Lesbók Morgunblaðsins - 24.08.1969, Blaðsíða 13

AÆTLANIR UM
FERÐ TIL MARS
Framhald af bls. 6
kvæmlega en í höfuðatriðum
verður geimskyttan eldflaug,
sem skotið verður lóðrétt og get
ur flutt menn og varning upp
til geimstöðvarinnar en rennt
sér síðan aftuir miðiur gegnum
giufulhvolfið ag Ilernt á naimiveilili.
Síðan fer fram viðgerð á henni,
hún er fyllt eldsneyti og á að
vera tilbúin til flugtaks aftur
innan tveggja vikna.
Að sögn dir. George Mueii-
eir, yfirmiamins geiimislkyttuifram-
kvæmdanna, á þetta að lækka
gífurlega kostnaðinn við hvert
kíló sem komið er á jarðbraut
— segjum niður í 10.000 dollara
á hvern mann. „Ef við getum
sannfært fólk um að við þörfn-
umst hennar,“ sagði hann ný-
lega, „ættum við að geta farið
fyrstu ferðina á árinu 1975. Ég
held í alvöru að við þurfum á
þiessu a@ halda — það gæti opn
að geiminn sérhverjum dugandi
vís'ndamanni, ef ríkisstjórn
hans hefur efni á að greiða
andvirði sæmilegrar bifreiðar".
Veturinn 1842—43 sat 18 ára
heimasæta við útsauma í hjóna-
húsinu á sýslumannssetrinu
Stóra-Kollabæ í Fljótshlíð.
Hún hét Guðillaiuig, dóittir Ei-
ríks Sverrissonar og síðari
konu hans, Kristínar Ingvars-
dóttur frá Skarði á Landi. Guð
laug var elzt alsystkina sinna,
fædd árið 1824 í Mávahlíð á
Snæfellsnesi og fluttist með for
eldrum sínum austur er faðir
hennar fékk sýslu í Rangár-
þingi.
Eixíkur Sverrisson andaðist
úr landfarsótt 4. júlí 1843. Það
ár dóu 22 menn í Breiðaból-
staðarprestakalli. Eftir lát
hans hélt Kristín áfram bú-
skap með dætrum sínum í Kolla
bæ til vorsins 1853 er Guð-
laug gekk að eiga sr. Gísla
Jóhannesson prest að Reyni-
völluim í Kjóe. Þagair sir. Gísili
reið austur að Kollabæ til
brúðkaups síns, er ekki ólík-
legt að honum hafi orðið hugs-
að heim að Hruna, til mad.
Sigríðar Briem, sem átta árum
fyrr, er hún var heimasæta hjá
móður sinni í Oddgeirshólum,
h ifði „ekki getað losað huga
sinn við Gísla Jóhannesson og
frábitin að lofast öðrum manni,
hvort sem hann ætti að sér
meira eða minna, mieðan hún
hefir ekki fengið fullkomna
vissu fyrir, að hann sé henni
afhuga eða búinn að festa sig
annarri unnustu.“ — En hvað
um það — brúðkaup þeirra
ungfrú Guðlaugar og sr. Gísla
stóð með rausn og prýðí að
24. áigúisit lí>©9
Jafniframit þesisiu eru uppi
fyrirætlanir um æ flóknari ó-
mannaðar könnunarferðir til
reikistjarnanna. Fyirir skömmu
fóru geimförin Mariner 6 og
Mariner 7 framhjá Mars og
sendu til jarðar fyrstu greini-
legu myndirnar af yfirborði
plánetuminiar ásaarut ógrynmium
upplýsiiruga uim giuf'uhvallfið sean
umlykur hania.
Síðarmeir mun svo koma til
framikvæimda Viikinigáætliuinin
uim að leinda tækjum á Mars,
að líkindum árið 1973. Megin-
tilgangurinn er einfaldlega leit
að lífi — nú þegar eru margir
hugvitssamir menn farnir að
smíða líkön af „vélknúnum líf-
fræðingum", sem eiga að rýna í
„jarð“veginn á Mars og gefa
skýrslur um það sem þeir finna
Þóitit kynileigt sié, verður þessi
síðiasta Apolio-siguiriför, sem er
stærsta afrekið í mönnuðum
geimkönnunarferðum, nær tví-
mælalaust til framdráttar áætl-
unum um ómannaðar geimferð-
ir — enda þótt þetta tvennt
hafi lengi viljað stangast á.
■wTOtnmKiwi wwmni n.*«iii»imwBgHMggggUJUUl, miMWgaaKF
Kollabæ þriðjudaginn 8. júní.
Svaramaður brúðar var Skúli
læknir, en brúðgumans sr. Þórð
ur í Klausturhólum, mágur frú
Kristínar. Annar mágur sýslu-
mannsfrúarinnar var þar og
staddur, skáldpresturinn sr.
Guðmundur Torfason. Hann
orti kvæði til bruðhjónanna,
sem endaði á þessa leið:
Þetta friðar er full,
á það glóir sem gull,
þar við gleðjist vort sinni
og sál.
Vísum heilum af hug
allri hrelling á bug.
Bergjum glaðir á
brúðhjónaskál.
Fjölmenni fluttist með ungu
prestshjónunum frá Kollabæ að
Reynivöillum: Fmi Krilsitíin, dæit-
ur hennar tvær og Sigurður
sonur hennar, fósturdóttir og
þrennt vinnuhjúa.
Á Reynivöllum opnuðust
Guðlaugu Eiríksdóttur „víðar
dyr oig veiríkmilldiar.“ Á rúmium
áratug eignuðust þau hjónin
sjö börn, þar voru jafnan hátt
i tuttugu manns í heimili og
unnifierð milkil, því miaingir uirðu
til að sækja heim þennan heims
glaða Hafnarstúdent, er hann
nú hafði gerst sóknarherra í
nærsveiit höf'uiðisitatðar'iinis.
Yfir þetta glaðværa risnu-
heimili lagði skugga sorgarinn
ar í ánsibyrj'Uin 1806, er sr. G'íislli
andaðist „úr kverkameini" að-
eins 48 ára gamall. Seytján
dögum síðar ól mad. Guðlaug
Ástæðan er draumurinn um
menn á Mars.
Áður en verkfræðingum
NASA getur ai’ðið nokkuð
ágengt við uppdrætti varðandi
lendingu á Mars, verður margt
að upplýsa um ástand á plán-
etunni — alveg eins og Orbit-
er ag Suirveyoir geirvitiumglim
urðu að gera nákvæmar athug
anir á tunglinu áður en menn
gætu farið þangað.
Því munu vísindin hagnast
beinlínis á draumi um manna-
ferðir til Mars, sem í sjálfu sér
er óvísindalegur. Án þessa tak-
mariks í fj'arska gæiti vel svo far
ið að þingið neitaði að veita fé
til ómannaðra geimferða til
könnunar á reikistjörnunum.
Varðandi það hvenær reynt
veirði áð komua mömmiuim til Mains
er enn allt í lausu lofti. Wem-
her von Braun hefur orðað það
nýlega, að ef hann hefði allt
það fé, er til þyrfti, gæti hann
komið mönnum þangað árið 1982
Gætnari raddir heyrast áætla
um árið 1985 eða 1986 ef nægur
stuðningur fáist. En almennt
áttunda barn þeirra hjóna. Um
vorið fluttist hún að Sogni með
16 manns, síðan að þrem árum
liðnum að Miðfelli ytra á Hval-
fjarðarströnd. Þar andaðist frú
Kristín móðir hennar 17. sept.
1876, rúml. hálfníræð. Hún
hafði kosið sér leg við hlið
temigdasianar síinis' í Reynivailla-
kirkjugarði. Á Miðfelli bjó
mad. Guðlaug í 13 ár. Sum
börnin voru þar hjá henni,
önnur fóru í fóstur til vanda-
fólks. En samur var hugurinn
til þeirra allra:
„Gott eiga þær ríku ekkj-
urnar, sem geta flutt til Reykja
víkur og menntað bömin sín“,
virðist álitið að ekki verði um
neinar keppnisáætlanir að ræða
eða ákveðin tímatakmörk, því
að leysa verður risavaxin
tæknileg vandamál og skaðvæn
lagt væri að flana að þeiim,
Ferðin er ofviða öllum fyrir
sjáanlegum gerðum kemiskra
eldflauga og því verður að
finna upp nýja kyrislóð kjarn-
orkueldflauga. Sennilega yrði
að setja geimskipið saman á
braut um jorðu og verður það
verk að lærast frá grunni. Þar
sem ferðin fram og aftur myndi
að likindum taka heilt ár, yrðu
lífkerfi áhafnarinnar að vera
geysilega flókin og áreiðanleg.
Þessi ferð verður vissulega ekki
farin fyrir þá 24 milljarða doll
ara, sem Apoliaáætiuniinmi eru
ætlaðir.
En þar tifl. það veirðor, er um
eitt. meiriháttar takmark að
ræða. Það gengur ef til vill
ekki eins í augun á almenn-
ingi og mönnuð Marsferð, en er
engu að síður mjög stórfeng-
legt. Það er að senda ómönnuð
könnunargeimför til reiki-
segir hún í bréfi til systur sinn
ar. Einn sonurinn lærði, Eirík-
ur, síðaisit piráfiaisitiuir á Stað í
Hrútafirði. Til hans fluttist
mad. Guðlaiuig etr hairm fékk
Lund 1882. Síðan fylgdist hún
með honum að Breiðabólstað á
Skógarströnd og Staðarstað.
Síðla sumars 1899 kom hún
hingað til Reykjavikur að leita
sér lækninga við vaxandi sjón-
depru. Þá var Björn Ólafsson
byrjiaður að „óperera“. Eri miad.
Guðlaug gekk aldrei undir
auginiauppsikiurð. Hún amidiaðist
hér eftir stutta legu 13. sept.
Myndin, sem Guðlaug í Kolla
stjarnanna handan við nágranna
okkar Venus og Mars. Árið
1972 er ráðgert að NASA sendi
tvö geimför framhjá Júpiter,
stærstu stjömunni í sólkerf-
inu. Ári síðar verður ef til vill
reynd fyrsta tveggja stjömu
ferðin, en þá yrði geimfar sent
til Venusar þar sem þyngdar-
afl stjörnunnar fleygir því
áfram eins og steini úr slöngvu
áleiðis til Merkúríusar, innstu
stjörnunnar.
Síðan verður gengið á röð-
ina til ytri stjamanna — Sat-
umusar, Júpiters, Úranusar,
Neptúnuisiar og Piútó — í eiinini
allsherjar slöngviferð. Þessi
furðulegu ferðalög munu standa
yfir frá átta upp í ellefu ár.
Það verður undarlegt að
heyra frá þessum örsmáu farar
tækjum, þegar þau senda merki
sín úr 2000 milljón mílna fjar-
lægð frá Neptúnusi og Plútó og
halda síðan áfram út úr sól-
kerfinu og út í algeiminn. En
þetta feeimjuir. Hvort siem batuir
fer eða verr, er það erfðagjöf-
in frá flugi Apollo 11.
bæ saumaði veturinn 1842—43
gekk í arf til dóttur hennar
Elínar á Miðfelli. Einn sonar-
sonur Elínar ber nafn langa-
lainigafa sins, Eiríiks sýeliumaranis.
Elín lét svo um mælt, að ef Ei-
ríkur eignaðist dóttur, sem
bæri nafn Guðlaugar lang-
ömmu sinnar skyldi hún hljóta
mynidiraa góðu finá Koiliabæ. Og
þess veginia sifereytir nú þessi
fallegi, útsaumaði ættargripur
einn stofuvegginn í Sæviðar-
siuinidi 5 á hjniu fiaigiria heimili
þeirra ólafíu Lárusdóttur og
Eiríks rafvirkjameistara Ell-
ertssonar.
G. Br.
SVONA ER LÍFIÐ
KUNSTBRODERÍ
1
KOLLABÆ