Lesbók Morgunblaðsins - 01.05.1966, Blaðsíða 4

né vængi, beitt horn né hvassar víg-
tennur. Öl'l þau hjálpargögn átti hún
eftir að smíða sér, en þau voru ekki
og eru ekki hluti af hennar eigin eðli,
heldur aðeins tæki sem hún getur notað
sér til gagns eða tortímingar.
Þetta er sköpunarsaga líffræðinnar
og kannast ekki einhver við að hafa
heyrt hana áður? Hún er líka sögð i
fyrsta kapitula biblíunnar, en með svo-
lítið einfaldafa móti, svo einföldu, að
allir geta sikilið hana án líffræðilegrar
þekkingar, nema þeir einir, sem ekki
hafa áttað sig á því, að bókstafir eru
ekki veruleiki — nema þá að ósköp
takmörikuðu leyti — heldur tákn um
veruleika og hann svo stóran, að til þess
að átta sig á honum getur þurft alda-
langa rannsókn. Jafnvel hún hrekkur
ekki alltaf til, því að bókstafurinn getur
verið tákn um sannleika, sem manns-
hugann hefur aðeins órað fyrir, en hann
er ekki megnugur að skilja nema að
litlu leyti.
Sköpunarsögu líffræðinnar lauk fyrir
um það bil fimm milljónum ára, að
áliti Julians Huxleys, því að þá þegar
höfðu allir möguleikar líkamlegrar og
lífeðlisfræðilegrar framþróunar verið
reyndir til þrautar. Þar með er fram-
þróuninni þó ekki lokið, því að hún
hefur færst inn á annað svið, æðra þvi
sem dýrin byggja. Það er svið andlegs
þroska fyrir einstaklinginn og aukins
félagsþroska fyrir allt mannkyn.
EDEN
Drekakynið drottnaði í 150 miUjónir ára.
M.
NYR HÚMANISMI
EFTIR PÁL V. G. KOLKA
H
vað bæri fyrir augu, ef við ætt-
nm þess kost að ferðast með eldflaug
hugans, ekki út í himingeiminn, heldur
um óraleiðir aldanna, og staldra þar við
á stöku stað? Tilgangurinn með ferðinni
er að kynna sér einstaka þætti úr land-
námssögu lífsins á jörðinni og til þess
að hefja hana hverfum við 250 milljónir
ára aftur í tímann. Þá hefur að vísu
framþróun lífsins frá sköpun hins fyrsta
einfrumungs staðið í hundruð milljónir
ára, en samt er lítið að sjá af lifandi
verum á landi. Aftur á móti er krökt af
allskonar tegundum fiska í hafdjúpun-
um, því að þetta er þeirra öld. Við könn
umst við suma þeirra, en aðrir hafa síðar
tekið stefnu, sem lá fram af ætternis-
stapa lífsins. Svo myrkvast sviðið um
stund, en aftur lýsir eftir svo sem 50
milljónir ára og þá hefur sumum af-
komendum þessara fiska tekizt að skríða
upp úr sjónum og stofna nýlendur í
fenjum og öðrum strandhéruðum. Ríki
ýmissa láðs- og lagardýra er stofnað og
sum þeirra eru næsta stórvaxin, en þau
eiga fyrir sér að deyja út. Enn verður
nótt og enn verður dagur og nú er
xnyndin breytt. Skriðdýrin eru komin til
sögunnar og við könnumst við sum
þeirra, svo sem skjaldbökur og krókó-
díla og eðlur, en það sem setur sinn svip
á þessa mynd eru hið stóra drekakyn,
dínósárarnir og smávaxnari frændur
þeirra, sem ráða ríkjum í um það bil
150 milljónir ára, áðuT en saga þeirra
er öU. Skordýrin eru einnig komin til
sögunnar í ótölulegum fjölda tegunda og
sum þeirra, svo sem maurarnir, hafa
stofnað heil þjóðfélög, þar sem haldið er
uppi fullkominni samvinnu og ströngum
aga, svo að þau geta ráðið niðurlögum
ýmissa miklu stærri dýra. Þau munu þó
ekki erfa ríkið, því að þróun þeirra er
of einhæf. Fyrstu spendýrin eru einnig
að koma til sögu og bera afkvæmi sín
í poka á kviðnum, en nokkur dýr hafa
hugsað hærra og hafið sig til flugs,
breytt uggum sínum í vængi, er bera
þá vítt yfir ýmsar hættur, sem eiga
eftir að verða mörgum frændum þeirra
að aldurtila.
Enn verður nótt og enn verður dagur
og þá förum við að kannast betur við
okkur á þessum furðuströndum. Mikill
fjöldi allskonar spendýra er kominn til
sögu, þar sem mæðurnar næra afkvæmi
sín fyrst um skeið á sínu eigin blóði
í móðurlegi sínu, en síðan á brjósta-
mjólk. Sum þeirra eru farin að bera það
við að ganga upprétt í stað þess að bera
sig yfir landið á fjórum fótum. Fram-
þróunin hefur beint þeim inn á nýja
braut, þá að fullkomna heila sinn fram-
ar öðrum líffærum. Ein grein þeirra
öðlast þ. náðargjöf að geta táknað hugs-
unar sínax með orðum og gert afkvæmi
sitt á þann hátt hluttakandi í lífsreynslu
sinni. Á þeim himdruðum milljóna ára,
sem eru undangengin, hafa lifandi verur
TÍUNDI HLUTI
reynt allar leiðir til áframhaldandi
þroska og yfirráða yfir jörðinni, en allar
þessar leiðir hafa endað í sjálfheldu.
Sigurvegari varð sú tegund, sem þrosk-
aðist að viti, þótt hún hefði hvonki ugga
Fóm frumgróðans. Innsiglismynd frá Súmer.
Largir mannfræðingar telja, að
ævi mannkynsins hafi byrjað í nokkurs
konar Edensgarði, þar sem þroskaskrl-
yrði voru sérstaklega hentug. Þeir hugsa
sér hann þá helzt í Austur-Afríku,
kringum vötnin stóru, þar sem gróður-
sæld og loftslag hélzt óbreytt eða lítt
breytt, meðan ísaldir gengu yfir Evrópu
og Asíu, hver eftir aðra. Dvölin í þessum
Edensgarði — en hún hefur senni'lega
tekið yfir nokkur hundruð þúsund ár —
mótaði eðli mannsins á ýmsan hátt.
Flest dýr fæða marga unga í senn og
í samkeppni þess systkinahóps um
móðurmjólkina og annað æti heldur það
velli, sem tekur bráðustum þroska.
Skjótur vöxtur er þar því lífssikilyrðL
Konan gengur aftur á móti að öl'lum
jafnaði aðeins með eitt barn í senn og
getur því sinnt þvi betur en heilum hópi,
auk þess sem hraður vöxtur verður þvf
ekki nauðsynlegur. Það hefur miklu
lengri tíma til þroskandi leiks, áður en
lífsbarátta fullorðinsáranna hefst. Leik-
urinn eykur hugkvæmni og frjóvgar
ímyndunaraflið. Þrogkatíminn hefur því
orðið miklu lengri hjá frummanninum
en hjá öllum spendýrum og þar með
lærdómsskeið hans. Maðurinn verður
ekki kynþroska fyrr en um 15 ára aldur
og er þá liðinn fimmtungur ævi hans.
Nashyrningar einir eru orðnir eldri, er
þeir ná kyniþroska, eða um tuttugu ára,
en sumir hvalir þurfa til þess aðeina
tvö ár. Sum önnur þroskamerki manns-
ins nást akki fyrr en eftir enn þá lengri
tíma, svo sem festing saumanna í höfuð-
kúpunni, sem ekki er fullkomnuð fyrr
en komið er að þrítugu.
Mannsbamið þarf að njóta lengri og
meiri umhyggju foreldra sinna en föru-
nautar þess meðal spendýranna, sem sjá
má af því, að það þarf um það bil sjö-
falt meira magn af fæðu hlutfallslega
en flest þeirra til þess að ná líkams-
þroska fullorðinsára. En það þarf líka
sjö sinnum eða ef til viU sjötíu sinnum
meiri ást og umhyggju foreldra til þess
að ná viðunanlegum sálarþroska.
í Eden æsku sinnar hefur mannkynið
lært að tákna með orðum hluti og
Framhald á bls. 10.
LEIT AÐ MANNINUM
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS-
1968