Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1942, Blaðsíða 12
396
Það er augnabliksmynd, sem hef-
ir geymst í hugskotinu. Faðir
minn orkti eftir þá. Jeg var eini
sonur hans, sem náði fullorðins
aldri, en dóttirin, Bergljót, býr
í Kaupmannahöfn. Fyrra hjóna-
band hans var bamlaust. Hann
giftist móður minni er hann var
53 ára.
Konan hans
— Mikið ástríki hefir verið í
sambúð foreldra yðar, eins og
ljóð hans til hennar geyma í
minni manna.
— Já, víst er um það. 1 Ijóð-
um hans eru mörg kvæði til henn
ar og margar vísur þeirra að
heita má á hvers manns vörum
enn.
— Hver þeirra þykir yður
best?
— Ekki er gott að dæma um
það. Sitt sýnist hverjum, eins og
gengur. Jeg veit að stúlkum þyk-
ir vænt um margar þeirra. En
þessi finnst mjer karlmannleg-
ust:
pó jeg ætti þúsund böm
með þúsund afbragðs-konum,
mest jeg elska mundi Björn
og móðurina’ að honum.
En þetta er kannske mín eft-
irlætisvísa vegna þess að jeg
kem þar sjálfur við sögu.
Móðir mín átti afmæli 5.
nóvember. Hann orkti æfinlega
til hennar þenna dag. Eftir að
hann fjell frá, tók Þorsteinn Er-
lingsson við að senda henni af-
mælisvísur. Þeir voru miklir vin-
ir Þorsteinn og faðir minn, og
hafði hann miklar mætur á skáld
skap Þorsteins, eins og þessi vísa
bendir til:
þegar mín er brostin brá,
búið Grím að hoygja;
þorsteinn líka fallinn frá,
ferhendurnar deyja.
,.Sá hagmæltasti og stirðorð-
asti"
Margir urðu gramir, er þessi
vísa komst á loft. Einkum ýmsir
Þingeyingar, því þar eru mörg
skáld og fagurfræðingar, sem
kunnugt er. Þeim þótti Páll
gamli taka nokkuð djúpt í árinni
— og það kann að hafa reynst
rjett, sem betur fer. En annars
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
er sannleikurinn sá, að færri
valda ferhendunni til fullnustu,
en menn vilja vera láta.
Það er t. d. einkennilegt, hve
margir bila við 2. hendinguna,
tiltölulega sjaldan, að þar sje
ekki bláþráður, eða slakni þar á
vísunni, ef þar er ekki blátt á-
fram hortittur. Það mætti skrifa
heila doktorsritgerð um hortitta-
hendinguna í ferskeytlum og
koma þar margir hagyrðingar við
sögu.
Miklir kærleikar voru milli
föður míns og Gríms Thomsen
og skiftust þeir á brjefum. Eitt
sinn sendi Grímur pabba skraut-
ritaða skáldakveðju. „Til hins
hagmæltasta skálds á Islandi, frá
því stirðorðasta", og byrjar svo:
„Þó staflaust aldrei fari’ ég fet-
ið“.
Faðir minn svaraði Grími með
sextánmæltri vísu, sem er svo
lipurt kveðin, að þar er nálega
engin þvingun. Hún er svona:
Minn Grímur! Menn dæma
mín bæði’ og þín kvæði: ,
merglaus þeim mörg vísa
mín virðist, þín stirð gerð.
Mig teymir mjög rímið,
málvillum sál fyllir.
J)á stýra þú kneri,
þrátt sjest í átt besta.
Að Hallfreðarstöðum
Fram til ársins 1893 áttum
við heima að Hallfreðarstöðum í
Hróarstungu. Þar bygði faðir
minn vönduð bæjárhús árið 1867,
sem jeg veit ekki betur, en að
standi enn í dag.
Þegar jeg lít til bernskuára
minna, finnst mjer sem alt sum-
arið hafi verið gestir hjá okkur.
Með þeim kom mikil tilbreyting
og glaðværð í heimilið, því faðir
minn var gleðimaður mikill og
ákaflega næmur á skrítnar hlið-
ar náungans.
Aldrei mátti svo mikið sem
bjóða borgun fyrir næturgreiða.
Eitt sinn man jeg eftir að ónafn-
greindur maður bauð föður mín-
um borgun að skilnaði úti á bæj-
arstjettinni. Hann hvesti svo á
gestinn augum, að gesturinn
hrataði afturábak út af stjett-
inni, en ekki sagði hann orð.
Eitt sinn laumaði einhver
borðalagður valdsmaður gullpen-
ing í lófa minn að morgni eftir
góðan greiða. Mjer þótti pening-
urinn fallegur og sýndi pabba
hann. Ákaflega þungur svipur
kom á andlit hans, svo að mjer
stóð ógn af, er hann sagði:
„Þessu máttu aldrei taka við,
strákur". Sá jeg, að mjer hafði
skjátlast gífurlega, og hjet því
með sjálfum mjer, að slíkt skyldi
aldrei koma fyrir aftur. En það
fór á annan veg. Nokkru síðar
ætlaði annar maður að láta mig
taka við gullpening. Jeg þvertók
fyrir það. Hann reyndi að troða
peningnum í vasa minn. Jeg tók
á rás og hljóp upp fyrir bæ.
Hann á eftir. Þar tróð hann pen-
ingnum á mig. Jeg faldi mig þar
uns allir gestirnir voru riðnir úr
hlaði og pabbi með þeim. Það var
altaf siður hans að fylgja gest-
um, annaðhvort að Jökulsá eða
Lagarfljóti.
Er þeir voru farnir, kom jeg
grátandi inn í hús til mömmu og
sagði henni ófarir mínar. Hún
tók mig í sátt, sagði, að jeg hefði
ekki getað að þessu gert. Þá var
þungum steini ljett af hjarta
mínu. ,
20 ár með kvæðið
— Talaði faðir yðar aldrei um
skáldskap við yður, er þjer fór-
uð að stálpast?
— Jú, það kom fyrir. Einkum
barst stundum kveðskapur í tal,
þegar jeg var með honum á ferða
lögum. Eitt sinn áðum við við
foss á Hjálmadalsheiði. Þá spyr
hann mig: Hvað heldur þú að jeg
hafi verið lengi með „Litla foss-
inn“? Jeg gerði mjer enga hug-
mynd um það. Þá segir hann:
Jeg var með hann í 20 ár, dreng-
ur minn. Fossinn, sem hann
kveður um þar, er á milil Kol-
freyjustaðar og Árnagerðis.
Einkennilegt að hugsa til þess,
hve lengi hann gat verið með
sum kvæða sinna, enda þótt hann
gæti með sanni sagt, eins og í
vísu hans stendur: „óðara en
jeg andann dreg — oft er vísan
búin“.
Eitt sinn var jeg vottur að því
að þetta var sannmæli. Þá vorum
við flutt að ^íesi í Loðmundar-
firði. Við feðgarnir fórum á