Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.1969, Blaðsíða 8

c
kJ7 unnudagur 3. november
— allra-heilaga messa. — Hvít
sól á heiðum himni Ijómar yfir
bláum, björtum sundum höfuð-
staðarins hjúpuðum í fyrsta
snjó þessa vetrar. Nýfallinn
breiðist hann yfir Landakots-
hæðina eins og helgilín, sem
maður ætti ekki að snerta hvað
þá heldur að ganga á eða aka
yfir. En við því verður ekki
séð. I þéttbýlinu er svo margt
um manninn, sem þarf að kom-
ast leiðar sinnar þó sunnudag
ur sé. Hér er strax orðin mikil
umferð, enda heimsóknartíminn
að byrja. Og hverjir vilja ekki
vitja sjúkra vina á helgum degi?
Er það ekki líka guðsþjónusta?
Flestir koma akandi, nokkrir
gangandi til að njóta blíðuveð-
ursins og fegurðar dagsins. Sum
ir ganga hvatlega, glaðir í
bragði með bjartar batavonir
ástvina sinna í svip og fasi.
Sumir. . . .
Hér uppl á Landakotshæð eru
þrjú hús, sem allir Reykvíking-
ar kunna góð skil á. Hvert um
sig setur það sterkan svip á
umhverfi sitt og raunar alla
borgina. Mikið eru þau ólík
þessi hús. Breiðir gluggar spít
alans glampa ofbirtulega í sól-
skininu, þar sem aftur á móti
dimmgráir veggir kirkjunnar
drekka í sig geisla þess. Mikil
ósköp er hún annars alvarleg
bíessuð kirkjan og fjarri því
að brosa móti birtu allra-heil-
agra messunnar. Það á víst
senn að fara að messa, því að
tveir rjóðir, hraustlegir strák-
ar eru önnum kafnir við að
skafa fölið af kirkjustéttinni
mieð stórum íbjúgum klárum. En
þetta er ekki okkar kirkja svo
að erindið upp á Landakots-
hæð er ekki að sækja guðs-
þjónustu kaþólskra. Erindi ef
erindi skyldi kalla, er nánast í
hið þriðja húsið, skólann, —
Lamdaíkotsákólann — sem stend
ur í vestur frá kirkjunni, sunn-
an götu — einkennilega lagað
hús, sem óþarft er að lýsa svo
lengi hafa Reykvíkingar haft
það fyrir augum, margir frá
því þeir fyrst sáu dagsnis Ijós
— já, og hversu margir hafa
ekki fengið þar sína fyrstu skóla
menntun.
Landakotsskólinn var byggð-
ur árið 1909. Hann var Hall-
grímsturn þeirra tíma, svo „að
hvaðan sem að bænum er komið,
hvort heldur á sjó eða landi
verða fyrst og skýrast fyrir
mönnum hin hátimbruðu hús í
Landakoti, ein sér uppi á Landa
kotshæð."
Svo komst Þórhallur biskup
að orði í blaði sínu. Og þessi
nýja skólabygging, sem á að
taka ein 100 börn, þykir bisk-
upi ruokkuð ísjárverð, ekki
Lútherskunnar — hieldur ís-
lenskunnar vegna.
En þótt við ætluðum ekki
að fara að ganga í Landakots-
skóla eigum við erindi að dyr-
um hans. Það stendur til að
taka mynd af hurðinni, sem er
jafngömul skólahúsinu sjálfu —
SENN 60 ára. Hún er sveins-
stykki Sæmundar Tómassonar,
þess sem í Jólalesbók sagði
okkur frá smíðanámi sínu hjá
Erlendi Árnasyni o.fl.
Landakotsskólinn var byggð-
ur 1909. Yfirsmiður var Er-
lendur Árnason. Þetta var
fyrsta steinhúsið sem Sæmund-
ur vann við. Það þótti honum
frekar leiðinlegt verk, að leggja
mikla vinnu í að smíða mót,
sem aðeins áttu að standa í fáa
daga — síðan rífa þau niður
aftur.
Sveinsstykkið — hurðina —
vandaði Sæmundur vitanlega
eftir föngum — og að hún skuli
endast enn og vera fær um að
halda vin.dum og vætum úti
frá menntasetri kaþólskra enn
í dag, eftir 6 tugi ára, sýnir
það ekki og sannar, að vel
hefur verið vandað til þessa
grips bæði að efni og vinnu?
Það mun hafa verið postula-
talan, sem lauk námi í trésmíði
hér í Reykjavík þetta ár —
1909. Sex af þeim lögðu leið
sína til myndasmiðs þegar þeir
höfðu búið sig í betri fötin og
„sátu fyrir“ hjtá CShr. B. Eyj-
ólfssyni í Templarasundi. Hann
var þá einn aðal-fótógrafinn í
Reykjavík.
Lítið annað var gert til há-
tíðabrigðis í tilefni af þessum
tímamótum.
Eftir þetta vann Sæmundur
lítið sem ekkert hjá Erlendi
Árnasyni.
Þegar Sæmundur lítur til
baka yfir námsferil sinn, segir
hann, að tíminn við byggingu
Landakotsskólans sé einnaminn
isstæðastur. Máske er það vegna
þess, að þá lauk hann námi
sínu. En þó ekki siður hitt, að
þá kynntist hann þeim manni,
sem honum er alveg ógleyman-
legur. Það er Marteinn biskup
Meulenberg. Þegar smiðirnir
komu til vinnu sinnar kl. 6
að morgni mættu þeir jafnan
prestinum, sem ásamt nunnun-
um voru að halda til morgun-
bæna í kirkj'Uinm. Það briásit
aldrei, að Meulenberg tók ofan
og sagði með sínum glaða rómi:
„Guben Tag“. Hitt brást líka
sjáldan, að loknum morgunbæn
um — þá lagði Meulenberg leið
sína vestur í skólann til smið-
anna, ekki aðeins til að líta yfir
verkið og sjá hvernig það gengi
heldur til að taka líka sjálfur
til hendinni.
I skólanum var timburloft
eins og í flestum eldri stein-
húsum. Undir því voru bitar,
sem náðu í heilu lagi þvert
gegnum húsið. Við þessa löngu,
gildu bjálka var afar mikil
vinna. Var unnið að því úti við
að hefla þá með afarbreiðum
hefli, svo þungum, að tvo menn
þurfti til að valda honum. Me-
ulenberg var fljótur til að
grípa til hefilsins og hamaðist
svo að svitinn rann af honum.
Tíndi hann af sér fötin og
þurrkaði af sér svitann, hló og
gerði að gamni sínu við okkur
smiðina. Hann verkaði á okk-
ur eins og hressandi gustur í
deyfð og lognmollu. — Það er
ógleyman'legt og ómetanllegt að
hafa kyninzt þessum óvenjulega
hæfileika- og mannkostamanni.
— Þegar búið var að reisa
sperrurnar og turnspíruna var
slegið upp vetélu. Hún var
haldin í húsi Gunnars Einars-
sonar á horni Kirkjustrætis og
Tjarnargötu. Gunnar var einn
af aðal-kaupsýslumönnum hér í
bæ í þá daga, rak mikla verzl-
un og veitingahúsið Ásbyrgi. I
álmu hússins við Tjarnargötu
var stór salur á annarri hæð.
Þar var haldið reisugildi Landa
kotsskóla af mikilli rausn.
Veiz'lustjóri var Meulenberg
sjálfur og naut sín vel, stráði
fyndni og gamanyrðum á báða
bóga, svo að gleðin ríkti og
fögnuður bjó í hvers manns
brjósti, þótt ekkert vín væri
Sjo „hefilsponastudentar" fra vorinu 1909. Vonö 1909 luku 12 sveinar prófi í husasmiði í Reykja
vík. Af þeim eru 7 á meðfylgjandi mynd. Standandi frá vinstri: Sæmundur Tómasson frá Járn-
gerðarstöðum, Kristján Guðmundsson ættaður frá Djúpi, lærði hjá Jóni Halldórssyni og vann þar
til dauðadags. Hann dó 2. apríl 1921, Sigurður Björnsson, Húnvetningur, hinn kunni brúar-
smiður, f. 16. maí 1889, dáinn 28. ág. 1964, Sigurður málarameistari Guðlaugsson, skipasmiðs Torfa
sonar. Sigurður var fæddur 17. júní 1887, d. 3. febr. 1948. — Sitjandi: Guðmundur Eiríksson,
form. Trésmiðafélagsins, bæjarfulltrúi í Reykjavík og gegndi fjölda trúnaöarstarfa. G. E. var
fæddur 2. april 1889, d. 13. ág. 1941. Guðmundur Þorláksson, lærði hjá Eyvindi Amasyni, lengi
húsasm.meistari hér í bæ, f. 4. okt. 1887, d. 21. ág. 1958 Ottó Ólafsson, hann lærði líka hjá
Eyvindi, stundaði lengi mublusmíði o. fl. Ottó er fæddur 3. júlí 1889.
□TnH
cJb
L'JC'J
3C
í=fl
SAMTAL VIÐ SÆMUND TOMASSON - SIÐARI HLUTI
- EFTIR CÍSLA BRYNJÓLFSSON
Járngerðarstaðir í Grindavík með Þorbjörn i baksýn. Myndin er teiknuð af dr. Bjarna Sæmunds-
syni 12. apríl 1895. Þá var tvíbýli á Járngerðar stöðum. í austurbænum bjuggu foreldrar Sæ-
mundar, Tómas Guðmundsson og Margrét Sæmun dsdóttir, en í vesturbænum Eiríkur Ketilsson frá
Kotvogi og Jóhanna Einarsdóttir frá Garðhúsum.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
23. fe/brúar 1969