Nokkurar ritgjörðir um almenn málefni - 01.01.1879, Blaðsíða 2

2
Hann skoðar fyrst í huga sjer allt, er þar að
lýtur, leggur niður fyrir sjer, livað mikið fje
þurfi til skólahússins, hversu mikil laun kenn-
arinn þurfi að hafa, hversu mörg kennslubörn
hann geti tekið í skölann, og hve mikla meðgjöf
hann þurfi að fá með hverju, hversu mörg börn
mundu geta gengið í skólann á hverjum degi,
hversu mikið fje sveitarmenn þurfi að leggja til
skólans árlega, og sjerhvað annað, er lýtur að
skólastofnuninni. fví næst boðar hann fund,
og stefnir saman hreppsbúum sínum og jafnvcl
fieiri hjeraðsmönnum, og ber upp fyrir þeim
þetta mál. Getur hann nú skýrt ljóslega frá
því í öllurn helztu atriðum, eins og hann er
búinn að hugsa sjer það. Hann getur og lagt
fram áætlun yfir tekjur skólans og útgjöld. Skor-
ar hann nú á alla góða menn að skjóta fje
saman til að byggja skólakús og gefur sjálfur
álitlegan styrk. í þeim tilgangi lætur hann
ganga boðsbrjef um hreppinn og jafnvel aðrar
nálægar sveitir. Fáist nú nægilegt fje til að
byggja skólahúsið, þá er mikið unnið, því að þá
fær skólinn undir eins 200 kr. styrk úr lands-
sjóði. Bóndi sá, er skólann heldur, útvegar þá
kennara og semur við hann. Hæfileg laun kenn-
ara teijum vjer 200 kr., auk fæðis og húsnæðis.
Kennslutíminn mundi almennt verða 7 mánuðir:
október, nóvember, desember, janúar, febrúar,
marz, apríl. Eigi verður sagt, hversu mörg
börnin kunna að verða, en eigi kennslan að fara
vel fram, svo að öll börnin hafi kennar full not,
mega þau varla vera fleiri en 15—20, því að
gjöra má ráð fyrir, að þau verði misjöfn að
þroska, og geti eigi með öllu orðið samferða í
skólanum, en fyrir þá sök verður kennslan örð-
ugri. þ>eir, sem vilja koma börnum sínum í
skólann, verða að greiða skólahaldara að haust-
iun fullt meðlag með börnunum. Yjer setjum
svo, að 20 kr. þyrfti að borga fyrir kennslu
hvers barns, en fæðið verður misjafnlega dýrt
eptir því sem til hagar í sveitum. J>að er að
vísu kostnaðarminnst fyrir foreldra, að láta
börnin ganga í skólann að heiman daglega, en
því verður eigi komið við nema í þjettbýli; en
þótt fæði barna og húsnæði í skólanum kosti
nokkuð meira en heima hjá foreldrunum, ætti
enginni bóndi, sem þess er megnugur, að horfa
í slíkt, því að sá er kostnaðurinn mestur, að
láta það ógjört, sem nauðsynlegast er.
(Framhald).
þvergirðingaveíðin í Elliðaánum.
Eins og mörgum er kunnugt, á Ágúst
kaupmaður Thomsen í Reykjavík nokkurn hlut af
laxveiði þeirri í Elliðaánum, erfyrrum var konungs-
eign, er faðir hans, D. Thomsen, kaupmaður,
eignaðist með konunglegu afsalsbrjefi 11. des.
1853. í brjefi þessu er Thomsen kaupmanni
að eins seldur veiðirjettur neðanvert í ánum,
eða frá Stórahyl hjá Árbæ í sjó út milli Ár-
bæjarhöfða ogGelgjutanga, en jarðir þær, er lönd
eiga að ánum ofar, eiga fullan eignarrjett á án-
um og veiði í þeim, hver fyrir sínu landi, sam-
kvæmt landslögum og konunglegum afsalsbrjef-
um þessara jarða. £ó hefir Thomsen fært sig
svo upp á markið, að hann þykist eiga veiði í
öllum ánum og hvern vatnsdropa sem í þeim
rennur. í kaupbrjefinu fyrir laxveiði Th. er
það tekið skýrt fram, að hann verði að haga
veiðiaðferð sinni samkvæmt þeim íslenzkum
veiðilögum, er gildandi sjeu eða framvegis verði
sett. þ>ó hefir Th. allt af þá veiðiaðferð, sem
er gagnstæð öllum fornum og nýjum veiðilög-
um, þar sem hann þvergirðir árnar. Út af
þessari veiðiaðferð hans hafa og risið áköfuslu
málssóknir, bæði af hálfu Th. sjálfs, þá er hon-
um hefir þótt nærri gengið rjetti sínum, og hins-
vegar gegn Th. af hálfu einstakra manna og
jafnvel eptir skipun hins opinbera. Viljum vjer
hjer í fám orðum rekja feril þessara mála, og
bætum vjer þar við athugasemdum vorum um
málefni þetta í heild sinni.
Árið 1862 höfðuðu eigendur Klepps og
Laugarness og fleiri málssókn gegn Th. kaup-
manni fyrir þá sök, að hann hafði með fógeta-
banni óheimilað þeim veiðirjett fyrir Klepps-