Lesbók Morgunblaðsins - 29.08.1954, Blaðsíða 6

538
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
tir ríki náttúrunnar
IVIOLDVÖRPLR
(Eftir B. MELVILLE NICHOLAS)
NGIJM manni mundi koma til hugar
að ala moldvörpur sem kjördýr.
Þær eru hvorki viðmótsþýðar né fagr-
ar álitum. Eg ól þær aðeins í tilrauna-
skyni, og mér létti alltaf þegar ég gat
sleppt þeim og verið laus við þær.
Það er enginn efi á því, að mold-
vörpur eru ljósasta dæmi þess hvernig
skepnur samlaga sig umhverfi sínu.
Þær ala aldur sinn neðan jarðar og
þær eru orðnar mjög vel út búnar til
þess. Fyrst og fremst er þá að nefna
loðnuna á þeim. Hárin leggjast ekki,
eins og á öðrum skepnum og það er
því alveg sama hvernig þær eru strokn-
ar, að hárið leggst alltaf undan mjúkt
og slétt. Moldvörpurnar geta því troð-
izt aftur á bak og áfram um hinar
þröngu holur sínar og alltaf verið slétt-
ar og gljáandi á belginn. Loðnan hrind-
ir einnig frá sér öllum óhreinindum og
vætu. Ég hef stundum náð moldvörp-
um, sem voru að grafa sér göng í mýr-
lendi og belgurinn á þeim var jafn
sléttur og áferðarfallegur eins og þær
hefði hvergi komið nærri aur og bleytu.
Moldvörpurnar grafa með framfót-
unum, sem standa eins og spaðar þvert
um 1 stig á Celsius, en það lætur
nærri að slík sé orðin aukning
meðalhitans á hálfri öld. Það er
því ekki loku fyrir það skotið að
mannkynið hafi sjálft hjálpað til
þess að fá betra tíðarfar en áður
var. Og sé þetta rétt, þá er líklegt
að veðurfar fari hlýnandi á næstu
öldum, en verði yfirleitt þurka-
samara. Þá verður hægt að taka til
ræktunar stór landflæmi, sem áð-
ur hafa verið óbyggileg.
Sú var tíðin að hámenning dafn-
aði á íslandi og Grænlandi. Þeir
tímar koma sennilega aftur.
(Úr „The Courier" útg. af
t
Unesco í París).
út frá skrokknum. A hvorum fæti eru
fimm tær með sterkum og hvössum
klóm. Moldvörpurnar eru alveg síval-
ar, hálsinn örstuttur, en trjóna eða
rani fram úr hausnum. Veitist þeim
því auðvelt að skríða um þrönga og
krókótta ganga.
Það er alveg furðulegt hve fljótar
moldvörpurnar eru að því að grafa
sér göng neðanjarðar. Ég þekki dæmi
þess að moldvarpa gróf sér 50 metra
löng göng á einum sólarhring, og það
getur maður kallað afreksverk. Og einu
sinni sá ég stóran moldarhaug líkt og
spretta upp úr garði kunningja míns
á 45 mínútum.
Af þessu má ráða að moldvörpurnar
eru gríðarlega sterkar, miðað við stærð.
En þær eru líka sívinnandi dag og nótt
allan ársins hring. Með því að athuga
mörg mol^vörpugöng hef ég komizt að
raun um, að útskot eru á þeim hingað
og þangað. Ég hygg að þau sé gerð
til þess að tvær moldvörpur geti mætzt.
Göngin eru alls staðar svo þröng, að
það er rétt svo að ein moldvarpa getur
skriðið eftir þeim og komi tvær mold-
vörpur sín úr hverri átt, þá hafa þær
ekkert svigrúm að komast hvor fram
hjá annarri. Það er ætlan mín, að þeg-
ar slíkt kemur fyrir, þá grafi önnur sér
skot út í vegginn og skríði þar inn
meðan hin fer fram hjá. En hvor þeirra
verður að leggja á sig það erfiði og
víkja? Það gilda sjálfsagt engar um-
ferðareglur í leynigöngum moldvarp-
anna. Hitt veit maður að karldýrin eru
grimm og miskunnarlaus, jafnvel við
sína nánustu. En þarna gilda eflaust
hin óskráðu lög náttúrunnar um rétt
hins sterka. Af því virðist mega draga
þá ályktan, að það sé hin vanmáttugri
moldvarpan sem verður að hliðra til
og grafa sér skot til að skríða inn í
meðan hin sterkari fer fram hjá.
Um sjón moldvörpunnar er það að
segja að hún getur aðeins séð skil dags
og nætur. Augun eru örlítil — ekki
stærri en títuprjónshaus — og þau
hverfa hér um bil alveg inn í loðn-
ima á höfðinu.
Engin eyru eru á moldvörpunni, en
hún er þó síður en svo heyrnarlaus.
Hún er með hlustir og auk þess er
allur líkami hennar svo næmur fyrir,
að hún getur greint hið léttasta fóta-
tak.
Það er sífelldur asi á moldvörpunni.
Hún er á sífelldum þönum, eins og
hún eigi óskaplega annríkt, en tíminn
afar naumur.
Hún býr sér til rúmgott hreiður
neðanjarðar úr sinu, laufum og mosa,
sem hún sækir upp á yfirborð jarðar.
Þær verða því oft að koma undir bert
loft, enda þótt þær sé neðanjarðar dýr.
Þær eru líka syndar vel, en ég efast
5m að þær leggi í vatn nema þær megi
til. Einu sinni horfði ég á tvo mold-
vörpukarla fljúgast á í illu, og mátti
ekki á milli sjá. Þetta var á hallfleytt-
um lækjarbakka. Þeir læstu klónum
hvor í hálsinn á öðrum og veltust
þarna um í grasinu, og það var auðséð,
að hér var barizt upp á líf og dauða.
En skyndilega ultu þeir báðir eins og
hnykill í lækinn. Þá brá þeim svo að
þeir slepptu tökum og komust svo upp
á sinn bakkann hvor. Ekki veit ég hvort
þeir hafa nokkuru sinni síðan hitzt.
Það eru aðallega karldýrin sem berj-
ast og bítast upp á líf og dauða, eink-
um um fengitimann, þegar tveir girn-
ast hina sömu ástmey. Eina ráðið til
þess að skera úr hvor hana skuli hljóta,
er að ganga til einvígis. Sá, sem pá
ber sigur úr býtum, hreppir hnossið.
Grislingarnir fæðast allsnaktir,
blindir og gjörsamlega ósjálfbjarga.
Venjulega mun moldvarpa gjóta fjór-
um eða fimm grislingum, en þó þekki
ég þess dæmi að moldvarpa hefur eign-
azt sjö grislinga. Móðirin hefur áður
útbúið þeim mjúkt og gott hreiður
neðanjarðar, dyngju, sem er á stærð
við lítinn fótknött.
Víða má sjá margar moldarhrúgur,
eða moldvörpuhrúgur, út um hagann