Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1934, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
75
ur kemur til Grænlands og kennir
l>ar liákarlaveiðar og lætur reynsl-
una sýna hvers virði þær sje. Má
þar til dæmis taka, að dag nokk-
urn fóru þeir út á sjó, sinn á
hvorum vjelbát, Ágúst og' Poul
Ilansen. Hafði hvor bátur 4 lóðir
með 50 hneýfum hverja. Nú var
lagt og svo dregið eftir litla
stund. Á lagvað Ágústs voru þá
:J2 hákarlar á einni ióðinni, en
færra á hinum. Þegar var lagt
aftur, og eftir þessar tvær lagnir
hafði báturinn fengið 83 hákarla,
flesta stóra, með tunnu-lifur, eða
þar vfir. Og samtímis fekk Poul
Hansen skamt frá álíka marga og
álíka væna hákarla í tveimur
lögnum.
Grænlendingum getur áreiðan-
lega orðið mikið úr hákarlaveið-
unum, bæði vegna þess, að þær eru
á þeim tíma, er lítils er að vænta
af öðrum veiðiskap, og eins vegna
þess, að stjórnin hefir gert hákarl-
inn að verslunarvöru. Borgar hún
Grænlendingum 8 aura fyrir kilo
af lifrinni nýrri og kaupir skráp-
inn af hverjum hákarli, sem er yfir
114 meter á lengd. Skrápurinn
er sendur til Hafnar saltaður, og
þaðan suður til Sviss, í verk-
smiðju, sem býr til úr honum hið
allra vandaðasta og dýrasta leður,
•sem hægt er að fá, og notað er í
dýrustu kventöskur, á bókakili og
fegurstu vasagull, svo sem spegla-
hlífar, umgerðir að fegurðarmeð-
ulum, skreyting' á sköft og um-
búðir vasahnífa og rakvjela, í
peningahuddur, seðlaveski og ótal
margt annað. En þegar vjer ís-
lendingar sjáum þessa fallegu
muni koma hingað í höndurnar á
okkur, líklega sunnan frá París,
og þaðan frá Sviss, mun okkur
þá nokkuð gruna, að efnið í þá
var sótt í sjó af Skrælingjahönd-
um norður í Grænlandi, og að vjer
getum líka náð í það sama efni
hjerna úti í flóanum og hringinn
í kring um alla íslands strönd, ef
vit og' vilji væri með? Og að
vjer getum líka unnið úr hinu
óaðgengilega hráefni, hákarls-
skrápnum, dýrmæta verslunar-
vöru til útflutnings handa hof-
róðum og glæsimönnum veraldar-
innar?
Rostungsveiðar. Haust og vor,
þegar á milli er annara veiða,
fara vjelbátarnir á rostungsveið-
ar, og við þann veiðiskip eru sömu
kjör eins og á fiskveiðunum. —
Rostungsveiðarnaar eru þó aðal-
lega stundaðar nyrst í Grænlandi,
en nokkuð suður með ströndinni.
Fer það eins og um selveiðar, að
spikið er lagt inn í verslunina,
en kjötið taka menn til bús. Tenn-
ur fá veiðimenn og' gera úr þeim
ýmiskonar gripi, sem minst verður
á í sambandi við heimilisiðnað.
Hvítingsveiðar. — Af afspurn
munu flestir þekkja íshafshvalinn,
sem nefndur er Hvítingur, Hann
er veiddur á vetrum í Grænlandi,
aðallega í Norður-Grænlandi og
suður að Sykurtopp. Hvítingurinn
fer í vöðum og er nú veiðiaðferðin
sú, þegar Grænlendingar sjá vöðu,
að þá fara þeir út á fjörð og
leggja þar nætur frá báðum lönd-
um sem girðingu, en hafa op í
milli. Síðan er róið út fyrir hvít-
ingatorfuna og þeir reknir inn í
fjörðinn, líkt og þeg'ar grind er
rekin í Færeyjum. Hlaupa þeir
inn um hliðið milli nótanna, og
síðan er það byrgt. Hvítingur er
óskarjettur allra Grænlendinga. —
Þegar hvalurinn er kominn á land
þyrpast allir að til þess að fá
sjer bita.Og þá er ekki hugsað um
að flá nje sjóða, heldur eru skorn-
ar sneiðar af hvelju og spiki og
efnar hráar. Þykir það eitt hið
allra hesta sælgæti.
Nú eru Hvítingsveiðar óðum að
hverfa úr sögunni, því að hvöl-
unum fækkar stöðugt. Og suður í
Holsteinshorgarsýslu hefir veiðin
verið svo lítil seinustu veturna að
fólk vill ekki sinna henni. Hefir
stjórnin því tekið veiðimálin í sín-
ar hendur, hefir þar sjerstakan
umsjónarmann, sem ræður fólk til
veiðanna fvrir eitthvert ákveðið
dagkaup eða tímakaup, og' svo
hundraðshluta af afla.
Hvalveiðar eru reknar árlega
við Grænland af einu hvalveiða-
skipi, sem stjórnin á. Heitir skip-
ið „Sonja“. Þessar hvalveiðar eru
stundaðar eingöngu af heilbrigðis-
legum ástæðum, vegna þess, að
læknar halda því fram, að Græn-
lendingar geti alls ekki verið án
kjöts og spiks *á sumrin, þegar
fiskveiðar eru stundaðar og ekki
er annað sjer til munns að leggja
en „soðning", Á þessu hvalveiða-
skipi er dönsk skipshöfn. Skipið
veiðir livern þann hval, sem það
kemst í færi við, bláhval, reyðar-
hval, hrefnu o. s. frv. Fer það
svo með hvalinn til næstu hafnar
og skilar honum þar af sjer í
hendur umsjónarmanns á staðn-
um. Grænlendingar, sem þar búa
sundra svo hvalnum. Verslunin
fær mestan hluta af spikinu, en
Grænlending'ar alt hitt, og er það
kaup þeirra fyrir hvalskurðinn.
En undir eins og „Sonja“ liefir
skilað af sjer veiðinni leggur hún
út aftur og fer með næsta hval
í aðra bygð, og svo koll af kolli.
Með þessu er reynt að sjá Græn-
lendingum fyrir f jörefnaríkri
fæðu og feiti, á þeim tíma er
fiskur, rúghrauð og kaffi er að-
alfæðan.
Hjer má geta þess, að Græn-
lendingar hafa ekki neina inn-
lenda jarðarávexti til fæðu. —
Nokkrir Danir, sem búsettir eru
í Grænlandi, hafa garða hjá hús-
um sínum og rækta þar grænkál
og fleiri garðávexti. En út við
ströndina, þar sem flestir búa,
þrífast t. d. ekki kartöflur og'
Grænlendingum hefir aldrei dottið
í hug að rækta þær nje annað,
því að kynslóð eftir kynslóð hafa
þeir eingöngu lifað á veiðum, og
aldrei treyst á jarðargróða, Nú
geta þeir fengið kartöflur hjá
grænlensku versluninni, og hafa
þær þar sem annars staðar reynst
ágæt vörn við skyrbjúg. En sá
er hængur á, *að þeir þurfa að
panta þær með fyrirvara hjá
versluninni, því að hún getur ekki
geymt birgðir af kartöflum þegar
frostin byrja, En þá kemur að því,
að Grænlendingar eru engir for-
sjálnismenn, hugsa meira um líð-
andi stund heldur en morgundag-
inn. Og þess vegna er enn svo,
að af jarðargróða borða þeir fátt
nema brauð.
Fuglaveiðar. Eins og' áður er
sagt frá, fara Grænlendingar á
húðkeipum sínum út til selveiða
og fuglaveiða þegar vjelbátarnir
hætta fiskveiðum. Fugla skjóta