningi. Sá síðarnefndi bauð mér upp í dans.
Við töiuðum saman meðan við dönsuðum og
hann sagðist vera tuttugu og þriggja ára gam-
all listmálari frá íslandi, héti Guðmundur
Guðmundsson en væri kallaður Ferró. Þetta
var í fyrsta skipti sem ég hafði heyrt ísland
nefnt á nafn og hafði ekki hugmynd um hvar
það var staðsett á kortinu. Eg hélt því að
hann væri frá írlandi, enda var hann ljós yfir-
litum. Svo skemmtilega vildi til að skömmu
áður hafði hann-verið í tygjum við ísraelska
stúlku, Étiönu -Dori, dóttur hershöfðingja í
ísrael. Þess vegna tók hann eftir ísraelsku
yfirbragði mínu.
Síðar um nóttina bauð hann mér í vinnu-
stofu sína í næsta herbergi, þar sem listmálar-
inn Degas hafði búið forðum, og sýndi mér
verkin sín. Ég varð ákaflega hrifin af þeim.
Þau voru abstrakt en þrungin djúpum tilfinn-
ingum og mögnuðu ímyndunarafli. Ég fann
fyrir stórfenglegum sköpunarkrafti í návist
hans sem hreif mig meira en hann sjálfur.
Daginn eftir fór hann með mig í Carmine
kirkjuna hinum megin við Arno til að skoða
freskurnar sem sýna Frans frá Assisi líkna
sjúkum. Hann sýndi mér listaverk frá miðöld-
um og þarna sköðaði ég í fyrsta sinn trúar-
lega list af alvöru. Á eftir ræddum við lengi
saman. Hann sagði mér frá íslandi, námsdvöl
sinni í Noregi og mósaíkborginni Ravenna.
Eftir skoðunarferð okkar um Carmine kirkjuna
fórum við saman út nær öll kvöld og ég hreifst
af greind hans og næmni. Ég varð fljótlega
ástfangin af honum.
Flórens var þrungin tónlist og tónlistarhá-
tíðir og uppákomur á götuhornum voru dagleg-
ur viðburður. Við fórum á tónleika og hlust-
uðum á fimmtu sinfóníu Beethovens. Það kvöld
borðuðum við á litlum veitingastað þar sem
tónlistarmenn spiluðu forna flórentínska tón-
list á lútur og tambúrínur. Þar voru allir ungu
listamennirnir, sem við þekktum, samankomn-
ir umhverfis langborð; vín og kræsingar flóðu
og við skemmtum okkur frábærlega. Eitthvert
laugardagskvöldið fékk einn af vinum okkar
rausnarlega matarsendingu frá Mexíkó svo
Ferró sló upp veislu á Via Panicale með kerta-
ljósum og mexíkóskri tónlist. Við höfðum eng-
in hnífapör svo við borðuðum með fingrunum.
Þar voru heldur engir stólar svo við sátum á
gólfinu, á kössum og viðarkubbum. Á eftir
vorum við boðin til amerísks listmálara í Fier-
solé, einu af úthverfum Flórens, þar sem við
sátum á dýrindis teppum, drukkum vín og
dönsuðum við undirleik gítartónlistar frá Na-
BÍÓLC
UÓÐ handa Thor Vilhjálmssyni. Málverk eftir Bat Yosef frá 1986.
BAT YOSEF á árunum þegar leiðir þeirra Guð-
mundar Ferrós lágu saman.
GUÐMUNDUR Guðmundsson, sem á kal
ársbyrjun 1956 flutti Bat Yoí
UNG OG ASTFA
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 23. NÓVEMBER 1996