Lesbók Morgunblaðsins - 11.01.1976, Blaðsíða 6

Previn 6 œvingu með Sinfóniuhijómsveit Lundúna.
„Lifandis ó: öp er þetta leiðin-
legt verk! \ ð skulum koma
okkur snarlega héðan út og byrja
svo aftur í eftirmiðdag. “ Og
meistarinn stekkur niður af
bráðabirgða pall: í æfingasalnum
með strákslegum ólundarsvip.
„Heldurðu, að tónskáldið hafi
samið þetta áður eða eftir að hann
dó?“ spyr einn af fiðluleikur-
unum íbygginn, og Previn og öll
Sinfóniuhljómsveit Lundúna
reka upp skellihlátur.
Það er vissulega eins sat og hin
opinbera framkoma Previns
gefur til kynna, að hann er ekki
sprottinn úr sama jarðvegi og
Boulez, Davis eða von Karajan.
Hann-hreinlega er það, sem hann
virðist vera: Blát áfram, skemmti-
's legur, aðlaðandi, hressilegur. Og
geti enginn alvarlegur hljóm-
sveitarstjóri verið þekktur fyrir
að gera það opinberlega, sem
hann gerir og honum liðst, þá er
það eins víst, að enginn annar
hljómsveitarstjóri hagar sér eins
og hann utan við sviðsljósið.
Hann umgengst hljómsveitina
eins og einn af strákunum, spyr
alltaf, skipar aldrei fyrir, klæðist
sjaldan öðru en vinnubuxum og
skyrtu, opinni í hálsinn, og kýs
jafnvel heldur að vera í hinum
þægindalitla langferðabíl hljóm-
sveitarmannanna á ferðalögum
en að fylgja hefðbundinni venju
að fara á undan í fararbroddi í
limousine, sem bílstjóri ekur. „Ég
gæti aldrei látið einn af þessum
náungum með einkennishúfu aka
mér um,“ segir hann og virðist
hrylla við tilhugsuninni. „Ég
myndi ekki geta verið alvarlegur
á svipinn. “ Þetta er maðurinn,
sem örugglega getur fyllt hvaða
hljómleikasal, sem er, beggja
vegna Atlanzhafs, maðurinn, sem
hefur breytt hinum ráðsetta,
virðulega og að því er mörgum
hefur fundizt fjarræna svip
sígildrar hljömlistar með þvi að
bæta í hann frjálslegum dráttum
síns eigin aðlaðandi persónuleika.
Þetta er sem sagt André Previn,
hljómlistarmaður, tónskáld,
planóleikari, rithöfundur, stjórn-
andi, en fyrst og fremst aðal-
hljómsveitarstjóri Symfóníu-
hljómsveitar Lundúna. Það er
kannski ekki furða, þótt fólk
vanmeti hann oft — hin Iátlausa
framkoma hans „g hispurslausa
hátterni býður því heim. En það
er á misskilningi byggt. André
Previn er skarpskyggn og kænn
maður, einstakt sambland af fjöl-
gáfuðum og einlægum hljóm-
listarmanni, frábærum túlkanda
og glæsilegum sviðsmanni.
Hið nákvæma skynbragð hans
og lagni, hvað það snertir að not-
færa sér þá athygli, sem hann
vekur hjá fjölmiðlum, á vafalaust
að verulegu leyti íætur að rekja
til þess Hollywoodumhverfis, sem
hann er alinn upp i. Hann fæddist
í Berlín, en foreldrar hans voru
þýzkur gyðingur og frönsk móðir.
Faðir hans var vel metinn lög-
fræðingur og mikill áhugamaður
um tónlist, en flýði Þýzkaland
nasista 1939 ásamt fjölskyldu
sinni og fluttist til Kaliforniu.
André Ludwig Prewin var þá níu
ára gamall og yngstur þriggja
systkina, en hafði þegar sýnt, að
hann bjó yfir óvenjulegum hljóm-
listargáfum. („Það var eins gott,
að við breyttum nafninu úr
Prewin í Previn. ífið getið
imyndað ykkur, ef ég hefði verið
kynntur þannig: Nú mun herra
Prune (sveskja) stjórna....? Það
hefði verið vonlaust fyrir mig.“)
Því námi, sem hann hafði byrjað
að stunda sex ára gamall við Tón-
listarháskólann í Berlín, hélt
hann áfram i Kaliforníu, þar sem
hann varð brátt framúrskarandi
píanóleikari. „Það hljómar ekki
vel, en á þeim aldri, þegar flestir
strákar eiga sér eðlilega drauma
um að verða brunaliðsmenn eða
bílstjórar, Iangaði mig í rauninni
aldrei til að verða neitt annað en
hljómlistarmaður."
13 ára gamall vann André
Previn sér inn hálfan annan
dollara fyrir að leika á rafmagns-
orgel í stórverzlun í Los Angeles í
tvo tíma, eftir að kennslustundum
var lokið, og þaðan komst hann í
þá stöðu að leika á píanó í kvik-
myndahúsi, sem endursýndi
þöglar myndir. „Ég var rekinn
fyrir að leika Tiger Rag undir
krossfestingunni," segir hann
glottandi, en bætir strax við:
„Þetta var hreint slys — það var
skipt svo ört um myndir, að það
var mjög hætt við því, að maður
yrði á eftir." En svo þegar hann
var 16 ára, lék hann jazz inn á
plötu, og honum og útgáfufyrir-
tækinu til mikillar undrunar seld-
ust um 200 þúsund eintök nær því
samstundis. „Ég myndi hlaupa
mílu fremur en að hlusta á þetta
núna,“ segir hann. „Ég get ekki
sagt í hreinskilni, að ég hafi nokk-
urn tíma verið mikill Jazzpianó-
leikari, en staðreyndin var engu
að síður sú, að ég var skyndilega
kominn í þá aðstöðu, að fingur-
gómarnir gátu fært mér fé.
Enginn 16 ára unglingur getur
staðizt slíkt.“
Sama ár, nýútskrifaður frá
skólanum, byrjaði Previn að
vinna fyrir Metro Cyldwyn
Meyer-kvikmyndafélagið við að
semja tónlist og búa til flutnings
af hljómsveitum, en stundaði um
leið tónlistarnám og hljómleika,
eftir þvf sem hinar miklu annir
hjá kvikmyndafélaginu leyfðu.
„Þegar ég lít til baka, geri ég mér
Ijóst, að þetta voru herfileg mis-
tök,“ segir hann. „En þá var
Hollywood mjög lokkandi staður
fyrir ungan mann — töfraljóm-
inn, glæsibragurinn, samkvæmin,
stúlkurnar f kórunum. Ég hafði
miklar tekjur, og þó að ég vissi
það mæta vel, að frá sjónarmiði
'tónlistarinnar væri þetta ekki
það, sem mig langaði til að að
gera, þá fannst mér mjög erfitt að
fara þaðan. En misskildu mig
ekki — það krafðist mjög mikils
að semja fyrir kvikmyndir, og ég
lærði mikið af þvf — en það er
ekki hægt að loka augunum fyrir
þeirra staðreynd, að ég var of
lengi íHollywood."
Of lengi var þangað til hann
varð þrftugur, en þá hafði hann
unnið fjögur Oscars-verðlaun,
m.a. fyrir myndirnar Gigi og
Porgy and Bess, („Það var
stungið upp á mér 14 sinnum, svo
að þú sérð, að ég hef tapað tíu
sinnum....“) verið tvö ár í hern-
um og lokið af vanhugsuðu hjóna-
bandi, sem hann var í ásamt jazz-
söngkonunni Betty Bennett.
„Hún var og er enn góður vinur
minn,“ segir Previn, „en ef ég
hafði efnt til alþjóðlegrar sam-
keppni til að finna þá stúlku, sem
ég sízt ætti að giftast, þá hefði
hún unnið.“ Þau eiga tvær dætur,
Alicia, sem nú er 17 ára, og
Claudia, 19 ára, sem hlotið hefur
verðlaunastyrk til náms við
háskólann í Suður-Kaliforníu.
Hann hefur náið samband við
þær.
Það sem endanlega kom André
Previn til að kveðja Hollywood og
helga sig hljómsveitarstjórn —
sem hann hafði numið um skeið
Andre Previn var aðeins 16 óra þegar hann
gaf út jassplötu, sem seldist í 200 þúsund
eintökum. Þritugur hafði hann unnið fern
Oscarsverðlaun fyrir tönlist við kvikmyndir.
En eftir að hann höf að stjörna Lunduna
sinföniunni, hefur hann fundið, að fortíð
hans i tönlistinni var ekki heppileg.
MEÐ
H0LLYW00D
OG
JASSINN A
BAKINU