Lesbók Morgunblaðsins - 29.07.1951, Blaðsíða 5
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
369
• •
ÁRNI ÓLA:
SKEMTIFERÐ UM VERSTU
ÖRÆEI LAiNlöSIIMS
TIL SKAMMS tíma mátti svo kalla
að öræfin um miðbik íslands væri
lokaður heimur, auðnir og sandar
umluktar beljandi vatnsföllum og
jöklum, ógnþrunginn töfraheimur
þar sem huldar vættir rjeðu ríkjum.
En þjóðtrúin hafði þó skapað þar
fagra og grösuga dali, þar sem úti-
legumenn áttu heima og höfðu komið
á hjá sjer sínu eigin þjóðskipulagi,
með andlegum og veraldlegum höfð-
ingjum.
Þegar Björn Gunnlaugsson ferðað-
ist um landið, gerði hann sjer far
um að reyna að komast eftir því
hvort þessi þjóðtrú hefði við nokk-
ur rök að styðjast. Og hann komst
að þeirri niðurstöðu, að útilegumenn
væri engir til og sögurnar um hina
grænu dali inni á milli jöklanna, væri
ekki annað en heilaspuni og skáld-
skapur. En það var eins og þjóðinni
fyndist hún fátækari ef hún ætti að
raissa trúna á útilegumennina og
hinar blómlegu bygðir þeirra.
Svo fóru þó leikar, að þeirri trú
varð að kasta. Bláköld reynslan sýndi
að öræfin voru köld og miskunnar-
laus. Þar voru engir fagrir dalir með
hreiðum bygðuin. Þar var auðn og
hrjóstur. og óvíða hægt að finna þá
gróðurbletti að þar væri snapir fyr-
ir hesta um hásumarið.
Þetta gróðurleysi torveldaði mjög
rannsóknir öræfanna ,því að ekki var
hægt að ferðast um þau öðru vísi
en á hestum. Ferðamenn urðu eigi
aðeins að nesta sig, heldur urðu þeir
einnig að nesta hestana, flytja með
sjer hey til að geía þeim í áfanga-
stað og binda þá síðan á streng svo
að þeir tæki elcki til fótanna og flýðu
hina ömurlegu eyðimörk.
Nú er þetta breytt. Nú eru bílar
orðnir fararskjótar manna á öræfun-
um og á þeim þeysa menn nú fram
og aftur um vegleysur og fara á
sínum degi það sem voru margar
dagleiðir áður.
Þessi breyting hefir komið mjög
snögglega. Það eru ekki nema 14
ár síðan að bílfært var inn að Hvera-
völlum á Kili, og skömmu áður hafði
vegur verið ruddur yfir Kaldadat.
Með því má kalla að öræfin hafi verið
opnuð fyrir þeim, er vildu ferðast
þar sjer til skemtunar og fróðleiks.
Svo fara þeir Sigurður heitinn Jóns-
son á Laug og Jón Víðis norður
Sprengisand á bíl (fleyttu bílnum
yfir Tungnaá). Síðan hefjast bílferð-
ir íram í Herðubreiðarlindir og um
Ódáðahraun, en aðrir ferðast um Brú-
aröræfi. Þá er farið á bílum yfir
Arnarvatnsheiði og Auðkúluheiði og
yfir Vatnahjalla suður á Kjöl.
í fljótu bragði virðist það næsta
óskiljanlegt hvílíkt kapp menn hafa
lagt á það að fara á bílum um veg-
leysur og komast sem víðast um
öræfin. En skýrinein er sú, að bíl-
stjórar fundu það fl.iótt, að til ferða
um öræfin henta bílar ágætlega. þyí ..
að þar eru sjálfeerðir vegir fvrir bíl- ■
ana, sliettir sandar, sem þeysa. má
um í allar áttir. Þar er vegúr á alla ,
vpgu. Aðalvandinn er sá, að komgst •
inn á öræfin. " . ;
Pá hluti öræfi-nna, sem er milli;
Þjórsár og Tungnaár, og nær norður'i
á Sprengisand og í Vonarskarð, Varð
torsóttastur þeim vísindamönnum. er
kanna vildu hálendi íslapdárÞorvald-
ur Thoroddsen ferðaðist þar um
fyrstur manna fyrir 62 árum (1ÍI89)
ov segir hann svo um það í ferða-
bók sinni:
„Fá eða engin hjeruð á hálendi ts-
lands hafa hingað til verið jafn lítt
kunn og öræfin við Vatnajökul, eink-
um kaflinn milli Kaidakvísjar og
Tungnaár. Þó mcnn hafi lengi vitað
nolckuð um Fiskivötn og margir