Lesbók Morgunblaðsins - 05.10.1941, Blaðsíða 8

844
Litíb'BÓK MORQUNBLAÐSINS
Guðmundur í StóruSkógum
— og vísur hans
f tilefni af grein minni um Guð-
* mund Magnússon í Stóru-
Skógum, sem birtist i Lesbók
Morgunblaðsins 5. jan. s.l., hafa
komið fram þrjár athugasemdir,
tvær 2. febr. og sú þriðja 13. apr.
Eru sumar þann veg, að þörf er
að svara þeim í stuttu máli.
Jeg er þakklátur Gunnari Þor-
steinssyni fyrir hinar glöggu upp-
lýsingar hans um Guðmund í Les-
bókinni 2. febr. Af vangá hafði
misritast hjá mjer föðurnafu Egg-
erts í Munaðarnesi.
B. B. í Grafarholti bendir á í at-
hugasemd í sama blaði, að síðasta
vísan, sem jeg tilfærði, sje í Brag-
fræði Helga Sigurðssonar eignuð
Sigurði Breiðfjörð. Jeg hefi nú
fengið nokkru nánari upplýsingar
um frásögn Sigurðar á Haugum;
eru þær eftir Magnúsi bónda Eiu-
arssyni í Munaðarnesi, en honum
sagði Sigurður eitt sinn hvernig
hann hefði lært vísu þessa.
Á unglingsárum sínum var Sig-
urður vinnumaður hjá Kristófer á
Stóra-Fjalli; var þá eitt sinn að
Guðmundur kemur þangað og er
mikið drukkinn, var þetta ekki
löngu áður en hann andaðist. Fer
hann þá með þessar tvær vísur
„Um guðs náð“ og „Á nýjum
akri“, fyrir þeim Kristófer og Sig-
urði og gaf í skyn, svo Sigurður
var ekki í neinum vafa, að þær
væru eftir sig, en ekki gat hann
þess, að hann hefði ort þær þarna
og mun það vera missögn í grein
minni, að hann hafi ort þær stuttu
fyrir andlátið. Jafnframt þessu
hefi jeg heyrt, að vísur þessar
sjeu úr lengri vísnaflokki og er
ein af þeim vísum þannig:
Hjer um maður hugsa ber
harma það er vörnin,
Guð, sem faðir allra er
að sjer laðar börnin.
Hefir Guðmundur þá ort þennan
vísnaflokk einhverntíma áður en
Sigurður Breiðfjörð dó, en það
var 1846. Skýringin á því, hvern-
ig Sigurður fær vísu þessa í hend-
ur og skrifar upp, verður þá helst
sú, að einhver, sem ekki hefir
kunnað vísuna rjett, hefir sagt
honum hana, en hann svo skrifað
eins og hann heyrði, því kemur
hún þarna afbökuð og verður þar
miklu lakari en frá Guðmundar
hendi, enda væri það ólíklegt, að
jafnmikill hagyrðingur og Sigurð-
ur Breiðfjörð var, hefði ekki get-
að gert hana betur úr garði, jafn-
lítið, sem þurfti að breyta henni,
svo í lagi væri, enda var Sigurði
ógjarnt að yrkja trúarleg ljóð, ef
hann þá gerði það nokkurn tíma.
Þá kem jeg að athugasemd S. H.
L. í Lesbókinni 13. apríl. Vill hann
þar sýnilega eigna Húnvetningum
eitthvað af vísum Guðmundar. Jeg
hafði áður heyrt söguna um nafn-
ana Jón Ásgeirsson og Jón Þor-
valdsson, en vildi ekki minnast á
hana, því hún fær ekki staðist.
Líkur eru til að Guðmundur
hafi ort vísuna „Nú er hlátur ný-
vakinn“ einhverntíma frá vordög-
um 1842 til jafnlengdar 1843, því
það ár er hann í Stafholti og gift-
ist þar, áður en hann fluttist að
Stóru-Skógum (í fardögum 1843).
þá eru þeir nánustu nágrannar
nafnarnir og því eðlilegt, að þeir
sameinist í Akranesferðina, sem
þá þótti meira ferðalag og þurfti
meira fyrir að hafa en nú. En þó
þetta ferðalag hafi orðið síðar, þá
hefir það ekki getað orðið seinna
en 1846 eða 1847, því faðir minn,
sem var með í ferðinni, er þá tal-
inn unglingur, en unglingar voru
menn aldrei taldir lengur en fram
undir tvítugsaldur. Nú er Jón á
Þingeyrum fæddur 1838 og því
svo ungur, að ekki kemur til mála
að hann hafi gert vísuna. Er því
saga þessi annaðhvort hreinn upp-
spuni, máske fyrir afbakaðar
heimildir, eða þeir hafa báðir kunn
að vísuna og kveðið hana í ein-
hverjum galsa, en hvort heldur
sem er, þá er öllum best að sagan
sje ósögð.
Að þessar tvær vísur „Nú er
hlátur nývakinn“ og „Höldum
gleði hátt á loft“ taki svo langt
fram öðrum vísum Guðmundar að
„anda og orðalagi“, eins og S. H.
L. vill halda fram, svo af þeim
ástæðum geti hann ekki verið höf-
undur þeirra, er blátt áfram fjar-
stæða. Berum saman þessa hend-
ingu: „Ljóðanornin vaknar við“
og fyrstu hendingarnar í báðum
hinum vísunum, sem eru svo líkar
að „anda og orðalagi“, að ekki
verður varist þeirri hugsun, að
sami maður hafi um þær allar
fjallað. Einkenni Guðmundar var
að yrkja ljett og óþvingað, birta
geðhrifni sína umbúðalaust og not-
aði ætíð fegursta bragarháttinn,
hringhenduna, því er honum best
trúandi til að hafa sagt fram þess-
ar gullfallegu vísur, sem lengi
munu lifa á vörum þjóðarinnar.
15. júní 1941
J, B.
Árið 1942 eru 450 ár liðin síðan
Kolumbus fann Ameríku. Þegar er
farið að undirbúa ýms mikilfeng-
leg hátíðahöld í tilefni af þessum
degi, en það, sem vekur mestan á-
huga manna, er bifreiðakappakst-
ur, sem á að halda á 22.000 km.
löngu svæði milli New York og
Buenos Ayres. Verðlaunin eru
heldur ekki lítilfjörleg. 1. verð-
laun nema 1 milj. kr.
★
Kálormaklúbburinn er einn af
hinum mörgu klúbbum í Ameríku.
Til þess að geta gerst meðlimur
hans þarf maður að hafa bjargað
lífi sínu að minsta kosti einu sinu:
með því að stökkva í fallhlíf úr
flugvjel.
í klúbbnum eru nú 771 meðlim-
ur, 762 karlmenn og 9 konur. 62
þessara meðlima hafa bjargað lífi
sínu tvisvar með því að stökkva
út í fallhlíf, og einstakir þrisvar,
og frægasti meðlimurinn, Charles
Lindbergh ofursti, fjórum sinnum.