Lesbók Morgunblaðsins - 31.01.1965, Blaðsíða 11

— I>etta hef-
urðu ekki
gert áður,
góði! Nú er
mælirinn full-
ur. Ég er far-
in og kem
ekki aftur!
— Settu ekki
allt á annan
enann á með-
an ég er í
burtu!
Skáldsögur.
The Witch’s Son. Xra J. Morris.
Heinemann, 1964. 21s.
Þetta er söguleg skáldsaga með
öllu tilheyrandi, ástum, svikum,
uppreisnum og baktjaldamakki
og góðum skammti af hjátrú og
galdratrú. Sonur nornarjnnar er
mikill riddari, sem lendir í hinum
margvislegustu ævintýrum og
nær háum metorðum. Það eru
tímar mikilla breytinga, kon-
ungsríkinu ógnað af öflum, sem
hafa haldið sig í undirdjúpunum
þar til nú. Baráttan gegn þeim
sem hljóta að sigra er löng og
hörð og þótt annar aðilinn viti
að hann berst án minnstu sigur-
vona, berst hann samt. Þetta er
vel gerð og spennandj skáldsaga
enda mikið lesin eins og fyrri
hók höfunar „A Kingdom for a
Song“.
Ævisögur.
Shepherd of Mankind. William E.
Barrett. A Biography of Pope
Paul VI. Heinemann, 1964. 25s.
Höfundurinn W. E. Barrett
býr í Denver, Colorado. Hann
aflaði sér efniviðar í þessa bók
I Mílanó, Róm og í fæðingar-
bæ páfa, Concesio. Hann var í
Róm við páfakjörið og fékk
áheyrn hjá páfa, skömmu eftir
kjörið. .
Giovanni Battista Montini var
í miklum metum hjá Píusi XII og
varð eftirmaður Jóhannesar
XXIII og með því arftaki endur-
nýjunar og endurbóta þess vin-
sæla kirkjuhöfðingja. Höfundur-
inn segir sögu Montinis, frá starfi
hans sem prests og sendifulltrúa
Vatíkansins til þess hann verður
erkibiskup, kardínáli og páfi.
Hann rekur prestasögu hans og
segir frá baráttu hans sem leið-
toga and-fasistísks stúdenta-
félagsskapar. Síðan verður hann
sendifulltrúi Vatikansins og ná-
inn samverkamaður Píusar XII,
sem skipar hann erkibiskup i
Mílanó. Á þeim árum var Mílanó
eitt höfuðvigi kommúnista. Þessi
skipún vakti mikla furðu innan
Vatíkansins, þar eð margir álitu
®ð páfi hefði augastað á honum
sem eftirmanni sinum. Einnig
var búizt við að Pius XII myndi
gera hann að kardínála, en það
féll f hlut Jóhannesar XXIII.
Ástæðurnar að þessu eru raktar
1 bókinni, og kemur þar fram hin
staðgóða þekking, sem höf. hefur
á málum páfastólsins. Fýrsti
kardínálinn, sem Jóhannes XXIII
útnefnir er Montini.
Sem erkibiskup í Mílanó kvað
mikið að Montini, og framkoma
hans þar stakk nokkuð í stúf við
hefðbundna framkomu forvera
hans. Að Jóhannesi XXIII látn-
um var Montini kjörinn páfi og
tók sér nafnið Páll VI. Hann hef-
ur haldið þeirri stefnu sem mörk-
uð var af forvera hans i embætt-
inu og hefur sú stefna styrkt
kirkjuna og aukið áhrif hennar
um allan heim, auk þessa er hann
allra páfa mestur ferðamaður.
Bókin er ágætt heimildarrit um
ævi hins heilaga föður og einnig
um kirkjuna á vorum dögum.
Ferðasögur.
Around About America. Erskine
Caldwell. Heinemann, London
1964. 30s.
Erskine Caldwell er fæddur I
White Oak í Georgíu, 1903. Faðir
hans var prestur. Hann dvaldi
lengi i Suðurríkjunum og þar
kynntist hans því fólki og því
umhverfi, sem hann lýsir með
svo miklum ágætum í bókum sín-
um. Hann varð frægur af bókun-
um God’s Little Acre og Tobacco
Road.
Þessi bók er ferðasaga. Hann
hóf ferð sína í Vermont og þegar
hann kom loks heim til sín í
Kaliforníu, þá hafði hann ferðazt
tuttugu og fimm þúsund mílur.
Hann forðaðist þau svæði, sem
túristar sækja helzt, og fann það,
sem hann lýsir i þessari bók.
Kona hans fór með honum og hún
liefur myndskreytt bókina. Hann
dregur upp skýrar myndir af
félagslífi sameignarhópa í Phoen-
ix í Arizona. Þar hefur fólk á
eftirlaunum myndað með sér
félagsskap á grundvelli einhvers-
konar frumkommúnisma. Einn
kafli bókarinnar fjallar um
næturiíf táninga i Bossier City,
annar um Piute Indíána í Oregon
og Mexíkómenn í Kaliforníu. í
Suður-Dakóta er sértrúarflokk-
ur, sem nefnist Hútterítar, upp-
runa þeirra er að leita á 16. öld
í Austurríki. Þeirra leiðarvísir
eru kenningar Gamla testament-
isins. Þeir flúðu frá Austurriki
til Úkraínu á 18. öld og flæmdust
þaðan á 19. öld sökum fastheldni
sinnar við þessar skoðanir. Svo
þessir frómu menn hafa orðið að
flýja hvert landið eftir annað,
þar eð þeir halda blýfast í þá
skoðun að manndráp séu siðferði-
lega röng, neita herþjónustu, og
allt sem þeim áskotnast verður
sameign hópsins. Þeir reyna ekki
að útbreiða kenningar sínar, en
vilja lifa í friði. Þetta hefur þeim
tekizt að mestu. Þó verða oft
árekstrar 'við þá sem óvanir eru
hinum sérstæðu kenningum þeirra
um eignarrétt og siðferði. Þessi
hópur telur um fimmtán þúsund-
ir, og þarna una þeir glaðir við
sitt og telja sig lifa eftir boð-
orðunum. Höfundur fer vitt um
og bókin ér skemmtileg og gefur
óvenjulega mynd af mannlífi og
félagsháttum innan Bandarikj-
anna.
Dýralíf.
Varda — Tlie Flight of a Falcon.
Robert Murphy. Illustrations by
Keith Shackleton. Cassell, London
1964. 21s.
Hér er saga fálka, sem ungað
er út I fiöllum Norðaustur-
Kanada. Fálki þessi er nokkuð
frábrugðinn kynbræðrum sinum
að lit og eðli. Hann verður fleyg-
ur fyrstur systkina sinna og flýg-
ur fyrstur i suðurátt. Hann flýg-
ur yfir hinar miklu viðáttur
norðurslóða, yfir lítt þekktar
strandlengjur og eyjar Norður-
Kanada. Fuglinn lendir í ýmsum
ævintýrum á leið sinni, hættur
leynast á hverjum áningarstað og
náttúruöflin, hvassviðri og hriðar,
eldingar og haglél tefja ferð hans.
Og hann kynnist einnig hættu-
lesasta fianda sínum, manninum.
Loks nær hann ætlunarstað sín-
um, afskekktri eyju undan strönd-
um Flórída. Þetta er mjög vel
skrifuð og falleg bók og smekk-
lega myndskreytt. Allir, sem
hnfa vndi af náttúrunni og nátt-
úrulýsingum, verða ekki fyrir
vonbrigðum við lestur þessarar
bókar. Sa"t er að aðdáun á nátt-
úrunni fylgi borgarmenningu,
sveitamaðurinn hefur nóg af
náttúrunni, stundum meira eri
nóg, en borgarbúinn of lítið.
Náttúruaðdáun er borgarfyrir-
brigði, flestar beztu náttúrustúdí-
ur eru skrifaðar í borgum af
borgarbúum. Með aukinni búsetu
i borgum og bæjum eykst þörfin
fyrir óflekkaða náttúru, áhuginn
á dýralifi vex og menn sækja sér
styrk og endurnæringu úti í nátt-
Jóhann Hannesson:
ÞANKARÚNIR
FRÆNDUR vorir á Norðurlöndum hafa á síðustu árum búið
til nýtt orð: Befolkningseksplosion. Með því er átt við hinn
geysihraða vöxt mannfjöldans í sum,um löndum, einkum í
Asíu. Hið ræktanlega land virðist vera að fyllast svo að til
vandræða horfir á stórum svæðum. Útrýming skæðra drep-
sótta hefir dregið mjög úr mannfækkun og reynt er eftir
mætti að draga úr hungursneyð á einstökum svæðum, en stór-
bættar samgöngur gera þetta kleift, ef matvæli eru fyrií hendi.
Hins vegar eru stór landsvæði orðin að sandauðnum, þar sem
fyrir fám öldum voru blómlegar byggðir, einkum í Mið-Asíu.
Kjarnorkusprengjurnar og „mannfjöldasprengingin" eru
meðal þeirra fyrirbæra, sem valda allmikilli kvíðni meðal
manna. í meir en öld hafa Kínverjar talað um „sze-wan-wan“
— þ.e. fjórum (sinnum) tíuþúsund tíuþúsund, en það merkir
fjögur hundruð milljónir Kínverja. Sérfróðir menn nefndu þó
hærri tölur: 450 eða jafnvel 475 máiljónir, og það eru tæp
fimmtán ár síðan fulltrúi núverandi stjórnarvalda notaði þá
tölu og taldi sennilega. Þann 30. júní 1953 létu stjórnarvöldin
taka manntal, og reyndust íbúar Kínaveldis þá vera nálega
602 milljónir. Komu þá fram í skýrslum um eitt hundrað mill-
jónir umfram hæstu áætlanir, sem áður höfðu verið gerðar, og
er varla oftalið, en sennilega ekki verulega vantalið. Sjö árum
síðar er talan orðin áttatíu og fimm milljónum hærri (WABF
1964.)
„Mannfjöldasprengingin“ er þó ekki bundin við Miðríkið
eitt. Hún segir til sín í Japan, Indlandi, sums staðar í Indó-
nesíu og víðar. Þessi sprenging, ef svo má að orði kveða, fyllir
suma stjórnmálamenn allmikilli kvíðni, og ekki dregur kjarna-
sprengjan úr þeirri kvíðni, nema síður sé. Gamla Malthusar-
kenningin, sem að vissu marki' er móðir kenningar Darwins um
„struggle for life“, baráttu fyrir lífiriu, hefir verið dubbuð upp
og er nú flutt af Ný-Malthusarsinnum á vorum tímum. Hún er
í stuttu máli fólgin í því að rekinn er áróður fyrir fækkun
barnsfæðinga og þar með takmörkun mannfjölda. Þessi hugsun
stingur í stúf við alla austræna frjósemihyggju frá fornu fari,
þar sem ágæti kvenna (og jarðarinnar) hefir verið metið eftir
frjósemi.
Ný-Malthusarstefnan héfir hins vegar hlotið miklu meira
fylgi á Vesturlöndum og samrýmist vel þægindahyggju og pen-
ingahyggju, sem nú skipar svo veglegan sess víða um lönd.
„Bil eller baby“ var þegar á námsárum mínum orðið heila-
brotaefni fyrir ung hjón, enda dró svo mjög úr fólksfjölgun í
Svíþjóð um þær mundir að Svíar settu í gang „rannsóknar-
starfsemi" til þess að gera sér grein fyrir þessu fyrirb’æri, og
tóku sumir áróðursmenn að reka áróður fyrir barninu á kostnað
bílsins. — Hér á Vesturiöndum virðist vera mjög auðvelt að
reka áróður fyrir mannfækkun, jafnvel svo að takast megi að
sitja eftir í mannfélagi, sem er að miklu leyti gamalmenni.
Sun Yat-sen, föður kínverska lýðveldisins og leiðtoga bylt-
ingarinnar gegn keisurum Kína, var þessi hætta ljós, og í hinni
heimsfrægu bók sinni, San Ming Chu-I, leggst hann gegn tak-
mörkun mannfjölda. Leit hann svo á þann áróður sem þar
væri komið vopn, ekki til að leysa vanda Kinverja, heldur til
þess að undiroka þá, og máli sínu til stuðnings vísaði hann til
gífurlegrar útþenslu Evrópumanna í nýnumdum löndum síðast-
liðnar aldir, meðan fjöldi Kínverja hafði staðið í stað eða því
sem næst. Landakortin gerðu honum auðvelt að sanna sitt mál.
Norðurlöndin þurfa ekki að óttast auðn þótt íbúarnir úr-
kynjist af bíla- og mublutilbeiðslu og eftir verði gamalmenni.
Þótt löndin væru tæmd, þá þarf ekki nema tveggja ára mann-
fjölgun Kínverja til að fylla þau, ef miðað er við núverandi
tölur. Og núverandi ástand þeirra frænda, Japana og Kín-
verja, hlýtur að kalla á útþenslu, og einnig á aukna nýtingu
hafsins. Hvað meðfæddar gáfur snertir, standa þessar þjóðir
oss fyllilega á sporði, og eru sennilega fremri oss hvað geð-
heilsu snertir og aðlögunarhæfni. En þær þurfa á nokkurri
þolinmæíði að haida áður en lagt er út í nýti Stór-Asíu-ævin-
lýri.
úrunni. Bækur eins og þessi eru
mikið lesnar. Smekkur íslend-
inga fyrir slíkar bækur hefur
verið takmarkaður, það stafar ef
til vill af því að hér er fjölskrúð-
ugra fuglalíf og villtari náttúra
en víða annarsstaðar og hér eru
þessi eftirsóknarverðu dáindi
alveg við bæjardyr sérhvers
manns.
4. tbl. HHiá.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS /