Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1981, Blaðsíða 9

Danski listfræðingurinn R. Broby-
Johansen er vel kunnur hér á landi sem
víða annarsstaöar. Hann hefur mjög lagt
sig eftir því að kanna hvernig myndlist-
armenn fyrr og nú hafa gert hinn vinn-
andi mann aö myndefni. Árö 1969 kom
út bók Broby-Johansens um Dagens
dont gennem Ártusinderne: Daglega
iöju um aldir, þar sem fjallaö var um
heiminn í heild — aö Noröurlöndum
undanskildum. En Broby-Johansen
bætti rækilega úr því með sérstakri bók:
Dagens dont í Norden, þar sem mynd-
efniö er sótt allar götu aftur til víkinga-
aldar, síöari alda og umfram allt til sam-
tímans og 19. aldarinnar. Þetta er svo
glæsileg og lýsandi bók um þetta efni,
aö ástæöa er til aö benda á hana.
Ekki þarf aö efast um,að vinnan hefur
átt geysileg ítök í því fólki, sem byggt
hefur Noröurlönd; löngum var vinnan út-
máluö sem sérstök dyggö og lífsbarátt-
an á þessum slóðum gerði ítrustu kröfur
um vinnu. „Sá sem ekki vinnur, hann á
ekki mat aö fá“ var sagt hér einu sinni og
nóbelsskáldið okkar, sem er vinnuhestur
eins og flestir íslendingar, hefur undir-
strikaö aö „vinnan er guös dýrð“. Svo
það getur hvorki talizt undur né stór-
merki, að hinn vinnandi maöur hafi orðið
myndlistarmönnum hugstæöur og hér á
íslandi hefur svo verið allt frá 13. eöa 14.
öld, aö teiknarar þess tíma geröu lýs-
ingar í handrit, þar sem viö sjáum
hvalskurö og skiþasmíðar til dæmis.
Aldarandi og kjör alþýöu manna
koma ákafleg skýrt í Ijós, þegar þessari
bók er flett. Viö sjáum þjóöernisróman-
tíkina, sem upp sprettur á Noröurlönd-
um eftir 1840 og málararnir eru komnir
upp til selja aö teikna kýr og dúðaðar
mjaltakonur. Viö sjáum raunsæisstefn-
una fyrir 100 árum; fólk vinnur í sveita
síns andlits, en þaö er ekki predikunar-
tónn í þessum myndum, aðeins lýst því
sem var hlutskipti hins almenna borg-
ara. Frá því um aldamót eru sérstaklega
hrífandi myndir Skagamálaranna, sem
svo voru nefndir; kenndir viö Skagen í
Danmörku. Þar sjáum viö húsmóður í
fátæklegu eldhúsi, gömul hjón aö rýja
kind og eftirminnilegir eru sjómennirnir,
sem búast til róöra, eöa draga bát sinn á
land.
Þegar kemur framá þesa öld, kveður
stundum viö nýjan tón og predikun póli-
tísks boðskapar hefur læöst inní verkið.
Viö sjáum verkfallsmenn horfa haturs-
augum á verkfallsbrjóta. Og síöan hefur
verkamaöurinn, — sá sem vinnur líkam-
lega erfiöisvinnu — veriö kært pólitískt
myndefni hjá einstaka myndlistar-
mönnum. Ekki þarf aö fara lengra en
aftur til síöasta vetrar til að benda á
sýningu, sem tveir ungir menn héldu á
Kjarvalsstöðum og myndefnið var ein-
vöröungu erfiðsmenn við vinnu. Þess-
konar dýrkun á líkamlegu striti á tölvu-
öldinni er nú kannski ekki alveg í takt viö
tímann. Myndirnar á forsíöu af skrif-
stofulandslagi nútímans eru ekki síöur
raunsönn samtímalýsing, bæöi á um-
hverfi en einnig á sjálfu skrifstofuveld-
inu.
Á sama hátt eru sjómenn Gunnlaugs
Schevings, sem Broby-Johansen tekur
að sjálfsögöu meö í bókina, ekki úr nú-
tímanum; nú er þaö kraftblökkin og
astikið, sem er þungamiöja veiðanna.
Annað í bókinni: Konur viö þvotta-
laugarnar eftir Kristínu Jonsdóttur, salt-
fiskstúlkur Gunnlaugs Blöndals og sjó-
menn Jóns Engilberts heyra líka til lið-
inni tíö. Aftur á móti er Stimpilklukka
Eiríks Smith eitthvaö sem nútímafólk
þekkir vel af eigin raun, svo og teikn-
ingar Kjartans Guöjónssonar af aögerö
um borð í fiskibáti.
Þaö kemur spánskt fyrir sjónir, aö
höfundurinn jjakkar Einari Olgeirssyni
fyrir hjálp viö íslandskaflann; Einar er að
minnsta kosti ekki kunnasti lisfræðingur
þjóöarinnar. En þaö er margt ágætt tínt
Rósemin ræóur ríkjum hér eins og viðast í myndum Gunnlaugs Schevings. Fáir hafa málað hinn vinnandi niann eins
eftírminnilega.
Nýleg dæmi um vinnandi fólk í myndum
eru sjaldgæf, nærtækt er aö benda á
dúkristur Kjartans Guðjónssonar á sýn-
ingu grafíkfélagsins í haust. Hér er ein
þeirra.
Kona strýkur lín. Ein af mörgum högg-
myndum Ásmundar Sveinssonar af vinn-
andi fólki.

•VM

61
9