Lesbók Morgunblaðsins - 10.02.1996, Blaðsíða 1

ORGUNBLAÐS
Stofnuð 1925
6. tbl. lO.febrúar 1996 — 71. árg.
Söngvarnir
frá Benediktsbæ
Eftir ÞORSTEIN
MAGNÚSSON
BENEDIKTSBÆR - klnustur við norðurhlíðar Alpafjallanna, þar sem fyrr á tímum
var vinsæll áningar- og gististaður við forna þjóðbraut yfir fjöllin.
KÓRAMÓTí barrokkirkjunni.
íslenska Óperan hefur í
vetur flutt Carmina
Burana, sérstætt og
magnað verk eftir Carl
Orff, við forna latneska
texta sem urðu til í
klaustrinu Benediktsbæ.
Hér er fjallað um
átthagafræði og
tíðaranda söngtextanna.
HÉRAÐSHÁTÍÐí
klausturgarðinum.
kemst yfir nema fuglinn fljúgandi. Utan með
fjallinu lá forna þjóðleiðin, og þar mynduðust
snemma áningastaðir ferðalanga, hvort held-
ur þeir voru kvíðnir að leggja á fjöllin á suður-
leið eða að koma fegnir niður síðasta Qalla-
skarðið á norðurleið. Á slíkum stöðum settu
munkar sig gjarnan niður til að greiða götu
ferðamanna, og gefa þeim hugarró og blessun
Guðs. Klaustur var því stofnað þarna undir
hamrinum og kallað Benediktbeuern. f forn-
um germönskum mállýskum á þessum slóðum
voru bóndabæir og bændaþorp gjarnan kölluð
beuer, beuren eða beuern, sem eru samstofna
íslenska orðinu bær og bú. Héruðin fengu
einnig nöfn eftir þessum bæjum. Bayern heit-
ir héraðið enn, sem við köllum Bæjaraland.
Bæheimur er einnig skammt undan. Á slétt-
unni nokkuð fyrir norðar klausturstaðinn er
þorp sem heitir Beuerberg og tveir aðrir
bæir öllu vestar sem heita Bernbeuer og
Kaufbeuren. Þá er þekkt gullfallegt klaustur
í Ottobeuren (skammt frá Memmingen).
Það var nokkuð snemma sem klaustri var
komið á fót þarna undir Veggnum, eða um
740, og er það elsta klaustrið á stóru land-
svæði. Þá var byggð mjög lítil á þessum slóð-
um, dimmir skógar huldu landið og byrgðu
mönnum sýn. Það voru munkar úr reglu heil-
ags Benedikts undir stjórn hins helga Bonifat-
æjaraland er syðsta hérað Þýskalands í dag,
en var áður sjálfstætt ríki. Þá var Miinchen
höfuðborg landsins með konungsgarði og til-
heyrandi skrautbyggingum, sem ferðamenn
hafa enn yndi af að skoða. Allra syðstu sveit-
ir Bæjaralands ná nokkuð upp í Alpafjöllin,
en landamærin við Austurríki liggja víða um
hátinda og fjallseggjar. Þar skammt frá eru
helstu skíðalönd Þjóðveija, Garmisch-Part-
enkirchen, með Zugspitze (2.764 m), hæsta
fjalli þeirra, en Austurríkismenn eiga helming
þess.
Héraðið fyrir sunnan Múnchen mætti kalla
vatnahéráð Þýskalands, því þar er mergð
ijallavatna meðfram rótum Alpanna, allt
sannkallaðar náttúruperlur og mörg þeirra
sögufræg. Lúðvík Bæjarakonungur
(1845-86), sem stundum hefur verið kallaður
bijálaði byggingameistarinn, skrejdti byggðir
þessa héraðs með mörgum fögrum en furðu-
legum byggingum, svo sem ævintýrakasta-
lanum Neuschwanstein og skrauthöllinni
Lindenwirt, sem nú eru einhveijir eftirsótt-
ustu ferðamannastaðir í álfunni. Listhefð var
mjög rík með fólki þama, og því eiga barrokk-
stíllinn og rókokkóskreytiverk sér mörg falleg
dæmi víða um héruð, reyndar beggja vegna
landamæranna.
Frá fyrstu tímum lá þjóðbraut í hásuður
frá Múnchen yfir fjöllin til Innsbruck, þar sem
íjallgarðurinn Karwendel, breiður og hár
(2.756 m), skýlir Inndalnum fyrir norðanvind-
inum napra. Schamitzpass heitir fjallaskarðið
(924 m), þar sem enn hefur ekki verið gerð
nútíma hraðbraut og er það því mikill þrö-
skuldur í hraðvaxandi bílaumferð. Á miðöld-
um var þetta þegar orðin fjölfarin þjóðleið
hvort heldur þar voru á ferð farandsalar,
hersveitir, förumunkar, háskólastúdentar,
iðnsveinar, suðurgöngumenn á leið til Rómar
eða pílagrímar á píslargöngu, og þótti hún
mikið torleiði vegna hárra fjallaskarða og
þröngra gilja.
Fyrsta fjallið sem blasir við ferðamönnum
af flatlendinu á suðurleið frá Múnchen,
skammt frá Bad Tölz, er þverhníptur veggur,
sem rís beint upp af sléttunni, Benediktenw-
and (1.801 m), Benediktsveggur, sem enginn