Ingólfur - 18.11.1906, Blaðsíða 2

INGOLFTJR.
[18. nóv. 1906].
192
Samkomulag blaðanna.
Eins og sjá má af ávarpi því sem
prentað er hér að framan hafa íslenzkir
blaðamenn nú orðið sammála nm tvö
meginatriði að fullkomnn þjóðfrelsi ís-
lendinga, bæði í þeim málefnum sem áð-
ur hafa venjulega kallast almenn mál og
eins í hinum sem jafnan eru kölluð sér-
mál íslands.
Þetta eru mikil fagnaðartíðindi. Leið-
togar íslendinga eru allir að taka í einn
streng og grímunni er lyft af öllu leyndar-
bruggi um þetta einkamál þjóðarinnar,
sem ef til vill hefði getað leitt til þess
enn á ný að snúið yrði á oss í löggjöf
nm stöðu landsins, að sínu leyti eins og
snúið var á oss í síðasta danska laga-
frumvarpi um stj'orn landsins. Engum
dugar nú lengur að veifa þvi að almenn-
ingi að þjóðin eigi að „þegja" nm þetta
mál á sama hátt sem henni var skipað
hásællar minningar að „þegja“ á meðan
verið var að reyra að oss ákvæðið nm
ríkisráðstjóðrið.
Það hefir ekki verið unt í þetta sinn
að stinga þjóðinni svefnþorn meðan lög-
gjafakænskan íslenzka lóki glímu sína við
stjórnspeki stórdansksins, er sér fjöliin í
Lanmerknrríki hækka þegar hann kemur
til íslands, og vill varðveita þetta land
fyrir landsins eigin börn og Dani eina
saman — líkt og gjört hefir verið með
svo góðum árangri á Grænlandi!
Enginn góður maðnr má efast um það
að alþingismenn vorir hafi verið í góðri
trú og refjalaust viljað vinna landi sinu
alt hið bezta gegn er þeir máttu með
samkomulagi sínn við ríkisþingsmenn sam-
þegnanna. Og enginn maður má heldur
draga það í efa að ráðherra vor Eannes
Hafsteinn hafi viljað sanna velferð lands-
ins með samkomnlagi sínu við konung
vorn og stjórn Dana. En þótt þetta alt
sé svo, mega hvorki þingmenn né aðrir
leyfa sér að misvirða við almenning, sem
á þetta land, þótt ekki sé slíkt málefni
sem þetta látið með þökkum liggja í
þagnargildi og ekki sé löggjafarfulltrúum
þeim, er samþyktu síðustu stjórnarskipnn-
arlög, falið það einum athugasemdalaust
að dæma um og ráða fram úr því, hvern-
ig skipa skuli fyrir um stöðu landsins
gagnvart ríkinu.
Því er heldur ekki að leyna sem opin-
berlega er komið á daginn að mjög við-
sjárverður misskilningur mun hafa ríkt og
ríkja enn, ef til vill, í hugum sumra
þingmanna um þetta mál.
Til þessa viljum vér ekki telja þá fá-
sinnu, að grundvöllurinn undir landsfrelsi
voru skuli vera viðurkenning Dana um
þaú’að ekki megi „breyta stöðulögunum11!!
án samþykkis íslendinga. — Svo er fyrir
þakkandi að slíkt smámennsku æði Dana-
sleikjuháttarins hefir ekki brjálað hugsun
þeirra opinberra manna á íslandi enn, er
teljandi sén. Varla mun finnast svo fá-
fróður bóndi hér að hann viti ekki að
stöðulögin frá 1871 vildu íslendingar ein-
mitt ekki viðurkenna bindandi fyrir þjóð
vora í frelsisbaráttu þeirri, sem háð var
meðan kenning Jóns Sigurðssonar um fult
frelsi landsins stóð óröskuð. Þau voru
valdboðin dönsk lög, talin bindandi fyrir
Dani gagnvart oss meðan þau stæðu, en
enginn vildi óska þess nýmælis að íslend-
ingar skyldu játast löggjafaraðilar að
ákvæðum þeirra, er „heyrast skyldu“ áður
eu þeim yrði breytt.
Leitun mun og vera á þeim fáfræðing
hér á landi er léti sér nægja það eitt
loforð og viðurkenning Dana í nýjum
stöðulögum að þeim skyldi’ekki breytt án
samatkvæðis íslendinga. Hver mundi
vilja telja það eitt kost út af fyrir sig
að vera bundinn íbíða skó við fyrirkomu-
lag, er allir mnnu vilja fá Dyst að lok-
um? Hitt munj vera aðatriðið í augum
allra góðrafskynbærrajjmanna að i hinum
nýju. sambandslögum felist sannarleg rýmk-
um á frelsi þjóðarvalds vors út að þeim yztu
merkjum sem vér getum notað nú og að
vegur vor til enn víðtækari yfirráða um
málefni vor síðar skuli vera oss sem
greiðastnr þegar þar að kemur.
í ávarpi blaðanna er það tekið fram með
fáum þýðingarmiklum orðum, hvað menn
vilja láta vera um ný sambandslög vor
við Dani að formi og efni. Menn taki
eftir muninum á orðinu „sambandslög“
og „stöðulög“. 1 því fyrra felst það, að
vald Dana til afskifta af málum vorum
verði að koma frá oss með saraningum; í
hinu síðara gengur sú gamla kúgunar-
kenning aftur, að ráð vor öll yfir sérmál-
um vorum eigi rót sína að rekja tii rík-
isvaldsins. í orðinu „frjálst* sambands-
land, felst réttur vor til þess að breyta
og afnema ef oss líkar svo síðar. Og loks
felst í orðunum „eftir ástæðum landsins„
að núgildandi takmörk sérmálavalds vors
eiga að vera svo víð sem þörf landsins
heimtar og leyfir.
Á þennan hátt vilja 'j íslenzkir blaða-
menn samhnga leysa vora gömlu deilu
um „almennu málin“, og eru það sönn
fagnaðartíðindi, því að enginn má efast
um það, að blöð vor muni efna heitorð
sitt um fast fylgi við það mál og engum
mun heldur blandast hugur um að, þjóðin
tekur allfast í sama streng, þá er hún nú
loks sér leiðtoga sína komna saman á
grundvelli gamla sáttmála og meginkenn-
inga allra sinna beztu manna í frelsis-
baráttu undanfarandi tíma.
En annað atriði er það i samkomulagi
blaðanna, er virðist ástæða til að ætla
að sumum mönnum sé óljósara. Það ei
ákvæðið um leysing sérmálaefna vorra
úr ríkisráðinu. Því hefir verið haldið
fram að þetta atriðí þyrfti ekki að nefn-
ast við samning sambandslaganna, því að
það væri einungis stjórnsbipunaratriði.
Þessum misskilning verður að rýma
burt, hann stendur oss í vegi og er hættu-
legur.
í sjálfu sór ætti að vera nóg að vísa
i þessu efni til margítrekaðra yfirlýsinga
Danastjórnar um það að þá væri eining
ríkisins skert, ef ríkisráðstengslin væru
leyst. Allir munu minnast þess, hver
var sá múrveggur í mótspyrnu Dana, er
tilraunir endurskoðunarmannanna brotn-
uðu á þing eftir þing.
Og enginn lét sór detta það í hug þá
er sú bsrátta stóð hæst að þettv atriði
snerti ekki samband landsins við rikið,
hvorki neinn málsmetandi islenskHr rsé
dansfeur maður. Eu hinu héldu ísleud-
ingar fram af sinni hálfu að stafc* ís-
lands í rikinn vœri sú, semkvæmt eögn-
legurn réttindum þess og einhliða viðnr-
kenning Dana í stöðulögunum, að sérmál
vor skyldu vera óháð ríkisvaldinu, og
þar með hicni aldönsku stjómarstofnun
í rlkisráðinu.
Það gegnir fnrðu, að nofekur skuli
halda þvi fram í alvöru, að afmörknn
sérmála vorra gagnvart ríkisvaldinu sé
óviðkomandi samning nýrra sambands-
laga vorra við Drni. Þetta kefði verið
óskiijanlegt meðan íslendingar kðfðu ekki
lögleitt rikisráðstengslin, en ena þá fj*r-
stæðari verður slík kenning eftir það, að
alþingi hefir goldið samþykki sitt til
þeirra. Með þvi ákvæði er sambaml sér-
málanna við rikisvaldið neglt fast og
það sýnist ómögulegt að gjöra ráð fyrir
því, að Kokkur telji sér sjálfum tiú um
að nýju sambandslögin snerti ekki jafnt
ákvörðunina um stöðu íslands gagnrart
Danmörfeu í sérmálunum, eins og stöðu
þess gagnvart rikinu í almennum málum.
Það væri álika ófyrirgefanlegur mis kiln-
ingur eins og eá, að upptalning aameig-
inlegTa mála i sambandslögnnum léti
það ósigt hver skyldu vera séri álefoi
vor! Framkvæmdir Dauastjórnar á á-
kvæðum eldri stjórnlaga vorra um það,
að Island skyldi hafa löggjöf sína og
stjórn út af fyrir sig í sérmálunum,
knúði fram b&r&ttu endurskoðunaraanna
fyrir þvi að fá afnám ríkisráðstengslanna
lögleitt. Staðfesting íslendinga nýsam-
in á ríkisráðshaftinu hlýtur að knýja
fram beina ákvörðun um afnám þess þeg-
ar kemur til breytinga á stöðu landsins.
Eða þorir nokkur að halda því fram nú
í alvöru, að sérmálefni vor séu nú eins
og stendur trygð svo með lögum fyrir
öllum afskiftum rikisráðsins, að bygt
verði á þvi sem grundvclli undir fullu
frelsi þjóðarvalds vors yfir eigin málefn-
um? 0
Yér ætlum að fæstir muni dirfast að
halda slíku öfugmæli fram nú, eftir að
framkvæmdir eru orðnar augljósar á
’sannri lögfesting ákvæðisins. Engin
þjóð í öllum heimi gæti lengur virt frels-
isbaráttu íslendinga nokkurs hætis ef
þeir vildu nú eftir alt saman bera svo
mikla fáeinnu ofan í sjálfa sig, ofan í
sína eigin sögu, og ofan í alla heilbrigða
skynsemi þeiira manna um víðan heim,
sem vita hvað ríkisráð er. Og hver get-
ur verið svo b'indur að blanda því sam-
an við lögtrygt frelsi þjóðarvalds vors
gagnvart rík'sráðherrunum dönsku, að nú-
verandi ráðherra íslands virðist starfa í
svo góðu samræmi við embættisbræður
sína, að lítið ber á ihlutunarsemi þeirra
um svokölluð sérmál vor — sbr. þó und-
irskriftarmálið, kröfu rikisráðherranua um
að mega kynna sér fyrirfram tillögur