Lesbók Morgunblaðsins - 03.06.1989, Blaðsíða 2

ALLT ÖNNUR
MANNESKJA
SMÁSAGA
eftir KRISTÍNU
BJARNADÓTTUR
Auður Ósk stóð fyrir
framan spegilinn og velti
því fyrir sér hvort hún
væri ekki um það bil að
verða fullorðin. Að vera
fullorðin var að geta
unnið fyrir sér og ráðið
sér sjálfur. Ráðið sínum
tíma. Að vera fullorðinn var að geta sagt
nei án þess að fá magapínu og andateppu
bara við tilhugsunina, hugsaði Auður Osk
og hneppti frá sér kápunni.
Hún var of þröng þessi kápa. Skrítið að
þau skildu ekki sjá það. En auðvitað plataði
ég þau, viðurkenndi Auður Ósk með sjálfri
sér. Ekki gátu þau vitað að ég dró inn
magann allan tímann meðan ég hringsneri
mér fyrir framan þau og lét þau dást að
því hve vel hún færi mér.
Það var eins og hún vildi að allt færi sér
vel. Að allt yrði fallegt einmitt á henni.
Líka flíkumar sem Ebba frænka var vaxin
upp úr. Eins og þessi kápa, sem þau full-
yrtu að væri eins og sniðin á hana. „Það
held ég einhver verði skotin í þér í þessu,“
hafði pabbi hennar sagt. En af hverju hafði
hann sagt það? Af því hún sýndist grennri
en hún í rauninni var eða af því hún sýnd-
ist fullorðnari en hún var. Og
vildi hann þá að einhver yrði
skotinn í henni. Hann sern var
alltaf að vara hana við. Eigin-
lega skyldist henni að það
væri hættulegt að vera ein
með karlmönnum. Að hans
dómi. Ekki það að hún tryði
því, það hlaut að minnsta kosti
einhvem tíma að hætta að
vera hættulegt, en það var
þetta með vandaðar stúlkur
og óvandaðar. Það hafði oft
valdið henni heilabrotum.
Stundum sat hún heilu tímana
og reyndi að gera sér grein
fyrir hveijar stelpumar í
bekknum væra vandaðar og
hveijar óvandaðar. Að dómi
pabba hennar. Þær hressustu
vora víst flestar óvandaðar.
Oft var niðurstaðan sú að það
væri miklu meira spennandi
að vera óvandaður. En í aug-
um pabba síns vildi hún vera
vönduð.
„Hvernig líst þér á?“ Það
var móðir hennar sem kallaði.
Þau sátu bæði fram í eldhúsinu
og biðu eftir henni. „Vel“,
kallaði Auður Ósk á móti. „Ég
er bara að greiða mér“, bætti
hún svo við en fann um leið
að það hljómaði eins og lygi.
Aumingja mamma, hugsaði
hún um leið og hún tók vara-
lit móður sinnar og gerði á sig
munn. Konumunn. Mamma er
fullorðin en samt getur hún
ekki ráðið sér sjálf. Af því hún
er gift pabba. Og pabbi vill
ákveða hvað er rétt og hvað
er rangt. Vill ákveða í hvað
má eyða og í hvað ekki. Vill
alltaf hafa síðasta orðið. Ann-
ars verður hann reiður. Og
þegir kannski í fleiri daga. Það
er bara eitt gott við það, hugs-
aði Auður Osk og reyndi að
finna upp viðeigandi hár-
greiðslu. Það góða er að þá
fæ ég að vera í friði. Þá gleym-
ir hann að faðma mig jafnvel
þó hann rekist á mig eina. Eða
sér mig ekki. Og þá verður
allt eins og mér að kenna. Af
því ég á leyndarmál sem ég
get ekki talað um við mömmu.
Og ekki við neinn.
Það var eins og .. . alltaf
of seint. Það hafði verið of seint svo lengi
sem hún mundi. Næstum jafn lengi og hún
mundi eftir sér. Svo var heldur ekkert auð-
velt að tala um eitthvað sem maður vissi
ekki sjálfur hvað var... Hún hafði einu
sinn reynt það en móðir hennar hafði víst
ekki almennilega skilið hvað hún var að
fara og hvorag þeirra varð nokkra nær. Og
í stað þess að koma föður sínum í vand-
ræði með því að gera mál úr einhveiju sem
kannski var ekki neitt... nema eðlilegt,
þá hafði Auður Ósk byijað að spuija móður
sína nærgöngulla spuminga. Spyija hana
hvemig allt væri þegar þau væra saman,
hvað hann gerði og hvað hún gerði og hvern-
ig henni þætti það. Svo bar hún saman.
Sumt stemmdi, en alls ekki allt... En eitt
þóttist hún viss um: Að móðir sín léti oft
sem henni þætti gott, líka það sem hún
naut ekki vitund, bara til að hafa hann
góðan. Og með sjálfri sér ákvað hún snemma
að gera hið sama.
Auður Ósk vildi vera jafn mikil kona og
henni fannst móðir sín vera. Milli þess sem
hún lagaði sig til fyrir framan baðherbergis-
spegilinn og notaði snyrtivörar mömmu
sinnar óspart, reyndi hún að setja sig í ólík-
ar stellingar, sem minntu á hennar. Þegar
best tókst til fann hún örla á þessari blendnu
tilfinningu sem hún hafði svo oft og sem
stundum gerði hana svanga. Annars vegar
var ánægjan yfir að vera velheppnuð og
hinsvegar samviskubit yfír að standa á ein-
hvem hátt í veginum fyrir því að mömmu
hennar gæti liðið reglulega vel. Hefði ég
ekki verið þá hefði pabbi ekki þurft að eiga
leyndarmál fyrir mömmu, hugsaði hún með
sér.
„Ertu ennþá að spegla þig, Auður mín.“
Henni fannst eins og verkjaði undan blíðlegri
rödd móður sinnar. Verkjaði einhvers staðar
þar sem hún ekki þekkti sig. Lengst inn í
tóminu. „Nei, ég var bara að hugsa. Vilduð
þið sjá mig aftur?“
Áður en hún var farin að bíða eftir svari
og áður en hún náði að snúa sér við, fann
hún að hálfluktar dymar opnuðust. Hún
greip andann á lofti... það var þá of seint.
Líka núna. Alltaf of seint. „Hún getur ekki
hætt að dást að sjálfri sér í nýju kápunni.“
Það var faðir hennar sem stóð í dyranum
og beindi orðunum aftur fyrir sig, eins og
skilaboðum til móðurinnar.
„Þarftu að komast að,“ spurði Auður
Ósk, og furðaði sig á hvað hún varð mjó-
róma alltaf þegar hún reyndi að vera sak-
leysisleg og ákveðin. Hún vissi vel hvað
hann vildi. Fyrst. Það var ekki hjá því kom-
ist. Hann hallaði dyranum á eftir sér, hló
þegar hann sá framan í hana og tók utanum
hana án þess að reyna að kyssa hana. Þeg-
ar hann hélt henni svona þétt að sér og
byijaði að hvísla, eins og í leit að viðurkenn-
ingu, þá gerðist alltaf eitthvað. Það gerðist
í hennar eigin líkama en hún vissi ekki
hvað það var. Hafði aldrei skilið það. Það
eins og dró úr henni allan mátL Þar til hún
fann ekki lengur fyrir eigin líkama. Bara
hans.
Hún hafði oft velt því fyrir sér hvernig
það væri að deyja. Helst vildi hún geta
horfið án þess að deyja. Bara hverfa og
þurfa ekki að finna svo mikið fyrir sér.
Geta samt séð og verið til í augum ann-
arra. En meðan hann hélt henni svona að
sér þá hugsaði Auður Ósk sem allra minnst.
Hún brosti og beið. Hún beið eftir að hann
sleppti sér og þá brosti hún enn meir. Ef
hún lét hann finna að hann gerði hana
glaða, hlaut honum að þykja meira vænt
um hana. Fannst henni. Og hann var sá sem
sá fyrir henni. Mest. Hann átti hana. Hann
hafði tilkall til hennar. Ennþá. Kannski ekki
mikið lengur. Kannski...
Móðir hennar var að undirbúa kvöldmat-
inn. Það glumdi í matarílátum og eldhús-
áhöldum. Samt fannst Auði Ósk að minnsta
hljóð annað hlyti að heyrast. Hún læddist
að herbergisdyranum sínum, opnaði þær
varlega og skellti þeim síðan aftur. Eins og
til að þykjast koma þaðan út, áður en hún
gekk fram til móður sinnar. „Er að koma
matur,“ sagði hún og gerði sér far um að
vera blátt áfram. Henni fannst notalegt að
vera með andlitið falið undir meikinu. Eins
og auðveldara að láta sem ekkert væri og
ekkert hefði gerst þegar hún mætti augliti
móður sinnar. „Já, elskan mín, maturinn
er til eftir fáeinar mínútur. Heldurðu að þú
leggir ekki á borðið fyrir mig. Nei, mér
þykir þú vera búin að punta þig. Bara eins
og fullorðin dama.“
„Hún er eins og allt önnur manneskja."
Það er faðir hennar sem er kominn fram
og sest niður og horfir á hana meðan hún
leggur á borðið. Hún er enn í kápunni og
flýtir sér að leggja á borð fyrir tvo. „Hvað,
ætlarðu ekki að borða með okkur,“ spyr
móðir hennar, þegar hún áttar sig.
„Nei, ég ætla í sund,“ svarar Auður Ósk
lágt.
„Sú held ég ætli í sund. Sérðu ekki að
hún er að fara á stefnumót,“ segir faðir
hennar og Auður reynir að átta sig á því
hvort hann sé að segja að í rauninni væri
það allt í lagi þótt hún væri að fara á stefnu-
mót. Henni fínnst hún alltaf þurfa að túlka
það sem hann segir. Veit svo sjaldan hvað
hann á við. Eða það stangast á við annað,
sem hann hefur sagt áður. Og nú vildi hún
óska að það væri satt. Að hún væri að fara
á stefnumót. Hún þekkir bara engan þann-
ig. En hann hefur að vissu leyti rétt fyrir
sér. Hún ætlar ekki í sund. Hann sér gegn-
um allt. Hún ætlar ekkert. Ætlar bara út.
Kannski í göngutúr. Kannski í sund.
Kannski í bíó. Kannski bara út í sjoppu.
Hvað sem er.
„Ég sem hélt að þér þætti gellur svo
góðar.“
Auði Ósk finnst hún heyra greinilegan
tón vonbrigða í rödd móður sinnar. Eins og
hún sé svikin og særð. Og það verði ekki
aftur tekið. Og það verkjar.
„Ég ætla nú samt í sund,“ segir hún
hljómlaust og finnur sig hverfa meira og
meira við hvert ósatt orð. Hvert atriði sem
ekki stenst eða sem hún ekki er viss um
að geta staðið við.
„Er það ekki í lagi?“ spyr hún og þráast
við að fara fyrr en hún hefur fengið sam-
þykki móður sinnar. Að vera ósátt við móð-
ur sína er það versta sem hún getur hugsað
sér. Þá finnst henni betra að þurfa að laga
sannleikann aðeins til.
Hún er þrátt fyrir allt sú sem hún trúir
fyrir flestu. Eiginlega öllu sem hún á annað
borð getur talað um. Enginn stendur henni
nær.
„Auðvitað er það í lagi elskan mín. Þú
færð þér bara bita þegar þú kemur aftur,“
heyrir hún móður sína segja. Og hún finnur
að henni er alvara. Það er í lagi.
Þau vita ekki að kápan er of þröng og
ég veit ekki hvert ég ætla, hugsar hún
meðan hún tínir saman dótið sitt og lætur
ofan í bakpokann. Handklæði, sundbol,
tannbursta og annað snyrtidót, stílabók og
penna, litla sjálfvirka myndavél, tusku-
brúðu, sandala og stutt bómullarpils. Maður
hlýtur að komast langt á heilli sumarnóttu
þegar maður er orðinn tólf ára og á leið á
stefnumót hugsar Auður Ósk og slengir
pokanum upp á öxlina.
„Bless á meðan,“ segir hún um leið og
hún gengur út og lokar snyrtilega á eftir
sér. Hún gengur hægt niður tröppumr. Eins
og í leiðslu niður allar tröppumar. Niður
allar hæðir. Fyrst á neðstu kjallaratröpp-
unni rankar hún við sér. Hún er löngu kom-
in framhjá dyranum út. Kannski era engar
dyr út. Kannski.
Hún situr á neðstu kjallaratröppunni og
grætur.
Höfundur er skáld og leikkona og siarfar í
Svíþjóð.
2