Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1942, Síða 17
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
401
Ferðasaga skolapilta
haustið 1887
Eftir Ásmund Gislason, præp. hon.
AÐ var árið 1887, sem þessi
saga gerðist. Á þeim ár-
um, sem liðin eru síðan,
hefir margt breyst hjer á landi,
ferðalögin ekki síður en annað.
Ferðin, sem jeg ætla að segja
frá, norðan úr Fnjóskadal til
Reykjavíkur, stóð yfir í hálfan
mánuð, og var þó haldið svo vel
áfram, sem ástæður leyfðu. Sje
þetta borið saman við ferðalag
nú á dögum, er hægt að komast
leiðina í bíl á einu dægri, og í
flugvjel á 1—2 klukkutímum.
Þó þetta væri í lok september
mánaðar og fyrstu dagana í októ-
ber, voru oftast verstu illviðri
og vatnavextir. Þá var nálega
hvergi ruddur vegarspotti, engar
brýr, sem teljandi væru, og hest-
arnir einu farartækin.
Vorið 1887 hafði hafís legið
fyrir Norðurlandi, sem færðist
austur þegar fram á sumarið
kom, og lá meðfram Austurlandi
fram á haust.
Á sauðburði skall á stórhríð
norðanlands, sem drap fjölda
fjár og jafnvel útigönguhross, og
lömbin hrundu niður, þó í húsa-
skjóli væru. Sumarið kom seint
og var kalt. Mig minnir að túnin
væru hálfgrá 1 Hrútafirðinum
þegar við skólapiltar vorum þar
á ferð í byrjun júlímánaðar, eri
eitthvað var sprettan betri aust-
an til í Húnavatnssýslunni. —
Hópar af Vesturförum biðu þá
eftir skipi í kauptúnunum þar
nyrðra, einkum á Borðeyri.
Það var óhugur í mörgum og
kvíði. —
Oft var þoka og súld þetta
sumar, og þegar því tók að halla,
hríðaði í fjöll og niður í miðjar
hlíðar. Svo komu göngur og rjett-
ir eins og vant var. Það voru
uppáhalds- og gleðidagar fyrir
mig í æsku, sem þótti vænt um
sauðkindurnar. En líklega hefi
jeg ekki notið fyllilega fagnað-
arins í rjettunum þetta haust, af
því að jeg var farinn að kvíða
fyrir suðurferðinni. Það var eins
og legðist á mig, að eitthvað and-
stætt mundi mæta mjer, því að
jeg kveið aldrei eins fyrir því að
fara að heiman og í þetta sinn.
Svo kom burtfarardagurinn,
fimtudagurinn 22. september, er
jeg lagði af stað frá Þverá í
Fnjóskadal. Það var úrkomu-
laust, en köld austanátt. Foreldr-
ar mínir fylgdu mjer suður fyrir
túnið og svo lagði jeg einn af
stað í langferðina. Um vorið
hafði jeg fengið hest leigðan fyr-
ir sunnan, svo sem jafnan síðan
meðan jeg var í skóla, og var
sumarleigan eftir klárinn 18—
20 kr. Mátti nota hann undir
heyband, en skila varð honum í
góðum holdum. Gamlan hnakk
hafði jeg keypt í Reykjavík um
vorið, sem mjer var sagt að
Bergur Thorberg landshöfðingi
hefði átt, og þóttu mjer það mik-
il og góð meðmæli með hnakkn-
um.
Jeg var í hlýjum vaðmálsföt-
um, en ekki hafði jeg nógu góð
hlífðarföt til þess að mæta ill-
viðrinu, sem á dundi í þessari
ferð. Að vísu var jeg í lágum
vatnsstígvjelum og stuttri olíu-
treyju, en vantaði vatnsheldar
buxur.
Þegar sunnlenski hesturinn
minn sneri þarna heim á leið,
hefir hann sennilega verið ljett-
ari í lund en jeg.
Mig minnir að sjónin væri eitt-
hvað döpur eða óskýr fyrst eftir
að jeg skildi við foreldra mína.
Það var einhver móða fyrir aug-
unum. Líklega hefi jeg ekki oft
litið til baka, enda hvarf bærinn
fljótt sjónum mínum. Og nú var
teningunum kastað.
Fjelagi minn og bekkjarbróð-
ir, Pjetur Helgi Hjálmarsson,
sem var Mývetningur, hafði
skrifað mjer og sagt, að næsta
dag ætlaði hann að vera staddur
á Akureyri á suðurleið, og skyld-
um við hittast þar og verða sam-
ferða suður. —
Fnjóskadalur er fagur á sumr-
in, óvenjulega litauðugur. Þó er
hann fallegastur viku til hálfs-
mánaðar tíma að haustinu, með-
an lyngið og laufið á fjalldrapa
og skógi er að gulna og roðna.
Þá fer hann um stund í skarlats-
skykkjuna sína, en svo breytast
litimir fljótlega. Nú var dalur-
inn orðinn dökkur yfirlitum og
það leið ekki á löngu áður en
hann færðist í líkklæði vetrarins.
— Krókagötur, ofan eða neðan
við bæina, lágu fram dalinn og
hundamir hlupu út frá hverjum
bæ í veg fyrir mig.
Þá voru ekki komnir bílvegir
eða brýr. Jeg man ekki eftir öðr-
um brúm á allri leiðinni suður til
Reykjavíkur en trjebrúnni yfir
Þverána skammt austan við
heimili mitt og á Bægisá í öxna-
dal og brúnum á Elliðaánum við
Reykjavík, sem # bygðar vom
1883.
Jeg lagði einn upp á Vaðla-
heiði frá Skógum og fór Geld-
ingsárskarð. Þoka var á heiðinni.
Þar var þá glögg gata, og meira
að segja nýlagður vegur niður
heiðina að vestan. Það þótti góð
vegabót þá, þó nú sje fyrir
nokkrum árum hætt að fara
þann veg. — Þegar jeg komst
niður úr þokunni fór jeg að
hlakka til. Kvíðinn hvarf með
þokunni. Tilhlökkunarefnið var
að hitta f jelaga minn á Akureyri,
og máske fleiri skólabræður,
sem kynnu að vera þar á suður-
leið. Skólapiltarnir komu eins og
sauðir af afrjett utan af landi
á haustin og söfnuðust saman í