Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1966, Blaðsíða 2

Trygve Bratteli hafði verið
varaf ormaður norska
Verkamannaflokksins í tuttugu ár
samfleytt, þegar hann leysti Einar
Gerhardsen, þáverandi forsætisráð-
herra Noregs, loks af hólmi í fyrra
í formannsstöðu flokksins. Það var
J>ví enginn nýgræðingur, sem settist
undir stýri á flokksskútunni í póli-
tískum mótbyr og ólgusjó, og eng-
um kom á óvart, að hann skyldi
verða valinn flokksformaður.
Enginn varð heldur hissa á þvi, þeg-
ar hann fór úr ríkisstjórn árið 1964,
til þess að taka að nýju sæti sitt á Stór-
þingi. Flestir munu hafa átt von á
því þá, að hann, sem nú er 55 ára, yrði
fljótlega formaður þingflokks Verka-
mannaflokksmanna á Stórþingi, enda
varð sú raunin á. Segja má, að ferill
hans innan Verkamannaflokksins og í
norskum stjórnmálum hafi einkennzt
af því, að þar kom fátt eða ekkert á ó-
vart. Allt hefur gengið sinn rólega
hægagang, eins og reyndar svo margt
annað í þessu stóra flokksbákni, sem
hefur haft öll völd í Noregi áratugum
saman, en hefur nú loks misst þau í
hendur borgaralegu flokkanna, er hafa
beðið þolinmóðir í kuldanum og myrkr-
inu utangátta í mörg, löng ár.
ír ó munu menn ekki hafa búizt
við því, að hann yrði kosinn hinn nýi
formaður norsku sendinefndarinnar á
fundum Norðurlandaráðs. Þegar sendi-
nefndin átti að kjósa sér formann í
fyrrahaust, náði hann kosningu, að vísu
aðeins með eins atkvæðis meirihluta, en
þó ekki með því að vinna hlutkesti,
eins og búast hefði mátt við eftir póli-
tískum hlutföllum í nefndinni. Skýring-
in er sú, að forföll meðal nefndarmanna
borgaraflokkanna leiddu til þess, að sós-
íalistarnir mörðu fram meirihluta.
T ryggvi frá Brattahlíð er þó eng-
inn nýliði í hópi norrænna þingmanna,
og ástæðulaust er að ætla annað en
hann reynist nýtur fyrirliði norsku
sendisveitarinnar. Hann á sér vini með-
al stjórnmálamanna á öllum Norður-
löndum, síðan hann var Stórþingsmaður
og ráðherra, en meðal almennings er
hann svo að segja ekkert þekktur utan
heimalands síns. Jafnvel þar hefur
hann aldrei verið mjög þekktur, og
ýmsir samflokksmenn hans, einkum
hinir ungu, sem hefðu ef til vill kosið
annan mann í formannsstöðuna, segja,
að hann sé einn af þessum gráu og
litlausu pei'sónum í flokksvélinni, sem
lifa fyrir flokkinn en gleyma landi og
þjóð. Löng valdatíð flokksins hefur gert
hann þunglamalegan og stirðan, segja
þessir irngu menn. Ti-ygve Bratteli er
dæmigeröur maður, sem hefur alizt upp
með flokknum á valdaárum hans, og
hæpið er, að hann leggi neitt nýtt lii
málanna, sem opni fiokknum aftur
dyrnar að ráöuneytunum, segja þeir
ennfremur.
I nnan flokksins er enn sterk erfð
frá þeim árum, þegar hann var „rauð-
TRYGVE BRATTELI
ur“ og róttækur, mun vinstrisinnaðri
en flestir aðrir sósíaldemókrataflokkar.
Á síðari árum hefur dregið úr áhrif-
um hinna gömlu og „rauðíituðu" for-
ingja, og flokkurinn hefur sveigt í sama
far og bræðraflokkar hans annars stað-
ar. í utanríkismálum hefur verið fylgt
raunsærri og skynsamlegri stefnu, sem
borgaraflokkarnir hafa að mestu leyti
sætt sig við. Saga Noregs á árunum
1840 til 1945 gerir það að verkum, að
aðildin að Atlantshafsbandalaginu þyk-
ir sjálfsögð og á almennum vinsældum
að fagna, þegar undan er skilin hin
venjulega andstaða alls konar vinstra
fólks, kommúnista, hálfkommúnista,
sósíalistiskra þjóðflokksmanna, göngu-
fólks og atvinnumótmælenda.
B ratteli hefur sannan áhuga á
þjóðxeiagsmálum í víbtækasta skilningi
orðsins. Hanr. tekur á hverju máli með
nákvæmni, gerhygli og djúphyggni. I
ölium stjórnmáiaflokkunum í Noregi
berá rnenn mikla virðingu fyrir dugn-
aði hans og pólitískum hæfileikum.
Því er ekki undai’legt, að honum hafa
verið falin ótalmörg trúnaðarstörf um
dagana. Hann er traustur og athug-
ull maður, sem vill helzt ekki þurfa að
nota stóryrði. Ailt, sem han segir,
er vandlega yfirvegað, og finnst sum-
um hann því ekki sérlega skemmtiieg-
ur í viðræðum eða ræðustól, þótt venju-
lega hitti hann í mark í ræðum sín-
um. Ræðumennska hans er langt frá því
að vera giæsileg á nokkurn hátt og er
oft fremur þurr. Ekki er hann þó bein-
línis leiðinlegur, því að hann fjallar
yfirleitt um merkileg mál á ýtarlegau
hátt.
ÍÍann varð formaður Verka-
mannalokksins sama árið sem hann
tapaði meirihlutanum og ríkisstjórnar-
völdum í Noregi þar með. Það verður
því verkefni hans næístu árin að veita
stjórnai’andstöðunni fox-ystu. Óhætt
er að fullyrða, að hann hefur gengið
rækilega til verks í því hlutverki og
undirbúið sig samvizkusamlega undir
þetta starf.
Innan flokksins hafa verið settar á
stofn fjöimargar nefndir sérfræðinga,
sem eiga að skila vönduðum álitsgerðum
um ástandið á hverju sviði, en á grund-
velli þeirra ætlar Verkamannaflokkur-
inn að heyja pólitíska baráttu sína í
framtíðinni.
U m áramótin sagði hann í viðtali,
að hann liti á núverandi ástand sem „en
konservativ pause“ (íhaldshlé) og áliti
það skylduverkefni allra róttækra afla
í Noregi að gera þetta hlé eins stutt og
unnt væri. Augljóst er, að Trygve Bratt-
eli ætlar að gera allt, sem í hans valdi
stendur, til þess að styta lífdaga box-g-
araflokkastjórnarinnar. Enginn getur
sagt neitt um það, hvort eða hvenær
honum tekst það, en víst er, að hann á
eftir að láta verulega til sín taka í
norsku þjóðlífi á komandi árum.
]N" úverandi formaður Verka-
mannaflokksins fór snemma að vinna
fyrir sér. Árið 1924, þegar hann var
fjórtán ára gamall, gerðist hann sendi-
sveinn, tveimur árum síðar fór hann á
hvalveiðar, og seinna vann hann við
húsabyggingar á Vestfoldu. Það, sem
hann skorti í venjulegri skólamennt-
un, bætti hann sér upp með sjálfsnámi
og þátttöku í námskeiðum og leshring-
um. Hann vai'ð virkur þátttakandi í
æskulýðshreyfingu sósíaldemókrata
þegar að loknu barnaskólanámi, og
ekki leið á löngu, unz honum voru fal-
in ýmisleg trúnaðarstörf i hreyfing-
unni.
Þegar hann var 24ra ára gamall, árið
1934, fluttist hann fyrir fullt og allt frá
æskuheimili sínu í Nötteröy og allt
norður til Kirkjuness við Varangurs-
fjörð, sem var rétt við finnsku landa-
mærin (nú hin sovézku). Þar settist
hann að og gerðist ritstjóri blaðs Verka-
mannaflokksins í Kirkjunesi.
S íðar fluttist hann suður til Osló-
ar og varð ritari í „Arbeidernes Ung-
domsfylking“ ( Æskulýðsfylkingu
verkamanna) og ritstjóri fylkingar-
blaðsins.
Hið örlagarika ár, 1940, varð hann
ritari Verkamannaflokksins, en hann
hafði ekki fyrr tekið við því starfi en
Þjóðverjar ráku hann úr borginni. Um
nokkurn tíma dvaldist hann í Kristian-
sund, þar sem hann starfaði sem timb-
urmaður, en varði miklum hluta a£
tíma sínum til starfa með föðurlands-
vinum. Á árinu 1942 var hann hand-
tekinn og sendur sem pólitískur fangi
til Þýzkalands. Árið 1945 sneri hann
heim til Noregs og tók við fyrra starfi
sinu í Verkamannaflokknum. Sama ár
var hann kosinn varaformaður floklcs-
ins.
Of langt yrði að telja hér upp all-
ar trúnaðarstöður, sem Trygve Bratteli
hefur gegnt. Nefna má, að harm var
kjörinn á Stórþing i fyrsta skipti árið
1950, að hann hefur verið formaður
Fjárhags- og tollanefndar þingsins og
ráðherra í nokkur ár. Frá 1951 til 1955
var hann ráðuneytisstjóri fjármálaráöu-
neytisins. Frá árslokum 1956 og til árs-
ins 1960 var hann fjái'málaráðherra x
annað sinni. Árið 1960 varð hann ráðu-
neytisstjóri í samgöngumálaráðuneyt-
inu og gegndi því starfi fram til árs-
ins 1964, þegar hann tók aftur sæti á
þingi.
Framkv.slj.: Sigfus Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vieur
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Utgefandi: H.f. Arvakur. Reykjavilc.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
6. febrúar 1966