Þjóðviljinn - 07.07.1982, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 7. júii 1982 pjóÐVILJINN — SIÐA 5
Gasleiðslan
mikla frá
Síberíu
til V-Evrópu:
Samband Evrópu og Banda-
rikjanna er að komast á nýtt og
hættulegt stig, segir i leiðara In-
formation um mánaðamótin. An
þess að hafa nokkur samráð með
bandamönnum sinum i Evrópu
hefur haukunum i rikisstjórn
Reagan tekist að fá samþykki
stjórnarinnar fyrir harkalegum
og afdráttarlausum viðskipta-
hömium á evrópsk og japönsk
fyrirtæki og bandarlsk dótturfyr-
irtæki i öðrum löndum sem gert
hafa samninga við Sovétrikin um
sölu á tólum og tækjum I gas-
leiðsluna miklu frá Siberiu til
Vestur-Evrópu.
Stríðið við Sovét-
rlkin hittir fyrir
bandamenn
í Vestur-Evrópu
vestrænan gjaldeyri. Fari gas-
leiðslan forgörðum mun það leiða
til þess að efnahagskerfið i Aust-
ur-Evröpu biði enn frekari
skakkaföli en þetta kerfi hefur
þegar orðið fyrir.
En fyrst og fremst er hér um
bandariska hagsmuni beint að
ræða. Ef Vestur-Evrópa kemur til
með að leysa orkuþörf slna að
auknum hluta frá náttúruauðlind-
um I Austur-Evrópu þá segir þaö
sig sjálft að dregur úr viöskiptum
við bandarisk oliufyrirtæki og við
oliuframleiðslulönd. Opec-löndin
verða þannig fyrir barðinu á oliu-
kreppunni hversu ótrúlegt sem
það nú virðist. Allt sl. ár hefur
veriö offramboð á oliuvörum og
Opec-löndin hafa í heild sinni
óhagstæöan viðskiptajöfnuö i
fyrsta sinni I viðskiptum sinum
viö Vesturlönd á sl. ári. Til sam-
anburðar má geta þess að fyrir
tveimur árum var viðskiptajöfn-
Reagan í algeru viðsklptastríðl
Bandaríska auðvaldið í baráttu við það evrópska
Báðir koma þeir frá Bechtcl samsteypunni. Schultz utanrikisráðherra
og Weinburger varnarmálaráðherra.
Nýja viðskiptabanniö gengur
miklu lengra en nokkur gat átt
von á. T.d. mega leyfishafar
bandariskra framleiðslumerkja i
Evrópu ekki heldur taka þátt I
viðskiptunum og fyrirtæki sem
reyna að fara I kringum bannið
verða sett á svartan lista i Banda-
rikjunum, að þvi er viðskipta-
ráðuneytið i Bandarikjunum lýsir
yfir. Það þýðir að viðkomandi
fyrirtæki geta ekki i framtiðinni
fengið bandariskar vörur sem
þau þurfa til framleiðslu sinnar
og þeim verða meinaðar upplýs-
ingar og nauðsynleg tækniþekk-
ing.
Gasleiðslan mikla er stærsta
verkefni sem um getur á siðari
timum. Fjölmargir auöhringar
og fyrirtæki i löndum Vest-
ur-Evrópu hafa gert samninga
viö stærri fyrirtæki og Sovétrikin
um framleiðslu á ýmsum hlutum
fyrir gasleiðsluna. Umfang þess-
ara verkefna er það mikið, að nú
telja Vestur-Evrópustjórnir að
hætta á atvinnuleysi fyrir hundr-
uð þúsunda manns vofi yfir ef
ekkert verði úr framkvæmdum
einsog samningar hafi verið gerð-
ir um. Og á atvinnuleysi er ekki
bætandi i þessum löndum. Þar á
ofan segja viðkomandi rikis-
stiórnir að samningsriftun af
þessu tagi hljóti að vekja upp
spurningar og efasemdir i Sovét-
rikjunum um gildi alþjóðlegra
samninga. Og er þá stutt að
benda á yfirstandandi samninga-
viðræður um afvopnunarmálin.
Geta Sovétrikin hér eftir treyst
samningum við Vesturlönd, þeg-
ar svo augljóslega er gengið á
gerða samninga? Forystumenn
Vestur-Evrópulanda spara ekki
þau hin stóru orðin af þessu til-
efni. Meira aö segja Margrét
Thatcher hefur boriö fram harð-
orð mótmæli og hún veröur vist
sökuð um annað blessunin en vin-
átuþel i garð Sovétrikjanna. Aðrir
leiðtogar rikjanna eru einnig bál-
reiðir og á toppfundi Efnahags-
bandalagsins nú um mánaöa -
mótin segir i lokaályktun að
Efnahagsbandalagið muni ekki 1
framtiðinni taka þátt i toppfund-
um meö stærstu og sterkustu iðn-
aðarrfkjunum ef bandariska rik-
isstjórnin virði ekki samninga
sem gerðir hafa verið.
Þetta gerðist eftir aö nánustu
bandamenn Bandarikjastjórnar á
fundinum höfðu dregið úr mun
harðorðari tillögu að ályktun
sem lá fyrir fundinum. Slikur
toppfundur rikustu þjóðanna var
haldinn i Versölum fyrir mánuði
og þóttu Bandarikjamenn vera
þar allt annað en áreiðanlegir.
Dýr loforö
utanríkisráðherrans
A Versalafundinum, sem var
fyrsti liður i hinni undarlegu
Evrópuferð Ronalds Reagans var
Alexander Haig með i sendinefnd
forsetans. Time segir að þar hafi
Haig fullvissað V-Þjóðverja,
Frakka og Breta um að aðgerðir
Bandarikjanna myndu ekki
hrófla við gerðum samningum og
fyrirhuguðum framkvæmdum við
gasleiðsluna miklu. Með þvi að fá
þá til að samþykkja að þeir
myndu takmarka rikisábyrgð á
lánum til Sovétrikjanna og Var-
sjárbandalagsrikjanna gegn þvi
að gasleiðslan héldi sinu striki,
taldi Haig að björninn væri unn-
inn. Orðalag um fyrrnefnda atrið-
ið er einmitt i lokasamþykkt Ver-
salafundarins i fyrra mánuöi.
Vestur-evrópskir leiðtogar
naga sig nú i handabökin vegna
þess að þeir ofmátu áhrif Haigs
og sérfræðinga hans i rikisstjórn
Reagans. Harðlinumennirnir i
Washington notuðu einmitt tæki-
færið þegar Haig var á fundi i
New York með Gromyko utan-
rikisráðherra Sovetrikjanna — og
fengu áðurnefnda samþykkt um
viðskiptastriðið við Sovétrikin
samþykkta i rikisstjórninni.
Fréttaskýrendur telja þá dag-
setningu fjarri þvi að vera tilvilj-
un. Það þarf heldur ekki að
spyrja að þvi hvernig Schmidt
kanslari V-Þýskalands frétti af
þessari nýjustu krossferð
Reagans gegn kommúnismanum
igegnum útvarpið.
Hið/#algera
viðskiptastríð"
„Þvert á allar opinberar yfir-
lýsingar, er morgunljóst að
Reagan væðist af kappi fyrir al-
gert (total) viðskiptastrið við
Sovétrikin og fylgiriki þess”, hef-
ur v-þýska timaritið Spiegel eftir
Washington Post.
Spiegel segir að takmark
Bandarikjamanna sé að stöðva
hin óæskilegu viðskiptasambönd
um gasleiðsluna miklu,
Sé það omögulegt þá vilji þeir
fresta þessum tengslum austurs
og vesturs svo lengi sem mögu-
legt er. En þetta strið við austur-
blokkina verður óhjákvæmilega
einnig striö við Vestur-Evrópu.
Óvist er hvort hér sé um vanmat
og klaufaskap Bandarikjastjórn-
ar eða um raunverulegan vilja
þeirrar stjórnar til að lenda i and-
stöðu við Efnahagsbandalags-
löndin. Þolinmæði Evrópubúa
gagnvart Bandarikjunum er á
þrotum, segir Information. Og
það er staðfest i áðurnefndri
ályktun forystumanna tiu
Efnahagsbandalagslanda, sem
gerð var i' Bruxelles um mán-
aöamórin. Evrópskir þjóðarleið-
togar eru neyddir til að draga
óþægilegar ályktanir af atburð-
um siðustu vikna: bandarisk
utanrikisstefna einkennist af
hverflyndi og óvissu, skamm-
sýni og þrjóskufullum erkihægri-
sinnuðum viðhorfum, segir þetta
danska dagblað.
Bandaríski kapitalisminn
að verki
Viðskiptahömlurnar sem
Bandarikjastjórn setur á fyrir-
tækin sem vinna að gasleiðslunni
miklu þjóna ýmsu fleiru en þvi að
vera táknræn hugmyndafræði
Ronalds Reagans og hægri sinn-
aðra afla i Bandarikjunum. Þær
leiða til skammvinns gróða fyrir
Bandarikin og ameriska oliu-
hringa. Hugmyndafræðilega og
pólitiskt séð eiga hömlurnar að
þýða refsingu fyrir Sovétrikin
vegna valdatöku hersins I Pól-
landi i fyrra og hitta Sovétrikin á
auman stað: þörf þeirra fyrir
uðurinn hagstæður um 126 mil-
jarða dollara.
Þess vegna hafa oliufram-
leiðslurikin verið að draga fjár-
magn sitt úr bandariskum bönk-
um, af þvi þau vantar peninga.
Það þrýstir á hina háu vexti i
Bandarikjunum og stefnir m.a.
útflutningi og atvinnulifi (þarsem
nægt atvinnuleysi er fyrir) i
hættu.
Frá bandariskum sjónarhóli
séð, er það heldur ekkert fýsileg
hugmynd að Evrópubúar muni
innan fárra ára þrengja enn frek-
ar að oliuframleiðslurikjunum i
gjaldeyrismálum (meö þvi að
minnka oliukaup) og i staðinn
láta það fjármagn af hendi við
sjálfan erkifjandann Sovétrikin.
Nýi utanríkisráðherrann
Það virðist þvi flest benda til
þess að það séu hagsmunir Banda-
rikjanna og Arabarikjanna, að
litið verði úr gasleiöslunni miklu.
Máske er það ein skýringanna á
hógværð þessara rikja i stuðn-
ingsyfirlýsingum við PLO og pal-
estinsku þjóðina við innrás Isra-
ela i Libanon.
I þessu sambandi er vert að
hafa i huga að hinn nýi utanrikis-
ráðherra Bandarikjanna Georg
Schultz hefur um árabil gegnt
formennsku i stjórn eins stærsta
verktakafyrirtækis i heiminum —
Bechtel verktakasamsteypunnar.
Weinburger varnarmálaráðherra
kemur einnig frá sömu sam-
steypu. Bechtel samsteypan hef-
ur fjölmörg verkefni i Arabalönd-
unum, sérstaklega i Saudi-Ar-
abiu. Og sé hin rýrnandi greiðslu-
geta Arabarikjanna höfð i huga
þá þjónar gasleiðslan mikla ekki
hagsmunum Bechtel-samsteyp-
unnar. Ekki sist fyrir þá sök að
sérgrein þessarar verktakasam-
steypu er einmitt gasleiðslur!
(Byggt á Time, Spiegel
og Information) — óg
Gleymið ekki að(
9.315
36 —
9.351
9.209.250,-
Endumýið timanlega. Við drögum 13. júlí
r ••• ■*■■ ■■■■•■••
•••••■•• ••••
•■■■ •••• •••• •••■
■•■•
••■ ■■■■ ••■■■■•■
■*•■ ••■•
•••
HAPPDRÆTTI
HASKÓLA ÍSLANDS
hefur vinninginn