Dagur - 08.08.1957, Blaðsíða 5

Fimmíudagimi 8. ágúst 1857
D A G U R
5
Um várit qekk Helgi u
Davíð Stefánsson frá Fagraskógi flutti minni
Eyjafjarðar á fyrsta bændadegi Eyfirðinga
„Þeir sem gengið hafa á Sólarfjöll,
óttást ekki framar hinn miklavetur
þeir hafa séð jörð sína og líf í nýju
Ijósi og ganga öruggir til starfs. Það
eru hinir sönnu og eilífu landnemar“
legum og andlegum efnum, að
við gætum hiklaust horfzt í augu
við umheiminn og borið höfuð
hátt.
Davíð Stefánsson frá Fagraskógi.
Davíð Stefánsson skáld frá
Fagraskógi stendur föstuni
fótum í eyíirzkri mold og hef-
ur aldrei slitnað úr tengslum
við fortíð sína eða arfleifð.
Átthagatryggð hans er við-
brugðið og hann ann náttúru
landsins af heilum hug. —
Vaknandi jörð og vaxandi
blóm, vængjaður gestur á
vordegi, og ölduniðurinn við
ströndina er lífsnautn haiis
og aflvaki. Sigggrónar hend-
ur eiga virðingu hans og oln-
bogabörnin djúpa samúð. —
Þess vegna munu ljóð hans
lifa meðan sól vermir norð-
lenzkar byggðir og þess
vegna fær hann betri áheyrn
í ræðustól en.aðrir menn. Þar
sem hin ágæia ræða þjóð-
skáldsins mun ekki auðfeng-
in til birtingar, verða endur-
sögð nokkur atriði hennar. —
Skáldið minnti á söguna um
fyrsta eyfirzka landnámsmann-
inn, Heiga magra, sem fyrsta
veturinn dvaldi á Hámundarstöð-
um, en reisti síðan bú að Krist-
nesi og bjó þar síðan. Helgi gekk
á Sólarfjöll, er hann skyggndist
um sveitir og valdi sér búsetu.
Hann skýrði bæ sinn Kristnes í
þakkarskyni við skapara sinn.
Þá vék Davíð Stefánsson nokkr-
um orðum að sjálfstæðisbarátt-
unni og fengnu fullu frelsi og
fullveldi og þeim geysilega fjör-
kipp sem fylgt hefði frelsinu. —
Túnin hefðu stækbað margíald-
lega, skipastóllinn aukizt mjög
ört og það sýndi sig, að arftakar
Kelga hins magra væru forfeðr-
unimi engir eftirbátar í mann-
dómi. En á vélaöld skyldi varast
mjög að láta mannsheilann
sljóvgast. Menn yrðu öðru hvoru
að taka fyrsta landnámsmanninn
til fyrirmyndar og ganga á Sól-
arfjöll til að öðlast víðari útsýn.
Þá bar hann saman hin-' frið-
sömu og hljóðlátu störf bænda,
sem þó hafa tekið vélarnar í
þjónustu sína, og hins vegar
þeirra, er í stærra mæli en
nokkru sinni fyrr, framleiða vít-
isvélar og stela með því gæfu
þúsundanna. Hann minnti á störf
bænda og sjómanna, hugvit
þeirra og harðfylgi til stórfelldrar
sóknar við að auka gróðrarmátt
moldar og draga feng úr djúpi.
Eða hvort væri ekki þeirra hlut-
skipti í meira samræmi við sanna
menningu, en þeirra herfræðinga,
sem sáðu sprengjum, er mann-
kynið uppskæri hörmungar og
tortímingu af? Hvort væri ekki
staða bóndans virðulegri í hóg-
værð sinni og í meiri snertingu
og samvinnu við lífið sjálft?
Bóndinn tæki ekkert af öðrum,
sveitirnar væru enn og mundu
verða hið nauðsynlega jafnvægi
þjóðarinnar og gróðrarreitir ís-
lenzkrar menningar, svo sem
verið hefði til þessa. Flestir
mestu gáfumenn og andans
frömuðir væru fæddir í sveit og
hefðu notið þar kyrrðarinnar og
friðarins, sem mannssálinni, eins
og blómunum, væri nauðsynleg
til að gróa.
„Búskapur á ekkert skylt við hernað eða happdrætti, eftir-
sókn eftir vindi né verðlaunafýsn. Hann er hið hljóðláta og
virðulega starf, sem veitir vel fenginn arð, ef allt gengur að
óskum. Framleiðsla bóndans er ekki frá rieinum tekin. Hún
uppskera jarðar og ávöxtur, lífsviðurværi heiðarlegra
er
manna, sem að loknu dagsverki geta gengið til hvíldar án
alls samvizkubits. Starf bóndans er ræktun og friðarsíarf, and-
stætt öfgum og rótleysi. Það stuðlar að jafnvægi þjóðfélagsins
og andlegum þroska,“ sagði Davíð Stefánsson, m. a. í ræðurini.
Oelgi
altýsson:
Hitðveif
Og skáldið bað bændur að
minnast þess, að þeir væru frjáls
bornir menn, en hefðu þýðingar-
miklu hlutverki að gegna, og
heiglar mættu þeir aldrei vera
eða haldnir minnimáttarkennd og
að því skyldi ávallt stefnt, að allir
nytu hæfileika sinna og krafta.
„Einstaklingurinn varðar mestu.
Án þroska hans er allur félags-
skapur einskis virði,“ sagði
ræðumaður. „íslenzk bændastétt
jarf ekki að vantreysta gæfu
smni. Erfiðleikarnir eru alls
staðar, og það er líísins lögmál
að hver maður verður að gííma
við sín Grettistök í lífsbaráttunni.
Og hver er of góður til að reyna
lsrafta sína? Hver er borinn til
3css að flatinaga á dúnsvæflum
og gleypa rjómafroðu og háma í
sig kökur? Amlóðinn hefur
bannfært sjálfan sig,“ sagði
skáldið með áherzlu.
a AKureyrar og pjoonyfing jar
Ræðrimaður sagði, að því væri
oft haldið fram, jafnvel af lærð-
um mönnum, að ísland væri á
takmöi'kum hins byggilega heims.
Slíkt væri þó hin argasta lygi og
fávíslegasta fleypur. Lífsbaráttan
hefði aldrei bugað hinn íslenzka
kynstofn, heldur eflt hann að
manndómi og þroska. Hér væri
að vísu svalt loftslag, en landið
okkar væri aftur á móti laust við
eitruð skorkvikindi og óargadýr.
Einnig við hina ægilegu bruna
hita, sem væri öllum kulda verri,
flóðbylgjur, hitabeltissjúkdóma
o. m. fl., sem hvarvetna væri
við að stríða í heitum löndum.
Þar þrifist líka leti og þýlyndi, er
víða væru þjóðarlestir. Á íslandi
hefðu menn æft og þjálfað huga
og hönd og náð svo langt í verk-
„Sólhvörf í .alvöru og gamni.“
(30. júní 1957.)
Flugfélag íslands hefur snúið
miðnætursólinni við, suður á
bóginn. Og nú fer hún að láta sér
nægja borgaralegan háttatíma.
En árrisul er hún enn og a. m. k.
3—5 stundum á undan venjuleg-
um Akureyrarbúum.
Fyrri helmingur ársins er horf-
inn í aldanna skaut. Og hinn síð-
ari heldur hraðfari á eftir. Þeir
koma aldrei til baka.--------
„Hitaveita Akureyrar" hefur í
fulla tvo áratugi kitlað iljar bæj-
arstjórnar Akureyrar og stöku
sinnum raskað næturró hennar
En tækifærin hafa þó til þessa
laumast háttvíslega fram hjá, án
þess að svipta hana svefni. Og
vonandi mun öllu slíku ónæði
senn lokið. A. m. k. mun „undir-
ritaður“ senn hætta þeim ljóta
sið sínum undanfarna áratugi, að
gera bæjarstjórn Akureyrar
„rúmrusk“, er hann tekur að
sinna öðrum áhugamálum sín
um á enn víðari vettvangi. En
áður en riðið er úr hlaði, langar
hann samt einu sinni enn til að
drepa á nokkur atriði, — til
íhugunar.
Skyldi svo ólíklega reynast, að
bæjarstjórn Akureyrar tæki
skyndilega fjörkipp og falaði að
láni hin nýju og stórvirku jarð-
borunartæki ríkisins ásamt nauð
synlegri, verkfróðri verkstjórn,
er viðbúið að hin landsföðurlega
forsjón brosi tvíræðu flokksbrosi
út í annað munnvikið og segi sem
svo:
— Nei, bíðið nú agnarögn,
piltar mínir! Ykkur liggur ekk-
ert á, rétt núna, frekar en undan-
gengna áratugi. — Nú ætlum við
sjálfir að fara að bora! Og þá
þurfið þið ekkert að vera að
gaufa við þess háttar!
En færi nú samt svo, að bæjar-
stjórninni tækist ekki að festa
svefninn á ný og færi að pota of-
urlítið ofan í jörðina, upp á eigin
spýtur, t. d. með vísifingri eða
öðru skárra tæki, og væri komin
allt að 100 m. niður úr 4” pípunni
í dældinni upp undir Laugarhól,
eða þar í nánd, þá myndi hún
hugsa sér að halda áfram, — „því
hér er þá sannarlega skollans
óvæntur ylur!“
En þá er skyndilega kippt fast
í taumana: Hin landsföðurlega
forsjón kemur á ný til skjalanna
og tilkynnir alveg broslaust:
— Nei, hættið nú bara, dreng-
ir! Hingað og ekki lengra! — Hér
eruð þið bara farnir að fremja
lögbrot fyrir opnum augum
hæstvirtrar ríkisstjórnar og
Guðs almáttugs! — Samkvæmt
8. gr. Laga um jarðhita (frá 1957)
„á Ríkið allan rétt til umráða og
hagnýtingar jarðhita, sem dýpra
liggur eða sóttur er dýpra en 100
metra undir yfirborð jarðar!
Og síðan setur sérfræðingur rík-
isstjórnarinnar tappa í borholu
bæjarstjórnarinnar nákvæmlega
á 100 metra dýpi — til öryggis.
Verður þá bæjarstjórn Akureyr-
ar að kippa upp vísifingri sínum
úr holu sinni, enda er hana tekið
að svíða illa í góminn af hita rík
isstjórnarinnar. — Og það er ekki
lögum samkvæmt!
Síðan snýr bæjarstjórn Akur
eyrar hæglátlega heim aftur,
sýgur putann og þakkar guði
fyrir að eiga þó enn torfuna, sem
hún stendur á! — Og guði sé lof,
þá er hún þó 100 metra þykk
svo að enn er eigi hætta á, að við
brennum iljarnar í „lukkupotti“
ríkisstjómarinnar! — Og svo er
nú líka tappinn — til allrar ham-
ingju! —
Og þar með er stórhættu bægt
frá bæjarstjórn Akureyrar.
Og árin hverfa í aldanna skaut
■ eftir sem áður?
Helgi Valtýsson.
Fyrir V/i mánuði var dauða
refsing að nokkru leyti afnumin
í Bretlandi. Síðan hafa verið
framin meira en 50 morð þar
landi, og telja margir, að fylgj
endur dauðarefsingar fyrir öll
morð muni bera algeran sigur úr
býtum að lokum, en þetta hefur
verið mikið hitamál á þingi og
meðal almennings. Þykir reynsla
undanfarinna mánaða ekki líkleg
til þess að milda hug manna til
glæpamannanna.
Ræðumaður sagði, að nú myndi
Helga magra vel líka, ef hann
stigi niðui' af fjallinu og liti
byggðir Eyjafjarðar, svo byggi-
legar væru þær nú og manndóm-
ur mikill í bændastétt. Hverri
jörð væri skilað betri og lífvæn-
legri í hendur afkomendanna og
vinnugleðin væri enn hinn sanni
fögnuður allra þeirra manna, sem
lifðu og störfuðu með gróandi
jörð. Ljúft væri og skylt að
minnast forfeðranna og blessa þá,
en það skyldu menn gera í störf-
um sínum fyrst og fremst. Slíkt
væri ekki neitt dekur við fortíð-
ina, en aðeins virðing við arfleifð
okkar.
Davíð Stefánsson bað menn að
lokum að vanrækja ekki að
ganga á hin andlegu sólarf jöll, en
það væri hverjum manni nauð-
syn til að skynja fegurð lífsins og
öðlast vizku til að elska skapara
sinn.
VEL AF STAÐ FARIÐ.
Segja má að fyrsti bændadag-
urinn í sýslunni hafi tekizt mjög
vel og var það ágætlega til fund-
ið að halda hann hátíðlegan í
fyrsta sinn í þeirri sveit, þar sem
landnámsmaður byggðarinnar,
Helgi magri, hafði búsetu í upp-
hafi.
Þá mun það hafa heppileg áhrif
að unga fólkið var virkur þátt-
takandi innan Ungmennasam-
bands Eyjafjarðar.
E. D.