Lesbók Morgunblaðsins - 04.04.1926, Blaðsíða 5

4. ap/íl 1926, LESBÓK M0RQUNBLAB3INB. ____ á
Iroile & lothe h.í. Rvik.
Elsta vátry9aíngarskrífstofa landsins.
— Stofanð 1010. —
jAnnars vátryggingar gegn sjó og brunatjóni með
bestu fáanlegum kjörum hjá ábyggilegum fyrsta
flokks vátryggingarfjelögum.
Margar milljónir króna greiddar innlendum vá-
tryggjendum í skaðabætur.
Látið því aðeins okkur annast allar yðar vá-
tryggingar, þá er yður áreiðanlega borgið.
því fram, að 8 þúsund, sem veitt
eru á fjárlögunum til skálda og
listamanna, sje of lág upphæð,
eða fullnægjandi. Þeir, sem líta
svo á, að 8 þúsund sje sómasamleg
fjárupphæð úr ríkissjóði í þessu
skyni, ætlast til þess, að Alþingi
veiti engri slíkri umsókn áheyrn.
Þeir, sein vilja láta 8 þúsundirn
ar nægja, taka stundum upj) á
því, að bera okkur saman við
aðrar þjóðir í þessu efni. — Af
gömlum vana eru Danir teknir til
samanburðar. Þeir eru 30 sinnum
stærri þjóð. Skyldu þeir veita 30
sinnum hærri upphæð til skálda
og listamanna á ári, 8X30 þús.
nál. miljónar; — nei, svo er
eigi. Við erum þá örlátari, en
fyrirmyndarþjóðin, Danir. — Á
kodda hins ímyndaða örlætis sofn
ar síðan samviska þeirra manna,
sem samanburð þenna gera.
En þess ber að gæta, að í reikn-
ing þenna vantar all-verulegan
lið. Þjóð sú, sem er 30 sinnum
stærri en við, ætti að öðru jöfnu,
að hafa 30 sinnum fleiri menn,
sem kaupa listaverk o. s. frv. Af
þessu er það augljóst, að þeir
sem á annað borð vilja styrkja
skáldskap og aðrar listir,' verða
að viðurkenna, að því fámennari
sem þjóðin er, því hæ/ri þarf upp-
liæðin að vera lilutfallslega sem
veitt er skáldum og listamönnum.
Hlutfallið, sem hinir værugjörnu
nota sem svæfil, er öfugt hlutfall,
þegar að er gáð.
III.
Á það var minst, að styrkveit-
ingar þær, sem stjómarráðið veit-
ir, sjeu æði margar og æði jafn-
háar. Tekin hefir verið sú stefna,
að veita sem flestum umsækjend-
um einhverja „úrlausn".
Það er eins víst og tveir og
tveir eru fjórir, að þessi stefna
er í sjálfu sjer röng. Verðleikar
umsækjenda hljóta að vera mis-
jjafnir. Því meiri sem hæfileikar
umsækjanda eru, því hærri ætti
styrkurinn að vera.
En stefnan er ofur skiljanleg.
Veitendur styrksins hafa mjög
lítið eða alls ekki tækifæri til
þess að kynnast hæfileikum um-
sækjenda. peim þykir minstur
skaði skeður, ef upphæðirnar eru
sem jafpastar.
Þegar til þingsins kasta kemur,
þliðra fjárveitinganefndirnar sjer
■hjá því, að taka nokki'a afstöðu
til umsækjandanna; þeir skila því
öllu í hendur hinna einstöku þing-
manna.
Þá tekur atkvæðasmölunin við
meðal þingmanna. Allir vita, sem
því ikynnast, að þar eru það eigi
verðleikar umsækjenda er koma
til greina; fremur er það kunn-
ingsskapur, dugnaður og fylgi
einstakra manna innan þingsins,
og ekki síst það, hvernig ráð
menn hafa til atkvæðasmölunar.
IV.
Utkoman er afleit. 8 þúsundirn-
ar brytjaðar í smáskamta. Og
þeir, sem sækja til þingsins verða
að eiga það undir allskonar hend-
ingum, hvort nokkur árangur
verður af því — hvað sem verð-
leikum og þörf líður. Fvrirkomu-
lag þetta er ófært. — Þó þingið
verði örlátara á fje tiUskálda og
listamanna en verið hefir liingað
til, er hætt við að það örlæti not-
ist ekki sem best, meðan eigi er
hjer einhverju breytt.
. Helsta ráð, sem mjer hefir hug-
kvæmst, er sem hjer segir:
Styrknum verði þrískift: Einn
hluti veittur skáldum og rithöf-
•unclum, annar myndlistamönnum,
þriðji söng- og liljómlistamönnuin.
Nefndir þar til hæfra manna
sjeu kosnar af þingi til að úthluta
styrknum, og gangi einn úr hverri
nefnd árlega.
Rithöfundar, sem sækja um
styrk, sendi nefndinni nýtt rit-
verk eftir sig fyrir vissan tíma.
Ititverkin sjeu dæmd og styrk-
veiting hagað að mestu í hvert
sinn eftir þeim dómi.
Myndlistamenn sendi myndir
sínar fyrir vissan tíma til nefndav.
Sýning verði haldin á myndunum,
opin almenningi, fyrir sanngjarn-
an inngangseyri. Verði halli af
sýningarhaldi, greiðist hann af
styrkfjenu. Myndirnar gætu og
verið til sölu, og nefnd tekið 10%
af söluverði upp í sýningarkostnað.
Eftir myndum sýningarinnar
sje mönnum dæmdur eða úthlut-
aður styrkur.
Erfiðast er með söugmenn og
hljómlist. En þó mun engum
blandast hugur um, að betur sje
veitingavaldið 'komið í höndum
söngfróðra manna, en þar sem það
er nú.
Um leið og líkt fyrirkomulag
þessu kæmist á, þá yrði loku
skotið fyrir allar umsóknir til
þingsins. — Að sjálfsögðu koina
þeir menn eigi hjer til greina,
sem fengið hafa svo fullkomna
viðunkenningu, að þeir fá föst
laun á fjárlögum. Það helst ó-
haggað.
Hjer er farið svo fljótt yfir
sögu, að *uörg fyrirkomulagsatriði
eru óhreyfð. Vík að þeim síðar.
Sje (jkki betur en fyrirkomulag
sem þetta, yrði þingi, stjórn og
umsækjendum hentugra en núv.
skipulag. Og það er ekkert efa-
mál, að það fje, sem veitt yrði,
notaðist betur en nú á sjer stað.
V. St.