Lesbók Morgunblaðsins - 05.05.1963, Blaðsíða 4

■

:Í-X .
Élltl
Hruni.
Gisli Brynjólfsson
Byggðasaga Brunasands IV
ekkja hans á Hruna þrjú ár eftir
hann. Þá tók við jörðinni sonur þeirra,
Einar Jónas, sem hefur búið þar síð-
an. Hann var kvæntur Elínu Jóns-
dótiur frá Prestsbakkakoti á Síðu
(f. 17/6. 1894 — d. 24/11. 1956). Þannig
hefur Hruni verið í ábúð þessara
þriggja langfeðga í 104 ár.
Hruna hefur jafnan verið
mannmargt. Auk aðalbóndans, hafa
stundum verið þar aðrir bændur eða
húsmenn með jarðarafnot, enda er
Hruni stór jörð og hefur til að bera
flesta kosti sandjarðanna. Slægjur
eru þar miklar. Þar er hið svokallaða
Þorkelsræsi, mikið engjaland, kennt
við smalamann einn, sem fyrir meira
en öld benti á, að þarna mætti slá.
Með nýbýlinu Orrustustöð-
um var ísinn brotinn í
landnáminu á Brunasandi. Þeim
Magnúsi og Þorgerði virðisthafa
búnazt þar vel. Eftir rúman ára-
tug voru 14 manns í heimili hjá
þeim en um bústofn þeirra er
mér ekki kunnugt. —
af landareign Seljalands og Dals“.
Jón Pálsson reisti bæinn í smáviki
við hraunbrúnina austan við aðal-
hrauntangann. Mun þar hafa heitið
Geiramýri, enda var bærinn nefndur
svo fyrsta árið. Ekki bjó Jón þarna
nema eitt ár — fardagaárið 1826—27.
Hann fluttist að Uppsölum í Land-
broti og er jafnan kenndur við þann
bæ. Hann varð ekki gamall maður.
Næstu 13 árin bjó á Hruna Eyjólf-
ur Bjarnason frá Hofi í öræfum.
Eftir hann kom Bjarni Magnússon og
bjó á Hruna 1 18 ár og fluttist þaðan
út í Mýrdal.
En nú var ekki meira „no man’s
land*‘ á Brunasandi og varð því að
fá leyfi landeiganda til að reisa þar
fleiri nýbýli. Annar í röðinni af land
námsmönnum á Brunasandi hét Jón
og var sonur Páls bónda Eiríkssonar
á Seljalandi í Fljótshverfi, enda
byggði hann bæ sinn í landi þeirrar
jarðar, sem hún átti vestan Hverfis-
fljóts eftir að hraunrennslið rak fljót
ið austur á bóginn í Skaftáreldum,
eins og fyrr er sagt. Þess vegna til-
heyrði þetta nýja býli á Brunasandi
’Kálfafellssókn, eins og það gerir
enn í dag. f sóknarlýsingu Bók-
menntafélagsins eftir sr. Jón Sigurðs
son á Kálfafelii, sem ekki er rituð
fyrr en 1859, segir um byggðina á
Brunasandi. „Þess ber að geta, að
einn bær i sókninni, Hruni og ný-
býlið Spilduhraun liggur fyrir utan
svonefnt Hverfisfljót, samt nokkuð
JLi ngjar hafa jafnan verið eftir-
sóttar á Brunasandi, meðan úthey-
skapur var stundaður. Voru það eink
um bændur í Fljótshverfi, sem sóttu
heyskap fram á Brunasand. Á flest-
um bæjum í Hverfi eru útslægjur
bæði litlar og lélegar, og áður en tún-
rækt kom verulega til sögunnar var
þar oft lítill heyskapur í grasleysisár-
um, svo að horfði til vandræða, ef
ekki var hægt að bæta sér það upp á
einhvern hátt. Um síðustu aldamót
bjó ekkja ein í Fljótshverfi, sem hafði
allgott bú á mælikvarða þeirra tíma.
Eitt grasleysisárið heyjaði hún
þrenna átján hesta: eina af túni, aðra
utan túns og þá þriðju lét hún sækja
fram á Brunasand. „Og allt fór vel**,
var haft eftir gömlu konunni, þegar
hún minntist þessa heyfengs.
xjLrið 1858 flutti búferlum að
Hruna frá Þykkvabæ í Landbroti 36
ára gamall bóndi, Jónas Oddsson, son-
arsonur Jóns Magnússonar, hrepp-
stjóra á Kirkjubæjarklaustri. Kona
hans var Þuríður Jónsdóttir frá Há-
túnum í Landbroti. Þau bjuggu á
Hruna í aldarfjórðung, dóu sitt hvorn
daginn vorið 1883, hann 15. júní, en
hún daginn eftir. Anes sonur þeirra
tók við búi að föður sínum látnum.
Hann var kvæntur Sigríði Jónsdóttur
frá Teigingalæk, seinni maður henn-
ar. Anes Jónasson dó 1916, og bjó

mmm
mm.

:■ : :
Nýbýli á Hruna.
| SMÁSAGAN J
Framlhald af bls. 3
• í lagi fyrir þig að standa þarna og
brosa og stara með þínum stóru þorsk-
augum og halda að þú hafir unnið. En
þú hefur ekki gert það. Ég mun gera
út af við þig! Ég mun gera út af við
þig! Ég....“
íl g þagnaði og hló lágt. Gluggar
voru opnaðir: „Hver er þetta? Hvaða
hávaði er þetta?“ o.s.frv. Allir höfðu
heyrt það, en hann sneri sér bara við
og gekk áfram.
„Yfirgefðu hann, Millie, áður en það
er of seint“, sagði röddin.
Það var þá þetta sem röddin átti við:
Yfirgefa hann, áður en ég ljóstraði upp
um leyndarmál hans og hefði glæp
hefndarinnar á sa-mvizkunni. Gott og
vel, ég skyldi_ gera það. Ég skyldi yfir-
gefa hann. Ég skyldi fara beint til
himna, áður en nokkurt slys yrði. Ég
rétti því upp báða handleggina og
reyndi að svífa upp í loftið. En jafn-
skjótt hreif eitthvert afl mig, eins og
sterkur gustur og feykti mér á eftir
honum.
Það var undarlegt að ég skyldi vera
svo raunveruleg öllu þessu fólki að það
áleit mig ennþá lifandi manneskju, en
hann — sem hafði þó mestu ástæðuna
til að óttast mig — hann virtist ekki
sjá mig. Og hvert var hann að fara —■
eftir öllu hinu eyðilega Pole Street??
Hann beygði inn á Rope Street. Ég sá
blátt ljósker. Þar var lögreglustöðin.
„C uð minn góður“, hugsaði ég
með mér. „Ég hef gert það! Guð minn
góður, hann ætlar að gefa sjálfan sig
fram.“
„Þú knúðir hann til þess“, sagði rödd-
in. „Bjáninn þinn, hélztu að hann sæi
þig ekki? Við hverju bjóstu? Hélztu
að hann myndi æpa og öskra af ótta?
Hélztu að John þinn væri hugleysingi?
Nú hefurðu dauða hans á samvizkunni.'*
„Ég gerði það ekki Ég gerði það ekki,**
hrópaði ég. „Ég óskaði honum aldrei
neins meins, aldrei, ekki í raun og veru.
Ég vildi ekki særa hann fyrir neinn
mun. Ó, John, starðu ekki svona. Það
er ennþá tími.... tími!“
Og allt þetta meðan hann stóð í dyr-
unum og horfði á mig, meðan lögreglu-
þjónarnir komu út og stóðu umhverfis
hann. Nú gat hann ekki sloppið.
„Ó, _Jo'hn“, kjökraði ég, „fyrirgefðu
mér. Ég ætlaði ekki að gera það. Það
var afbrýðisemi, John, sem gerði það..
.... vegna þess að ég elskaði þig.“
1 Ennþá tók lögreglan ekkert eftir
honum.
„Þetta er hún“, sagði einn þeirra rám-
raddaður. „Gerði það með hamri ....
hún gerði það .... rotaði hann. En,
hamingjan góða, hvað andlitið á henni
er hryllilegt, eins og .... “
„Sko höfuðið á aumingja slúlkunnL
Líkast því, sem hún hafi reynt að vinna
á sjálfri sér með hamrinum á eftir.“
L ögregluforinginn gekk fram. —
„Allt sem þér segið verður bókað sem
sannanir gegn yður“.
„John“, kjökraði ég lágt og rétti fram
hendurnar, því að nú loksins höfðu
andlitsdrættir hans mýkzt.
„Hamingjan góða“, sagði einn lög-
regluþjónninn og krossaði sig: „Hún sér
hann....!“
„Þeir hengja hana ekki,“ hvíslaðl
annar. — „Sástu hvernig hún var á sig
komin, aumingja stúlkan?“
4 IÆSBÓK MORGUNBLAÐSINS
16. tölublað 1963