Lesbók Morgunblaðsins - 19.04.1936, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSTNS
123
fyrst og fremst, til Ögurs. Þegar
verið var að draga saman lið á
Langadalsströnd, bar þar að
prestinn úr Árnesi og 5 bændur úr
Reykjafirði og voru þeir allir
teknir í hópinn. Kom herinn sam-
an í Ögri þriðjudaginn seinastan
í sumri (10. okt.). Þá rak á storm
og voru 'allir veðurteptir til föstu-
dags.
Þá var sent njósnaraskip inn í
Æðey, og kom aftur með þær
frjettir að Spánverjar hefði veitt
hval og dregið hann á land á
Sandeyri á Snæfjallaströnd. Væri
þeir þar 13 að hvalskurði, eti 5
væri eftir í Æðey að gæta far-
angurs þeirra. Ekki var þess getið
að þeir hefði farið með ránum,
nema hvað þeir hefði tekið naut
á einum bæ og annað ungt í Æð-
ey, og einnig mjólk og eldivið.
Spánverium veitt aðför.
Þegar njósnarskipið kom til
Ögurs með þessar frje.ttir, þusti
herinn á stað, eU dómendur voru
þá ókomnir. Voru þeir rúmlega
50, sem fóm úr Ögri. Komu þeir
til Æðeyjar á kvöldvöku, rjett
fyrir háttatíma.
Pjetur stýrimaður var foringi
þeirra Spánverja þar. Hafði hann
sent nokkrum sinnum til sjávar
um daginn að gá að skipafevðum,
því að honum var ekki ugglaust.
Síðan settist hann inn í baðstofu
og tók að lesa saltara og las lengi,
því að hann var guðhræddur miað-
ur. Að lokum lagði hann bókina
saman, setti hana undir höfuð sjer
og sofnaði. Lá hann á tröppum á
baðstofugólfi og hafði utar höfuð-
ið. Voru þeir tveir í baðstofunni.
Hinn hjet Lazarus, karlmenni hið
mesta. Lá hann á gólfi og hafði
hattkápu sína yfir sjer.
Þegar herinn kom í land hafði
verið ys og þys og reyndi hver
sem betur gat að hrifsa til sín eitt-
hvað af dóti þeirra spönsku. Einn
maður þreif þar kylfukepp úr
skipi, eU hafði öxi mikla í annari
hendi. Var svo gengið til bæjarins,
og fengu þeir heimakonu til þess
að bera ljós í baðstofu, svo að
þeir ætti hægara með að vega að
Spánverjum. Vissu þeir að Suán-
verjar mundu ekki gruna konuna.
Og' er hún gekk fram aftur og
vildi ekki vera við vígin, ruddust
menn inn. Gekk sá fyrstur, er öx-
ina og keppinn hafði. Laust hann
þá báða Lazarus og Pjetur í höf-
uðin með keppnum. Vaknaði Pjet-
ur við höggið og lauk upp aug-
unum, en þá Ijet hinn öxina ríða
á andlit hans þvert, en annar lagði
hann fyrir brjóstið með sleddu, og
ljet Pjetur þannig líf sitt.
Lazarus vaknaði við og vildi á
fætur færast. Hlupu þá þrír á hann
og fengu nóg að starfa áður þeir
gæti honum í hel komið.
Hinir Spánverjarnir þrír voru
í smiðjukofa á hlaðinu. Var þar
bartskerinn, ungur maður, reykjar-
þrællinn og þvottapiltur. Mer.n
Ara rufu þakið og sóttu að þeim,
en þeir vörðust drengilega og
urðu þó fyrir liðsmun að lúta.
Eftir þetta voru líkin flett klæð-
um, bundin aaman og kastað fyrir
björg í sjó. En morguninn eftir
fundust þau rekin utan við ísa-
fjarðardjúp, þar sem á Fæti heitir
og voru urðuð þar undir bakka.
Mnrteinn v^o-inn í trvffönm.
Nú var haldið til Sandeyrar. Var
þá foraðsveður og gengu eldingar,_
en það kvað Ari sigurboða.
Þegar til SandeVrar kom slógu
þeir hring um bæinn og tóku
allar dyr og glugga. Stóðu þrír
prestar umhverfis Ara og helstu
menn, allir vopnaðir.
Þá var Marteinn staddur í húsi
úti á hlaði við fáa menn. Höfðu
þeir þar eld, en hinir allir voru í
baðstofunni og sátu við lange'ld,
sem þeir höfðu kveikt á gólfi.
Var nú hafin skothríð inn um
glu°,ga á húsi því er Marteinn var
í. Marteinn skaut lítið eða ekki.
Hrónaði hanu í foringia og bað að
svna sier rjettlæti, því að hann
vissi ekki á sig svo miklar sakir,
að hann og me'nn hans vrði drenn-
ir fvrir bær. Þá gall við -Tón prest-
ur í Árnesi og sagði að betta ætti
hann og menn hans skilið.
Marteinn leit út um glugga,
þekti nrest og mælti:
— Nú. bú ert bá hingað kominn.
Sí*an tóku þeir tal með siet og
tölnðu latínu. Kvaðst Martainn
kannasf við bað að hafa ó'rnað
presti einu sinni og bað hann
fyrirgefningar á því í guðs nafni.
En við aðra landsmenn kvaðst
hann eigi hafa misbrotið.
Prestur kvaðst fyrirgefa hon-
um og spurði Ara hvort hann vildi
eigi gefa Marteini líf, svo tignum
manni, væri þá síður hefndarvon.
Tók Ari því vel og sagði presti «ð
bjóða honum grið, ef hann legði
niður vopn. Þáði Marteinn það
fúslega, og rjetti byssu sína út
um gluggann, skeftið á undan. —
Síðan kom hann út og fell á knje'.
Ari skipaði nú þremur mönnum
að binda hann. En menn hans urðu
æfir við og hljóp einn að Marteini
og hjó td hans með öxi allmikilli
og stefndi á hálsinn. En höggið
kom á viðbeinið og rann út af öxl-
inni og varð það svöðusár.
Þá brá Marteinn hart við, stökk
á fætur og tók á rás. Er það í
minnum haft að hann hafi farið
svo hratt sem fusrl flysri niður að
sjó, og steýpt sjer í sióinn. Var
nú þegar mannaður bátur, með
vopnum og grjóti, að elta hann.
Svnti Marteinn frá landi og söng
látínu við tón, og þótti mörgum
afbragð að heyra Söngrödd hans.
„Svo sagði prestur vor“, segir Jón
lærði, „að hann hefði setið á sjón-
um, strokið koll sinn með annari
hendi, eh haft hina undir læri ým-
ist, eða skift um hendurnar. Hann
hafði synt á bak aftur upp í loft
og á ýmsar hliðar og með öllu
móti leikið“. Hefir fleirum þótt
mikið til koma sundkunnáttu
hans, og hún verið aunáluð. Stend-
ur svo í handriti eftir Jón Esrgerts
son, í ísletiska handritasafninu í
Stokkhólmi:
„Marteinn kunni þá kunst, að
hann gekk á sjónum nær þurrum
fótum, og svo hratt hljóp hann
undan þeim íslensku á sjónum,
sem eltu hann á se'xæring með
kappróðri, að þeir fengu hann
varla upp dregið“.
Þe'ir eltu Martein af miklu kappi
og hrósaði einn sjer af því að®
hafa komið á hann spjótlagi, er
hannn synti í kafi undir bátinn.
En ekki sá að hann linaðist fyr
en Björn Sveinsson, sveinn Ara,
laust hann í ennið með steini.
Þá fyrst náðu þeir honum. Viar
honum svo fleýtt til lands og flett
ur klæðum. Lá hann nú þar als-