Lesbók Morgunblaðsins - 04.12.1966, Blaðsíða 5

Viðtal við
EFTIR ALAN MORAY WILLIAMS
Glazúnov
Covétrússneskur listamaður
hefur verið boðinn til
Danmerkur til þess að mála andlits-
mynd af Helle Virkner, leikkonu og
eiginkonu forsætisráðherra landsins,
Jens Otto Krag. Þetta er II ja
Glasúnov, 36 ára að aldri, sem hef-
ur verið mjög umdeildur listamað-
ur í Moskvu undanfarið. Eins og
ungu skáldin Évtúsénkó og Voz-
nesénsí, hefur hann lifað af margar
árásir af hálfu Sovétstjórnarinnar,
en eins og þeir hefur hann — að
minnsta kosti að vissu marki —
sætzt við gagnrýnendur sína. í við-
tali við mig í Kaupmannahöfn sagði
hann, að hann þættist viss um að fá
brátt aðgang að Listamannasam-
bandi Sovétríkjanna, en hingað til
hefur hann verið útilokaður frá
þeim félagsskap. En þetta aftraði
honum þó ekki frá því að setja fram
skoðanir í samtali okkar, sem brutu
í bág við hina 34 ára gömlu lista-
kenningu kommúnista um sósíal-
realisma.
Ég beyrði Glazúnov fyrst nefndan, er
ég kom á ferðalagi tid Moskvu árið 1963.
Átta þúsund manna hópur — mest stúd-
entar — stóð í biðröðum til þess að kom-
ast inn í Manege-listasaifnið við Bylting-
arborgið, rétt andspænis KremiL Þegar
ég spurði eitir hverju verið væri að bíða,
var mér sagt að þarna væri verfð að
halda sýningu á vegum Menningarráðu-
neytisins á venkum rússnesks málara,
sem mjög væru umdeild. Vegna ferða-
áætJlunar minnar, sem var vandilega
skipulögð, gat ég ekki séð sýninguna
fyrr en morgiminn eftir, en þegar þang-
að kom, var mér sagt, að sýningunni
hefði verið lokað án nokkurra frekari
skýringa. Tveim dögum síðar kom bréf
í kvöldlblaðinu Vétsjernaja Moskva, und-
irritað af fimm mönnum úr stjórn Sam-
bands sovéfJlistamanna, þar sem verk
listamannsins voru harðilega fordæmd
sem „fijandsamleg anda kommúnismans“
og með „lélagt listrænt gilldi“.
E,
sambandinu sovézika, hefur hann átt
erfitt me'ð að lifa á list sinni, og hefur
sér til framfæris orðið að láta sér nægja
að máila andilitsmyndir af eriendum
sendiráðsmönnum og konum þeirra.
Fljótt á litið mættá fullt eins vel
h.alda, að hann væri ítali eins og Rússi.
Hann er með mikið, kolsvart hár, fjörieg
blá augu, næmar, næstum krakkailegar
varir, en sterklega höku. Hann er fjör-
legur eins og Suðuriandabúi og er í
snyrtiiegum fiötum með ítölsku sniði,
sem fara honum vel. Eins og flestir
Rússar af bændaættum hefur hann eðli-
lega, góða framkomu og er viðkunnan-
lc-ga hógvær. Hann talar dálítið ítölsku
og ofurlítið þýzku, en varð feginn þeg-
ar ég talaði rússnesku. Viðtail mitJt við
hann, sem komið var í kring fyrir milli-
göngu rússneska sendiráðsins (og með
nokkrum erfiðileikum þó), fiór fram í
gistihúsinu hans.
i íns og aLknargir Rússar, sem
hafa öðlazt frægð á sviði myndlistar,
bókmennta og tómlistar, hefur Glazúnov
í sér ofuriitla æ'ð af framandd blóði —
afi móður hans var þýzikur. Foreldrar
hans dóu bæði af hungri í umsátrinu
um Leningrad, en þá var hann tólf ára
að aldri og hefur lýst þessum tíma í
'hrylli ng alsgum myndum, sem minna
nokkuð á Goya. Eftir styrjöldina gerð-
ist hann nemandi í listaskóia Leningrad-
borgar og vakti talsverða at'hygli með
fyrstu sýningu á verkum sínum 1957 —
en árið 1959 filuttisf hann til Moskvu
og gekk þá að eiga listakonu, sem svo
vill til að er systurdóttir enska leikar-
ans Peters Ustinovs.
Árið 1964 buðu aðdáendur verka hans
honurn tiil Ítailíu, og á þeim þrem mán-
uðum, sem hann dvaldi þar, gerði hann
andliitsmyndir af ýmsum kvikmynda-
stjörnum; meðal þeirra voru Gina Lollo-
brigida, Anna Magnani og Anita Ek-
beng. En sem utangarðsmaður hjá Lista-
= T,
il hvers komuð þér til Dan-
merkur?
— Ekki tiil þess að eiga blaðaviðtöl
eða vekja umtal, heldur til þess að
vinna. Ég endurtek: vinna! Ef þér viljið
setja það í upphaif greinarinnair yðar,
ska'l ég verða æviilangur vinur yðar, og
þa megið þér spyrja mig um hvað sem
yður lystir.
— Hve lengi búizt þér við að verða
hérna?
— Til 4. október, býst ég við. En ann-
ars ráða gestgijafiar mínir því — herra
frú Krag. Ég er hingað kominn til
þess að mála eina andllitsmynd og í eng-
um erindium öðrum.
— Hve langan tíma tekur það yður
venjulega að mála eina andlitsmynd?
— Ég er mjög filjötur að má'la. Venju-
lega lýk ég einu málverki á tíu dögum,
þ.e. í tíu setum, klukkustund á dag. En
áður en ég málla myndina með penslin-
um, er ég búiinn að mála hana í hugan-
um — ef þér skiljið hvað ég á við. í
þetta sinn til dæmis kom ég til Kaup-
mannahafnar me'ð hugmynd í höfðinu,
og nú þarf ég ekki annað en fram-
kvæma hana.
— Haldið þér, að þessi mynd verði
vel heppnuð?
— Ég hef miklar vonir um, að hún
verði ein minna beztu mynda, af því að
ég dáist mjöig að frú Krag. Vitið þér
eitt? Sannileikurinn er oft einkennilegri
en skáildskapurinn, segir spakmælið. Fyr
ir ári var ég í kvikmyndahúsi í Moskvu
og sá þar danska mynd, sem hét „Ham-
ingjusama fijölskyldan“, þar sem hún
lék, og ég hugsaði þá með sjálfum mér:
„Mikið er þetta faileg og góð kona.“ Og
nú er ég hér í boði tiil að mála mynd af
henni. Þetta er eins og úr ævintýrum
Andersens.
— Hver átti þá hugmynd, að þér æt)t-
úð að mála myndina?
— Krag-hjónin höfðu lesið um mig,
þegar ég var á Ítalíu, og þegar þau
komu tiil -Moskvu sáu þau mynd, sem
ég hafði málað af dönsku sendi'herra-
frúnni, frú Holten Bggert, og þá spurðu
þau Kosygin, hvort þau mættu bjóða
mér til Danmerkur, sömu erinda.
— Já, en það var í haust sem leið.
Hvers vegna komuð þér ekki fyrr? Gát-
uð þér ekki fengið vegabréf?
— Alllt slákt tekur sinn tíma.
-— IVI álið þér fyrst og fremst and-
litsmynuir?
— Ég hef ánægju af alls konar mynd-
um, nema ef vera skyldi „uppstililing-
um“. Og mér finnst ein mesta ánægja
í lífinu að máia mynd af fallegri konu.
En í augum málarans eru öll andliit á-
hugavekjandi. Að mínu áliti er hiutverk
málarans a'ð tjá innri heim persónunn-
ar, og um leið ytri heiminn.
— Finnst yður auðvedt áð tjá persónu-
leika frú Krag?
— Leikkonur hafa svo margvísilegan
og breytilegan svip. Að minu viti er
hlutverk málarans að komast gegnum
allar þessar grímur og lýsa raunveru-
legu persónunnni, sem undir þeim býr.
— Hvaða hiliðar á persónuieika frú
Á undanfömu dri hafa erlend
alfrœðirit verið seld hér i stórum
stíl og ber þar hæst tvö bandarísíc
verk í mörgum stórum btndum sem
mjög hefur verið haldið að lands-
mönnum af
ötulum og
stundum ó-
prúttnum sölu
mönnum.
Hafa bœði
þessi verlc
selzt i feiki-
legu magni,
þó þau kosti
hvort um sig
stórar fjár-
fúlgur, og ber
það óneitan-
anlega vitni rúmum fjárráðum Is-
lendinga.
Nú er það í sjálfu sér góðra
gjalda vert að menn skuli fús-
lega leggja á sig svo mikil útgjöld
tlt að komast yfir góðar og fróð-
legar handbœkur, og mætti jafn-
vel Zíta á það sem órækan vott
um fróðleiksþorsta, enda er hon-
um vafalaust ósjaldan fyrir að
fara, en hitt mun þó einnig vera
algengt að heimili, þar sem enginn
maður er lœs á enska tungu, festi
kaup á þessum ritum, og veit ég
þess ófá doemi. 1 slíkum tilvikum
gegna bækurnar því virðulega
hlutverki að vera híbýlaprýði, og
hver veit nema þeim sé líka œtlað
það þarfa hlutverk að setja menn-
ingarstimpil á heimilin. Fallega
kjölskreyttar alfrœðibœkur geta
sem sé orðið mikilvœg „stöðu-
tákn“, enda á íslenzkt menntasnobb
sér margar og sundurleitar myndir.
Nú mun því vera svo háttað, að
flest sæmilega búin bókasöfn eigi
alfræðibœkur sem menn eiga greið-
an aðgang að þegar þeir þurfa að
afla sér upplýsinga um einhver
tiltekin atriði. Hins er líka að gæta,
að fáar bækur úreldast eins fljóH
og alfrœðibækur, enda er sífellt
verið að gefa þær út í nýjum og
endurbættum útgáfum. Það er vissu
lega kostnaðarsamt sport að endur-
nýja svo dýran bókakost með fárra
ára millibili, enda sleppa þeir því
sjálfsagt sem einungis hafa bœk-
urnar að híbýlaprýði.
Um þessar mundir er { undir-
búningi handhæg íslenzk alfrœði-
bók í tveimur bindum, sem fjalla
mun um allt það helzta heima og
erlendis er telja má að skipti ís-
lendinga máli, og skilst mér að mjög
sé til hennar vandað. Er þess að
vœnta að hún fái sömu móttökur
hjá landsmönnum eða ekki síðri
en hin tröllauknu erlendu verk.
Því miður hefur það viljað
brenna við, að ahugasamir söltt-
menn hinna erlendu verka hafi
beitt heldur lágkúrulegum aðferð-
um við að koma vöru sinni út,
boðið mönnum ýmis kostakjör sem
voru blekking ein, eins og t. d.
það að þeir fengju tiltekin bindi
ókeypis ef þeir keyptu önnur (slík
sölumennska varðar raunar við ís-
lenzk lög), og eins hafa fávísar og
uppburðalausar sálir beinlínis verið
ginntar til að skrifa undir kaup-
samninga, sem þeim hefur síðar
reynzt torvelt að rifta. Slíkar að-
ferðir eru sizt til þess fallnar að
vekja traust á vörunni, enda er það
mála sannast að hún á tœplega
brýnt erindi til annarra en bóka-
safna og stofnana sem fjalla að ein
hverju ráði um erlend málefni. Það
verður að teljast miklu smekklegri
og skynsamlegri híbýlaprýði að
kaupa goH málverk til að hengja
upp á vegg hjá sér heldur en einn
eða tvo metra af stórum doðrönt-
um, því málverk stíga þó aliénd í
verði með árunuml
Sigurður A. Magnússon.
4. desember 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5