Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.1969, Blaðsíða 9

ttt atf auka stemninguraa nema
Gamli Carlsberg með matnum.
Viðstaddir voru vitanlega all-
ir, sem við byggingu skólans
höfðu unnið. Meulenberg hélt
aðalræðuna. „Ég veit að ég er
ekki sterkur í íslenzkunni,"
sagði hann, „en ég veit að þið
skiljið mig samt, og þið meg-
ið hlægja að mér eins og þið
viljið og getið“, og sjálfur hló
hann hjartanlegast af ö'llum. —
Eftir máltiðina var borið fram
kaffi. En Meiuilembeng sagði
okkiuir ungu mönnunum að fara
niður í kaffistofuna — veitinga
salinn — þar sem væri meira
líf og fjör og njóta þar lífsins
á hans kostnað. Þannig kom
hann í öllu fram sem sannur
höfðingi.
Um haustið þegar skólabygg-
ingunni var lokið, vorum við
Ulátnir reisa veglegt hlið við
stíginn heim að húsinu. Hliðið
smíðuðum við á verkstæðinu
í Skólastræti 5, fórum síðan
með það vestur í Landakot og
settum það á trausta stólpa,
sem festir voru djúpt í jörð.
Vorum við að því eina 2 eða
3 daga og var verkinu lokið
tum miðjiain dag. Þá kom Meúl-
enberg, glaður og reifur að
vanda, lýsti ánægju sinni yfir
hliðinu, bauð okkur síðan upp
í íbúð sína. Við báðum hann
hafa okkur afsakaða, þar sem
við væruim í óhreinum vinnu-
fötum. En hann vildi ekki
hlusta á slíkt, dreif okkur inn
og fór að sýna okkur stereo-
skopmyndir af skrautlegum
byggingum, fínium hallarsölum
og fögru landslagi. Þetta höfð-
um við alldrei séð áður og vor-
um næstum búnir að gleyma
tímanum þegar okkur kom í
hug, «ð nú myndi meistara okk-
ar, Erlendi, vera farið að lengja
eftir okkur. — En Meulenberg
ætlaði ekki að gera það enda-
sleppt. Nú bar hanin fram á-
vexti og vín til að gæða okkur
á. Þá kom babb í bátinn. Tveir
okkar, þeir bræðurnir Guð-
mundur og Sigurður Halldórs-
synir, sem voru miklar bind-
indishetjur, sögðust ekki
smakka vín, fannst allt að því
móðgun að láta bjóða sér slíkt.
En þetta var nánast misskiln-
ingur. Hér var vitanlega ekki
um áfengi að ræða heldur mein
laust þrúguvín, sem hverju
barni var óhætt að smakka.
Meulenberg hefði aldrei látið
sér til hugar koma að bjóða
nokkrum manni sterkan drykk.
Þarna ski'ldi með okkur Meut-
enberg að sinni.
Svo liðu 17 ár.
Þá var það eift sinn, heldur
Sæmundur áfram, að ég kom
sunnan úr Grindavík og var
nætursakir vestur á Holtsgötu.
Snemma næsta morgun gekk
ég austur Túngötuna áleiðis
niður í bæinn. Klukkan var
rúmlega 6 og fáir á ferli. Þá
dettur mér í hug að líta á
sveinsstykkið mitt — hurðina
fyrir skólahúsinu. — Jú, hurð-
in var í bezta lagi og virtist
lítið vera farin að láta á sjá.
Þegar ég er kominn aftur út á
götuna, heyri ég að ein-
hver kemur út úr húsi prest-
anna og gengur hratt á eftir
mér. Þetta var Meúlenberg.
Þekkti hann mig strax og varð
þarna með okkur íagnaðar-
fundur. „Dásamlegt, dásamlegt
að hitta yður hér svona ó-
vænt“ sagði hann og klappaði
kumpánlega á öxlina á mér.
Hann var á leið út í kirkjuna
og nú var ekki um annað að
gera en koma með honum og
skoða þennan mikla helgidóm,
sem þá var fullgerð að utan
en innréttingu ekki lokið.
Hann vakti sérstaka athygli
mína á kirkjuhurðinni, hefur
sjálfsagt ályktað vegna próf-
smíði minnar, hefði ég ekki sízt
áhuga á þeim gripum. Síðan
kvöddumst við á kirkjutröpp-
unuim. Hann bað mér allrar
blessunar og í hjarta mínu var
ég glaður og þakk'látur fyrir
að hafa enn á ný hitt þenman
ljúflynda kirkjuhöfðingja. —
Eftir þetta bar fundum okkar
Meulenbergs ekki saman.
Með sveinsprófi Sæmundar
Tómassonar hafði fyrsti Grind-
víkimgurinn útskrifast sem
lærður trésmiður. Var með því
náð takmarki, sem hann hafði
ungur sett sér og stefnt að ó-
trauður og ákveðinn þótt aðrir
möguleikar væru líka fyrir
hendi. Júlíus Einarsson frá
Garðhúsum átti skipið, sem
Sæmundur réri á, síðustu ver-
tíð sína í Grindavík, áður en
hanin hóf smíðanámið. Júlíus
Skólahúsið í Landakoti.
mun hafa séð hvað í hinum
linga manni bjó, og bauð hon-
um að vena formaður á nýju
skipi, ef hann vildi vera hjá
sér næstu vertíð — og gefa
honum skipið hálft, ef vel
gengi. En Sæmundi varð ekki
þokað. Hainn hafði tekið á-
kvörðun. Við hana vildi hann
standa. Annað kom ekki til
mála.
En þótt prófinu væri náð,
réttindin fengin, voru ekki allt
af verkefni fyrir hemdi. — Vet-
urinn vm „dauður tími“ fyrir
byggingamenn. Þá þýddi ekki
að gera kröfur ti'l annarra eða
þess opinbera um atvinnubæt-
ur eða vinnuleysisstyrki. Hver
varð að bjarga sér með eigin
mætti og úrræðum. Þá var aft-
ur horfið að sjósókn í Grinda-
vík. Næstu þrjár vertíðir eftir
smíðanámið réri Sæmundur hjá
Gísla Jónssyni í Rafnshúsum í
Grindavík, afbragðs formanni.
En þegar hefja skyldi róðra
veturinn 1913, vildi það til, að
Dagbjartur frá Garðshúsum
veiktist hastarlega af blóðeitr-
un og gat ekki verið með skip
sitt eins og mörg undamfarin
ár. Bað Dagbjartur þá Einar
kaupmann, bróður sinn, að tala
við Gísla um að gefa Sæmund
lausan, svo að hann gæti feng-
ið hann fyrir formanm. Gaf
Gísli það eftir og tók nú Sæ-
miundur við skipi og skipshöfn
Dagbjarts. Þetta var í vertíð-
Skólahurðin í Landakoti —
sveinsstykki Sæmundar Tóm-
assonar.
arbyrjun 1913. Þá var Sæ-
mundur 24 ára. —
Með þetta skip var Sæmund-
ur á vetrarveritíðuim næstu 4 ár,
en vamn að smíðum á öðrum
tímum árs. Árið 1914 var hann
yfirsmiður við hús Eimars í
Garðhúsum. Var það mikil
bygging á þeirrar tíðar mæli-
kvarða. Stóð smíði þess í átta
og hálfan mánuð. Arið eftir
vann hann við stórhýsi Jóns
Þorlákssonar í Bankastræti 11.
Þar var finnur Thorlacius yfir-
smiður. Var slegið upp fyrir
hei'lli hæð í einu og undir loft-
ið iíka og svo allt steypt í
einni lotu. Þar hyggur Sæ-
mundur að fyrst hafi verið not-
uð steypuhrærivél, sem ásamt
spili, gekk fyrir olíumótor. —
Það sama ár vann Sæmundur
líka við ibúðarhús Forbergs
við Laufásveg og næsta sumar
við hús Geirs vegamálastjóra í
Túngötu. Við þau hús bæði var
Bjarni Þorláksson, Grettisgötu
35, yfirsmiður.
Á vetrarvertíðinni 1916 urðu
mikil þáttaskil í sjómennsku
Sæmundar Tómassonar. Þann
24. marz réri hann eins og aðr-
ir formenin í Grindavílk í bezta
veðri og tjarnsléttum sjó. En
meðan línan var dregin rauk
skyndilega á norðan-ofsaveður
svo við ekkert var ráðið. Þá
bjargaði Guðbjartur Ólafsson á
Kútter Esther 38 manns — 4
skipshöfnum úr Grindavík og
skilaði þeim öllum heilum áhúfi
í heimahöfn. En skipin töpuð-
ust ölll. Frá þessari dásamlegu
björgun hefur Sæmundur sagt
í grein í Lesbók 24. marz 1957.
Sumarið eftir þennam minnis-
s'tæða atburð keypti Sæmund-
ur hálft skipið af móður sinni
og var með það næstu 4 árin.
Þá fór hann að búa um sig í
Grindavík til frambúðar,
byggði sjóbúð niðri við Járn-
gerðarstaðavör og árið eftir
flutti hann þangað heimili sitt
þar sem það stóð í rúman ára-
tug. En árið 1926 reisti hann
sér íbúðarhús, ofan við kirkju-
torgið, sem hann kalliaði Þor-
valdsstaði. Það seldi hann rík
inu árið 1928 fyrir prestssetur,
sem þá var flutt frá Stað inn í
Járngerðarstaðahverfi, enda
kirkjan búin að vera þar síð-
am 1908. Á þessum seinni
Grindavíkurárum sínum byggði
Sæmundur fjölmörg íbúðarhús
þar syðra, því aldrei féll hon-
um verk úr hendi og verkefni
voru næg þar sem húsakostur
fó'lksins var að taka stakka-
skiptum. Menn voru sem óðast
að hætta við gömlu baðstofu-
urnar og reisa sér björt og
rúmgóð timburhús, sem enn
setja svip sinn á þessa fiski-
sælu verstöð suðurstrandarinn-
ar, meðan steinsteyptar villur
rísa í löngum röðum við nýjar
götur í hrauninu ofan við
þorpið.
Árið 1928 yfirgaf Sæmundur
Suðuinnes og fluttist til Reykja-
víkur. í aldarfjórðuing, 1930—
55, vamn hann í RúlQiu- og htara
gerð Reykjavíkur hjá Flosa
Siguirðsisyni jafmhliða þvi, sem
hann S'tuindaði húsasmíðar
þegar þar voru efcki næg verk-
efni.
Á 74. aldiursári bilaði heilsa
Sæmundar. Þá hefði mörgum
þótt sjálfsagt að leggja frá
sér verkfærin, enda langur
vinnudagur til sjós og liands
að kveldi kominn. — En það er
hægara sagt en gert fyrir hinn
mikla iðjumann, að setjast í
helgan stein og bíða hins mikla
háttatíma. Að sitja auðum hönd
um er óbærileg tillhugsun hjá
þeim, þar sem vinnan hefur
verið innihald daganna — starf
ið lífsins dýra máðargjöf. Og
svo er enn hjá þessum áttræða
hagleiksmanni, að alla daga,
sem heílsan leyfir er hann að
finna við hefilbekkinn á litiu
verkstæði á Spítalastíg 3.
Cuðrún I. Gunnarsdóttir
Hjarta mitt
Ég var eins og nýfætt blóm.
Hugur minn var hjá honum.
Honum sem hjarta mitt og líkami þráðL
Hve heitt ég elskaði hann.
Þarna hvíldi ég í örmum hans.
Nakin eins og blaðlaust blóm.
Hví er ég svo ung og óreynd?
Hvað er það sem hjarta mínu stjórnar? -».•*
Ástin?
Hún togast á um það sem er rétt og rangt.
En hvað er rétt, hvað er rangt?
Ef hjarta mitt stjórnar, þá er ég hans.
En blómið blaðlausa hylur nekt sína.
Hylur hana í orðum.
Af hverju má ekki hjarta mitt stjórna?
Það mun stjórna því sem ég þrái.
Og hann er sá sem ég þrái.
23. febrúair 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9