Lesbók Morgunblaðsins - 30.10.1938, Blaðsíða 3

LESBÓK MOivGUNBLAÐSINS
33!)
I)r. Guðm. Finnbogason:
VETRI FAGNAÐ
. v . ' m
Eftirfaraijdi ræðu flutti dr.
(íuðm. Finnbogason lauds-
bókavörður fyrsta vetrardag'
s.l. á skemtifnndi Stúdenta-
fjelags Revkjavíkur, sem bald-
inu var að ITótel Borg.
I—»ormaður Stúdentafjelagsins
bað mig að segja hjer nokk-
ur orð til að fagna vetri. Það var
svo sem auðheyrt á honum, að
hann bjóst við því sem sjálfsögðu,
að jeg væri fús til að b.jóða vet-
urinu vejkominn, eins og einhvern
góðan gest, og segja eitthvað vin-
samlegt um hann, því að ekki
mundi það kallað að fagna ein-
hverjum, að taka á móti lionum
með skömmum. Það er nú reynd-
ar ekki nvr siður að fagna vetri
engu síður en sumri. Forfeður vor-
ir gerðu það. „Þat var þá marg’ra
manna siðr at fagna vetri .... ok
hafa þá veislur og vetrnáttablót",
segir í Gísla sögu Súrssonar, og
í Olafs sögu helga segir um
Þrændi: „Þat var siðr þeirra al
hafa blót á haust ok fagna þá
vetri“. En hvers vegna á að fagna
vetri? Ef hann er borinn saman
við sumarið, þá er þar einhver
mesti munur á, sem til verður
uefndur, sumarblíða og vetrar-
harka er eins ólíkt og ljós og
myrkur, og ef menn ættu að velja
um eilíft sumar og eilífan vetur,
þá yrðu þeir eflaust fáir, sem kysu
sjer eilífan vetur. Það skyldu þ;Í’
vera þeir, sem hugsa eins og skáld-
ið, sem kvað:
Margur prísar sumarið
fyrir fagran fuglasöng,
en jeg hæli vetrinum,
því nóttin er löng.
Ilann hefir verið í ætt við
drauginn, sem sagði: „Skemtilegt
er myrkrið", eða þá farið eitt-
Iivað sjerstaklega vel um hann á
nóttunni.
Mjer fyrir mitt leyti dettur ekki
í hug að telja veturinn þvílíkt
fagnaðarefni sem sumarið. En
bessi siður, að fagna vetri, kann
þá iun á við:
ingi og lífsreynslu en í fljótu
bragði virðist. Mennirnir eru svo
gerðir, að þeir una ekki til lengd-
ar hinu sama, hve gott og fagurt
og' indælt sem það kann að vera.
Þeim mundi leiðast eilíft sumar
og ekki kunná að meta það. ef
þeir liefðu ekki veturinn til sam-
anburðar. Mjer dettur í hug hann
dr. Jón Stefánsson. Hann var um
tíma á eynni Mauritius austur í
Indlandshafi. Þar er mikil nátt-
úrufegurð og blíðviðri, en' dr. Jón
þráði mest af öllu íslenskan blind-
byl. Og svona er það um alla
hluti. Aldrei er svo fögur kven-
tíska í klæðaburði, að konur grípi
ekki fegins hendi hve ljóta nýja
.ísku sem er, til þess að vera ekki
lengur í samskonar búningi og áð-
ur, hve fagur sem liann var. Það
virðist því svo, sem menn þurfi
að hafa blítt og strítt, gott og ilt
til skiptis, til þess að njóta blíð-
nnnar og gæðanna til fulls, þegar
þau koma aftur, og sjerstaklega,
að menn verði að lifa í tilhuga-
lífi við það, sem gott er, áður en
þeir eignast það.
Það er þetta tilhugalíf við betri
tíma en líðandi stund, sem gefur
lífi livers manns mikið af gildi
sínu.
Ætti jeg ekki vífa val
von á þínum fundum,
leiðin eftir Langadal
löng mjer þætti á stundum.
Björnson segir einliverstaðar:
„Lífið hefir yfir sjer draum, sem
er sálin í því, og þegar sá draum
ur dvín, er lífið sem liðið lík“.
Frá þessu sjónarmiði geta þá
allir fagnað vetrinum. Hann er sá
tími, er menn lifa í tilhugalífi við
sumarið:
Gleður æ. það saga er segin,
sólskinsbakkinn hinumegin.
En veturinn hefir sjálfur margt
til síns ágætis annað en það ,að
vera brúin til sumarsins og and-
stæða þess. Iíaun er að jafnaði sá
tíminn, sem drýgstur verður til
audlegra starfa, hugurinn snýst
að eiga sjer rætur í dýpri skiln-
Vjer eigum sUmár innra fyrir and-
ann, .
þá ytra herðir frost og kingir snjó.
Og úti bíður stundúm hin hreina,
kalda fegurð liins hvíta snjós og
stálblárra svella, stjörnubjartar
nætur, tunglskinstöfrar og flug-
eldar norðurljósanna. Veturinn er
tími skauta- og skíðaferða, sem
æskulýðurinn leggur nú meiri og
meiri stund á, sem betur fer. Hann
stillir þá strengi. er síst mega
slakna, strengi karlmepsku og
þols.
En viðhorfi manna til vetrarins
er auðvitað líkt farið og viðhorf-
inu til tilverunnar í heild sinni.
Og sú hugsun hefir í seinni tíð
ástótt mig meir og meir, að þessi
heimur, sem vjer lifum í, væri eins
konar útvarp, og þá er svo sem
auðvitað, að hann, eins og útvarp-
ið okkar, liefir mismnandi dag-
skrá eftir árstíðum, aðra dagskrá
á sumrum en vetrum, sumarþætti
og vetrarþætti o. s. frv. Og þó
að flestum þyki sumarþættirnir
betri en vetrarþættirnir, þá er satt
að segja útvarp tilverunnar á öll-
um árstíðum svo óþrjótaudi fjöl-
breytt, að hvenær sem er stendur
öllum til boða jafnt hið æðsta
sem liið lægsta og' alt, sem þar á
nilli er. Það kemur fram í orðun-
am: Hann lætur sína sól upp
renna yfir vonda og góða og rigna
yfir rjettláta og' rangláta. Alt er
komið undir því, hvernig viðtæki
hver og einn hefir og hvað hann
velur af óþrjótandi gnægð út-
varpsins. En einmitt í valinu, ein-
mitt í því hvaða stöð menn kjósa
að komast í samband við og hvað
þeir velja af því, sem þar er á
skrá, ltemur það í Ijós, hver mað-
urinn er.
Jeg vil fagna vetri með þeirri
ósk, að okkur öllum og raunar
sem flestum mönnum takist á kom-
andi vetri að ná með sem minst-
uin truflunum í alt hið besta í
vetrarþáttum tilverunnar.
Gleðilegan vetur!
Guðm. Finnbogason.