Vestri - 24.12.1904, Blaðsíða 1

!
i — VESTRI.
Otgefandifog^ábyrgðarmaður:J’Kr.^H. Jónsson.
IV. árg.
ÍSAFJÖRÐUR,
24. DESEMBER 1904.
Nr. 8.
Ástandið í Rússlandi.
(Framh.)
Stríðið kostar ógrynni fjár.
Gullforði ríkisins hverfur eins og
snjór fyrir sól og regni. Fyrstu
5 mánuðina hefir það kostað að
minnsta kosti 1600 miljónir kr.
Eins árs stríð ætti eptir þessu að
kosta jafnmikið og allar tekjur
ríkisins eru í tvö ár. En ekki
hverfur hinn mikli stjórnarkostn-
aður fyrir stríðið. Eitt ófriðar
ár er því jafn dýrt fyrir þjóðina
og þrjú friðar ár.
Stór-auðug þjóð hlyti jafnvel
að finna stórkostlega til kostn-
aðarins við ófriðinn, hvað má þá
segja unt þjóð sem fyrir fram er
komin á knje af fátækt, og sem
hefir að eins getað með mestu
örðugleikum lifað svo sparlega,
að sálin hefir með naumindum
getað haldist við í líkamanum.
— Þar sem svo er ástatt sýnist
ókleyft að eyða jja ára tekjum
á einu ári. — Þar að auki bíða
nú tekjur ríkisins svo mikinn halla,
síðan varð að hætta iðnaði og
ýmsu því, sem gaf einna beztar
tekjur. Fjármálaráðherrann verð-
ur að taka lán til strfðskostnað-
arins en hvar fær hann svo tekju-
greinar til að borga lánið með
þegar iðnaður og verzlun er
komið í slíka niðurlægingu?
En of-svart skal maður samt
ekki líta á ástandið í Rússlandi
við endir ófriðarins — hvort sem
það á nú langt eða skammt í
land. — Eptir strangar þrauta-
tíðir ná þjóðirnar sjer venjulegast
fljótt aptur, þegar vandræðunum
ljettir. Strax og stríðinu er lokið
og samgöngurnar til Siberíu lag-
ast aptur, taka verksmiðjurnar apt-
ur til starfa. Þar að auki er láns-
traust ríkisins enn í góðu lagi
og það er mest vegna þess að
þeir vilja fá lánin með svo góðum
borgunarskilmálum, að nú sem
stendur gengur erfiðlega að fá
þau. — Fjármálaráðherranum er
nú gefið að sök að hann gefi
ærið mikið út af seðlum sem ekki
sjeu sem bezt tryggðir og gæti
það haft miður heppilegar afleið-
ingar.
Hinn mikli kostnaður við ófrið-
inn er þó í raun og veru ekki
eins ískyggilegur fyrir Rússland,
eins og fatæktin og eymdin sem
undir var meðal þjóðarinnar, sem
áður var hætt að geta risið undir
skattabyrðinni. Fyrir fjörutíu
árum, eða áður en bænda ánauðin
var afnumin, var ástandið meðal
bændanna jafnaðarlega miklu
þolanlegra en nú. Þá bjó hann
í rúmgóðum húsakynnum, hafði
nægileg búsgögn og yfirfljótan-
legan eldivið. Föt, skæði og
sængurföt fjekk hann á herra-
garðinum, af því sem þar var
lagt niður. Nú býr hann í óhrein-
um og þröngum húsakynnum
undir sama þaki og húsdýr þau
og búpeningur sem hann á eptir.
Til fata og fæðis fyrir sig og sína,
og til að halda við húsum og
áhöldum og borga rentur og
afborganir hefir hann 45 aura á
dag. — Til fæðis fyrir sig og
sina verður hann að komast af
með 12 aura á dag! Það sýn-
ist ómögulegt að þvinga slíka
fátæklinga til að borga hærri
skatta. Það sýnist jafnvel ólík-
legt að hægt verði að pina út
úr þeim jafnmikið og hingað til
til lang-frama.
Að ríki sem hefir yfir 400 milj.
íbúa gæti lengi unað við slík
kjör og hjer er lýst, sýnist mjög
ótrúlegt. Það hefir um mörg ár
verið almenn tilgáta að bráttmyndi
rísa upp bylting mikil í Rússlandi
og ófriðurinn við Japani hefir
gert slíkt enn líklegra. Menn
geta varla trúað því að stjórnar-
fyrirkomulag, sem gengur þvert
á móti vonum, þrá og eðli roanns-
ins geti á þessari upplýsingaöld
átt langan aldur. En þess ber
eð gæta að upplýsing og menntun
er á afar-lágu stigi í Rússlandi
og stjórnin hefir reynt að kvía
þjóðina — að minnsta kosti al-
þýðupa — frá öllu slíku. Eins
og vjer reynum að verjast út-
breiðslu mislinganna. Hún skilur
það, að meðan að þjóðin ekki
hefir þekking á því að hún sje
ver stödd eða meira undirokuð
en aðrar þjóðir, muni hún sætta
sig við kjör sín, sem eðlilegt og
óumflýjanlegt ástana. Stjórninni
hefir líka furðanlega tekist að
binda fyrir augu þjóðarinnar og
á síðari árum hafa það einkurn
verið stúdentarnir sem hún hefir
átt örðugt með. En þeir eru svo
fáir að henni hefir furðanlega
tekist að drepa allar frelsishreyf-
ingar þeirra og þá sem verða
embættismennþarfstjórnin sjaldn-
ast að óttast, við þá hefir hún
bæði tögl og hagldir.
Nikulás fyrsti kom fyrst á þessu
fyrirkomulagi, sem nú ríkir í
Rússlandi. Hann skildi vel hve
almenn menntun mundi hafa að
þýða og vildi í byrjun útibyrgja
hana. Alexander annar var frjáls-
lyndari og vildi jafnvel bæta kjör
hinna vesælustu þegna sinna.
Hann ljetti af*.- bænda-ánauðinni
en hjelt áfram einveldinu, oggerði
alls enga tilraun til að koma
þegnum sínum í skilning um
þegnrjettindi — frelsi. Síðan
hann fjell frá hefir enginn stigið
spor í áttina til þess að undirbúa
þjóðina undir frjálsara stjórnar-
fyrirkomulag og blessun þess.
— Það er sí og æ endurtekið
að þjóðin sje ekki vaxin frjálsara
stjórnarfyrirkomulagi, en ekkert
er þó gert til að undirbúa þroska
hennar í því efni.
En þrátt fyrir tilraun stjórnar-
innar að útiloka alþýðuna frá
allri menntun, hefir henni þó borist
næg skíma til þess að verða
óánægð með fyrirkomulagið. --
Það fór fyrst að bera á þessari
óánægju kringum 1860 þegar
Nihilista hreyfingin braust út.
A ríkisstjórnarárum Alexanders
II. óx hreyfing þessi si og æ þar
til Nihilistum 1881, auðnaðist að
ráða keisara af dögum, og var
það óhappaverk þeirra, því hann
hafði ávalt farið vægilega í sak-
irnar við þá. Þegar Alexander
1H. kom til ríkiS; varð annað ofan
á. Þeir voru ofsóttir á allan hátt,
þar til þeir virtust alveg úr sög-
unni. En upp af glóðinni sem
þeir höfðu kveikt lifnuðu nýir
neistar. Fjelög mynduðust undir
ýmsum nöfnum, til að fullgera
það verk er þeir höfðu byrjað.
Og þessi fjelög hafa fjölgað og
vaxið ár frá ári og sú stund nálg-
ast óðum að kraptar þeirra og vald
ráði svo miklu að þau geti brotið
niður allt sem setur sig upp á
móti hugmyndum þeirra.
Nú er komið á fast skipulag
meðal allra byltingarflokka í
Rússlandi, því þeir eru margir
og með mismunandi skoðunum.
En þrátt fyrir það hafa þeir allir
samband sín á milli og hafa allir
eina yfirstjórn. Þar að auki er
fjöldi fólks sem þykir núverandi
fyrirkomulag óþolandi, þótt ekki
sje það í neinum lögskipuðum
fjelagsskap, af ótta fyrir stjórn-
inni, og myndi það taka höndum
saman við byltingarmenn, straX
og þeir ljetu skríða til skara.
Fjelagsskapur þessi er alþjóð-
legur í eðli sínu og kvíslast út
um allan heim. í honum eru
menn af öllum stjettum, en eink-
um stendur hann föstum fótum
við háskólana. Flestir rússneskir
stúdentar við erlenda háskóla eru
í þessum fjelagsskap. Heima í
Rússlandi sjálfu er fjöldi bylting-
armanna, bæði herforingjar og
hermenn, bæði í landher og sjóher
tollþjónar og lögregluþjónar og
ýmsir eptirlitsmenn stjórnarinnar.
Þeir finnast jafnvel í höll keisar-
ans og meðal ráðgjafa hans. —
Ymsir af mestu mönnum Rúss-
lands eru foringjar byltingar-
manna, vísindam.enn, læknar, efna
fræðingar og flestir stúdentar.
Hvað bændunum viðkemur þá
gera þeir það sem þeim er sagt.
Nú sem stendur hlýða þeir keis-
aranum og prestunum, en þeir
verða fyrstir manna til að hlyða
boði byltingarmanna ef á þarf
að halda.
Byltingarmenn hafa mikið fylgi
í hernum. Meðal hersins í Mand-
churiet eru ýmsir hermenn sem
hafa skuldbundið sig til að gera
enga Japanska konu að ekkju.
Álíta margir að slíkt eigi tals-
verðan þátt í óförum Rússa.
Hinum rússnesku byltingar-
mönnum er stjórnað af 12 manna
nefnd. Formaður hennar er nafn-
frægur doktor og háskólakennari.
Hann er fálátur maður með
framúrskarandi hæfilegleika. Aðr-
ir nefndar menn eru þýzkir háskóla-
kennarar nálægt landamærum
Rússlands. Þeir halda enga fast-
ákveðna fundi, en koma saman
eptir þörfum og ástæðum. I
þeirra höndum er líf hinna rússn-
esku ráðherra og landstjóra. —
Plehwe var dæmdur til dauða
af þeim.
í hverju einasta umdæmi í
Rússlandi er fastskipaður f jelags-
skapur meðal byltingarmanna,
sem stjórnað er af nefnd manna.
Daginn eptir að Plehwe var
myrtur fann keisarinn lokað brjef
frá stjórn byltingarmanna á borð-
inu í einka herbergi sínu. Hver
hafði komið brjefinu þarna inn?
Leynilögreglan stendur alveg
ráðalaus uppi gagnvart þessum
víðtæka fjelagsskap.
Byltingarmenn í Rússlandi bíða
að eins eptir skipun frá yfir-
stjórnendum sínum með að hef jast
handa — og nú virðist mörgum
tíminn kominn. — Kostnaðurinn
við ófriðinn, sem leggst á hina
fátæku þegna, ófarirnar, örvænt-
ingin, eyrðarleysið og óánægjan
með embættismennina, leggst allt
á eitt að auka vantraust og óvild
til stjórnarinnar. Nokkrir eru
svo ákafir að þeir hafa þegar
gert upphlaup. — En hinir ein-
drægu byltingarmenn bíða ró-
legir eptir skipun.
(Að mestu þýtt)
1