Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1929, Blaðsíða 2

10
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
fjelaprsmeinsemdar er að finna í
orðum Jeffersoris í ,sjálfstæðisyfir
lýsingunni' (declaration of indepen
dence): „Allir menn eru fæddir
jafnir“. En fyrir honum vakti
einkum, að Bandaríkjamenn væru
jafningjar Breta, því augljóst er
af brjefum hans, að hann gerir
rcikinn mun manna. í einu þeirra
segir hann t. d. „Það er náttúr-
unnar gangur, að ætíð eru sumir
betur til foringja fallnir en aðrir,
sökum hæfileika sinna og mann-
•
kosta, þó líka sje til óeðlilegur
liöfðingjaflokkur, sem styðst við
auð og erfðir án annara sjerstakra
mannkosta. Sannir höfðingjar eru
hin dýrmætasta gjöf, sem þjóðin
getur fengið til þess að fræða aðra
og til þess að hafa í hendi stjórn
og trúnaðarstörf fyrir fólkið. Vjer
getum ‘jafnvel sagt, að það stjórn-
skipulag sje best, sem gefur sönn-
um höfðingjum greiðastan aðgang
að slíkum störfum. En sannir höfð
ingjar og afburðamenn eru ætíð
fáir, en meðalmennin mörg. Það
finst ekki einn afreksmaður af
hundraði. Fyrir mitt leyti held
jeg, að frjálsar almennar kosning-
ar sjeu besta ráðið til þess að
greina hismið frá hveitinu, og að
’ oftast takist á þann hétt að fá þá,
sem bestir eru og vitrastir“.
Margt hefir breytst síðan á dög
um Jefferson, en jafnvel þá þótti
honum tvísýnt, að ólögfróður al-
menningur gæti valið sjer góða og
vitia dómara. Yfirleitt eru lítil
líkindi til þess, að þeir, sem velja
sjer vitrari og hæfari menn, geti
dæmt rjettilega um þá, og sagan
bendir ekki til þess. í engu skjátl-
aðist Jefferson jafn hraparlega og
í því, að almennar kosningar væru
besta ráðið til þess að velja sanna
hcfðingja og afburðamenn. Hann
gcrði ráð fvrir því, að „kjósendur
hefðu allan hugann á því að halda
uppi lögum og reglu, væru vanir
að hugsa sjálfir og hafa heil-
brigða skynsemi fyrir leiðar-
stjörnu“. Hann byggir bersýni-
lcga á því, að kjósendurnir sjeu
allir aðrir menn en þeir eru í raun
og veru.
Lýðstjórnin í sinni núverandi
mynd er tiltölulega ný. í Banda-
ríkjunum hófst hún með Andrew
Jackson, sem Jefferson gaf þann
vitnisburð, að hann væri háskaleg
ur maður. Hann skjallaði múginn
og kom þeirri trú inn hjá mönn-
uin, að ruddalegasta og verst siðaða
fólkið ætti öllu að ráða. „Almenn-
ingurinn einn er dygðugur, hinn
mikli lýður vinnum. og framleið-
enda, sem er kjarninn og kraftur-
inn í Bandaríkjunum“, skrifaði
liann 1845. Þetta er sama kenning
in og sameignarmenn í Rússlandi
halda fram. Fólkið fór að trúa því,
að alt væri kömið undir mentun al
mennings. Skólamentunin var það
undralyf, sem átti að smyrja jafn-
þykt á höfuð hvers barns í land-
inu, því þá yrðu allir færir til þess
að stjórna landinu, lir því allir
fæddust jafnir. Hitt gerðu fæstir
sjer ljóst, að gáfur manna og and-
legir hæfileikar eru fult svo mis-
jafnir sem hæð þeirra, litarháttur
o. þvíl. — Nú þarf enginn að
ganga gruflandi að því, að stjórn
„verkalýðs og framleiðanda“ er
jafnmikil fjarstæða eins og væri
stjórn auðmanna einna. Það er
bæði satt og sannanlegt, að rödd
einnar stjettar þjóðfjelagsins út
af fyrir sig, er oftast rödd djöful^
ins, og hitt er jafn óyggjandi, að
í hverri stjptt sem er, eru mennim-
ir geysilega misjafnir að gáfum og
dugnaði og öðrum hæfilegleikum.
í styrjöldinni miklu voru allir
hermenn í Bandaríkjunum (2
milj.) látnir ganga undir gáfna-
próf. Það kom þá í ljós, að gáfurn
ar, eins og líkamlegir eiginleikar,
fylgdu deildarlínu Gauss. 42% her
mannanna reyndust meðalfje, en
af hinum voru álíka margir undir
meðallagi og fyrir ofan það. Að-
eins 13% hermannajina höfðu góð-
ar gáfur en aftur örfair svo að
framúrskarandi væru. En þess ber
vel að gæta, að munurinn milli
meðalmanna, og mestu andans
jötna er svo mikill, að hann hefir
verið áætlaður 5000%. Eftirtektar
vert er það og, að Igáfur og sið-
gæði fara að miklu leyti saman,
svo mismunur manna í siðgæði er
sennilega svipaður og mismunur í
gáfum.
Önnur vitleysan, sem lýðstjórnin
ei reist á er sú, að kjósendumir
hafi áhuga á stjórnmálum yfirleitt
og sjeu fúsir til þess að greiða at-
kvæði um þau. Sannleikurinn er
sá, að við flestar .forsetakosningar
greiðir ekki meira en helmingur
kjósénda atlcvæði og við fylkja-
(local) kosningar ekki nema 10%.
Þeir vilja flestir vera lausir við alt
sl jórnmálarugl.
Agætt sýnishorn af lýðstjórn-
armúgnum, hve óvitur og hugs-
anasljór hann er, mátti sjá í
nóv. 1927 í Philadelphiu. Smoot,
öldungadeildarmanni frá Utah,
var boðið til þess að halda ræðu
um lækkun skatta á mikilli sam-
komu lýðveldissinna (republicans).
Þó allir viðstaddir þættust hafa
áhuga á stjórnmálum, þá virtust
þeir meta það að engu, að hlusta
á ágætan sjerfræðing í fjármálum.
Þeir töluðu, hlóu og klöppuðu skiln
ingslaust þegar síst skyldi, svo
hljóð gafst lítið, og í miðju kafi
var hrópað ofan af svölunum
„Kyrkið hann!“ Ræðumanninum
varð hverft við, en reyndi þó til
að halda áfram, en alt lenti þá í
slíku uppnámi og hávaða, að hann
hætti í miðju kafi, fölur af reiði.
Þannig svaraði múgurinn ágætum
manni.
Það er sagt, að í lýðveldi sje
stjórnin í höndum allra kjósenda.
Kosningarjett hafa menn haft hjer
í vfir hundrað ár, og þó fer því
fjarri, að þeir stýri Bandaríkjun-
um, enda hefir almenningur engan
áhuga á stjórnmálum. Auðmenn
stýra landinu á bak við tjöldin,
atvinnuforkólfar (bosses) að
nokkru, en æsingamenn á yfirborð
iru. Ef almenningur á að ráða í
lýðveldi má segja, að það hafi
rcistekist. með öllu.
í síðasta hluta greinar sinnar
snyr nöf. sjer að endurbótum á
skipui. Vakir fyrir honum líkt og
mjer, að tína hið besta úr höfð-
ingjastjórn og lýðstjórn og sam-
eina það í fast skipulag, sem fari
bil beggja.
Fyrst og fremst leggur hann á-
herslu á, að bjarga afburðavel gefn
iun unglingnm, úr hverri stjett
sem eru, og sjá þeim fyrir ágætu
uppeldi með því fyrir augum, að
þeir geti orðið leiðtogar, hver á
sínu sviði. Ef á þarf að halda, ber
að kosta uppeldi þeirra af ríkisfje.
Það borgar sig þúsr.ndfalt í saman