Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1969, Blaðsíða 6

Bærinn í Þjórsártúni.
Jr. Gfs/f Brynjólfsson:
BÚNAÐAR-
NÁMSKEIÐIN
Á
ÞJÓRSÁRTÚNI
V
Þjórsárbrúin og Þjótandi vestan árinnar.
f grein um menntun bænda
í Frey árið 1908 segir Sigurð-
ur ráðunautuæ Sigurðsson, að
eitt af því sem nú sé tíðkað
víða um heim til að auka þekk-
ing manna og áhuga á 'land-
búnaði séu stutt námskeið. Þau
hafi allsstaðar borið góðan ár-
angur, glætt áhuga og vakið
menn til umhugsunar og fram-
kvæmda. Sigurður Sigurðsson
telur, að væntanlega eigi þessi
námskeið framtíð hér á landi.
Sú byrjun, sem þegar hafi ver-
ið gjörð lofi góðu.
i Það, seim Siigurður Siigur'ðs-
son á hér við, munu vera tvö
námskeið, sem haldin voru á
Hólum árin 1903 og 1904, en
' þó öllu frekar fyrsta námskeið
ið í Þjórsártúni, sem var hald-
ið 20. janúar til 1. febrúar 1908
Var það upphaf á þessu formi
búnaðarfræðslunnar, sem stóð
með áll-miklium blóma og naut
'mikilla vinsæilda a.1.11 þar tM er
útvarpið tók að nokkru við því
hlutverki, sem námskeiðunum
var ætlað að skila.
Gagnsemi og góð áhrif slíkra
námskeiða telur Sigurður Sig-
urðsson ekki fólgin í mikilli al-
mennri kennfflu, heldur að þau
veki og glæði áhuga þátttak-
enda og fræði um einstök at-
riði. Þau séu aðallega ætluð
þroskuðum mönnum, bændum
og bændaefnum með einhverja
undirbúningsmenntun eða lífs
reynálu. Unglingar innan við
tvítugt geti vart fært sér þau
í nyt að nokkru ráði. En skil-
yrði þess að þau komi að not-
um sé að þau séu vel undir-
búin og að við þann undir-
^ búnings sé fullnægt eftir far-
andi skilyrðum:
1. Að kenn^lustaðurinn sé
haganlega í sveit settur og
liggi vel við samgöngum.
II. Að kennarar og nemend-
ur geti búið saman og um-
gengist hverjir aðra meðan
mámskeiðið stendur yfir.
III. Að kennarar séu starf-
inu vaxnir og að kennslan sé
fjölbreytt.
IV. Að nemendurnir séu
þroskaðir menn og sýni áhuga
á því að færa sér í nyt það
sem þeir sjá og heyra.
En þessi skilyrði eru því mið
iur ekki allsstaðar til og því er
það fásinna að ímynda sér að
þessi námskeið geti gert alls-
staðar sama gagn.
Ef þessum skilyrðum er ful’l-
nægt má gera sér beztu vonir
um góðan og happasælan ár-
angur af búnaðarnámskeiðun-
'uim.
Einn af þeim stöðum, sem sér
stak'lega vel var til þessa nám-
skeiðshalds fallinn var Þjórs-
ártún.
„Þangað geta sótt menn úr
tveimur stærstu og fjölmenn-
ustu landbúnaðarsýslum lands
ins. Þar eru húsakynni óvenju
lega góð, eftir því sem gerist í
sveit og að vestanverðu við
ána er einnig rúmgott og þar
geta memn fengið gistingu. Styð
ur þetta allt að því, að þarna
geti margir verið í senn og
fært sér í nyt það sem fram
fer á námskeiðunum.
Kennslukrafta má útvega
sæmilega góða og fjölbreytta
að Þjórsártúni án stórkostlegs
kostnaðar.
Fyrsta námskeiðið í Þjórsár-
túni var, eins og fyrr segir,
haldið 20. janúar til 1. febrúar
1908. Auk Sigurðar ráðunauts
voru fyriirlesarar þeir Einar
Helgason og Magnús dýrailækn-
ir. Búnaðarfélagið launaði kenn
arana og greiddi fyrir kennslu
húsnæðið. Varð kostnaður fé-
lagsins af námskeiðinu á 5.
hundrað krónur. Þátttakendur
kostuðu sig að öllu leyti sjáif-
ir og greiddu 1.50 kr. á dag
fyrir fæði og húsnæði. Tutt-
ugu voru í vist hjá Einari ,
Þjótanda — hinir hjá Olafi í
Þjórsártúni. Hann hýsti og
kennarana og veitti þeim beina.
Voru reglulegir nemendur 50
álls, allir úr Árnes- og Rang-
árvallasýslum auk þess „nokkr-
ir aðvífandi dag og dag úr
nágrenninu eða þá ferðamenn
lengra að.“ — Stundum raun-
ar fjölmenni, svo áheyrendur
voru allt upp í 100 manms.
Kennslunni var svo hagað, að
fluttir voru fjórir fyrirlestrar
dag hvern á tímanum 11 til 3,
svo að hvert erindi tók eina
klukkustund. Skrifuðu nemend
urnir það helzta úr fyrir-
'lestrunum jafnóðum. — •
Síðari part dags áttu nem-
endur með sér umræðufundi
um hin og þessi má'l, önnur en
þau, sem fyrirlestrarnir fjöll-
uðu um. Voru kennararnir jafn
an viðstaddir og tóku þátt 1
umræðum. í fundarbyrjun var
jafnan suingið ættjarðarkvæði
áður en umræður hófust. —
Til að sýna hve margt bar
á góma á þessum fundum skulu
hér talin umræðuefnin:
1. Búnaðarsamvinna
2. íþróttir, skemmtanir og ung
mennafélögin
3. Aðflutningsbannið
4. Borðhald í sveitum.
5. Menntun bænda.
6. Lífsábyrgðir.
7. Hússtjórnarnámskeið.
8. íslendingar og útlendingar
9. B'laðakaup og blaðallestur
10. Móðurmálið.
‘11. Vátryigginig nautgripa.
12. Lestrarfélög.
13. Búnaðarsamband Suður-
lands.
14. Vátrygging sveitabæja.
15. Fráfærur.
16. Uppblástur og sandgræðsla
17. Lýðskólar
’18. Dýravernidun.
19. Kosningaréttur.
‘20. Söngur í sveitaikirkjum.
21. Fjárhús og fjárhirðing.
22. Fólksstraumurinn úr sveit-
umum.
23. Tóbaksbindindi.
24. Búnaðarnámskeið við Þjórs
árbrú.
í þessu síðasta máli var sam-
þykkt siú yfirlýsinig að það
væri örugg sannfæring nemend
’anna að námskeiðið mundi haifa
víðtæk og vekjandi áhrif á allt
félagslíf og framfarahug og
auka þekkingu í búnaði og von
ist þeir því eftir að þau verði
haldin framvegis.
Á námskeiði þessu fflutti Vig-
fús Guðmundsson í Haga (síð
ar í Engey) fyrirlestur um iðju
semi — sparsemi og reglusemi.
Annað erindi flutti Ólafur ís-
leifsson og ræddi um „hver
áhrif vér höfum á aðra með
framkomu vorri“. Var gerður
góður rómur að báðum þessum
erindum.
Sunnudaginn 26. janúar fjöl-
menntu menn til Kálfholtskirkju
bæði kennarar og nemendur.
Héldu þeir uppi söng við mess
una, en prestshjónin, sr. Ólaf-
ur Finnsson og frú Þórunn
buðu öllum til stofu og veittu
vel.
Ekki var þess langt að bíða
að von manna um framhald á
þessu fræðslustarfi rættist, því
að strax næsta vetur var aftur
efnt til námskeiðs í Þjórsár-
túni. Stóð það dagana 11. til
23. janúar 1909 með líku sniði
og árið áður. Kennarar þeir
sömiu. Aðsókn var mjög góð —
nememdur 55. Af þeim voru 9
bændur. í sambandi við þetta
'niámiskeið hélt Magnús dýra-
læknir 3 fyrirlestra á vegum
alþýðlufræðslu Stúdentafélags-
ins, einn í Þjórsártúni en hina
á Eyrarbakka og Stokkseyri.
Átti það félag eftir að leggja
drjúgan skerf til námskeiðs í
Þjórsártúni eins t»g sifðar mun
sagt verða.
Að tilihlutan Ungimenn.asam-
bandsins Skarphéðins voru í-
þróttir kenndar á þessu nám-
skeiði. Kennari var Kári Arn-
grímisis'on frá Ljósavatni. Tók
meiri hluti nemenda þátt í þeim
og sýndu mikinn ánuga.
Á umræðufundum voru
þessi má'l tekin til meðferðair:
Tóbaksmautn, íþróttamál Sunn-
lendinga, fólksflutningar úr
sveitum, líftryggingar, þegn-
skyld/uvinna og loks járnbraut-
armálið. Þar hafði Jón Þor-
láksson framsögu. Voru þair all-
ir samhuga og samþykktu í
einu hljóði svofe'llda tillögu:
„Það er álit fundarins, að bæði
Reykjavík og miklum hluta
Suðurlandsundirlendisins sé
járnbraut sín á milli nauðsyn-
legt framfarafyrirtæki, því án
járnbrautar telur fundurinn
aukna ræktun þessa héraðs í
nokkrum verulegum stíl mjög
vafasiama".
Og menn sáu rtrax í anda
'lestina koma brunandi austur
yfir heiði og lýstu þeirri sjón
þannig í ljóði:
Þei, þei, hvert er það undra-
hljóð,
að eyrum mér berst eins og
draumólguljóð,
þýtur með brestum og braki,
spúandi eldgneista-fjúki um
Frón?
Á fremsta vagninum stendur
hann Jón
til Heklu hann beinir hvass-
eygri sjón
hvort hún ei svipbreyting taki.
En Hekla glúpnar af hræðslu
geig
og hitinn og glóðinn til baka
seig
í kokið hún kyngdi því aftur.
Já, voði er einn verkfræðings
kraftur.
En nú virtust S'unnlendimgar
hafa fengið nóg af búfræði-
menntun í bili, enda voru rúm-
lega 100 bændur o.g bærndaefni
búnir að sækja námskeiðin úr
þessum tveimur sýslum. Mátti
það kallast góð þátttaka.
Þriðja námskeiðið, sem hald-
ið var í janúar 1910 sóttu að-
eins 20 menn, þar af 5 sunnan
yfir heiði. Fyrirlesarar voru þeir
sömu og áður, nema hvað Magn
ús dýiralækni vantaði. Á morgn
ana voru umræður um efni fyr-
irlestranna en á kvöldin al-
mennir málfundir um ýmisleg
efni svo sem ungmennafélög,
þeignsikyldiuvinnu bóka- og
blaðakaup, þjóðtrú, skilnað rík
is og kirkju o.fl. Sitt hvað var
sér til gamans gert, upplest-
ur, íþróttaiðkanir o.s.frv.
Ekki skal hér getið um álykt
anir í dagskrármálum nema um
þegnskylduvinnuna. Þar urðu
skoðanir mjög skiptar en meiri
hl/utinn var samt með henni og
saimlþykkti s’votfelllda tillögu
með 12 atkvæðum gegn 5:
„Fundurinn telur sig hlynntan
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
11. maí 1969