Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1998, Page 114

118
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
hafi verið í notkun á tímabilinu 1020-1200.13 Skálinn sjálfur, gerð hans
og útlit bendir þó til þess að hann sé mun eldri, eða frá 10. öld eða hugs-
anlega fyrri hluta 11. aldar. Fremur ólíklegt má telja að skáli af þessari
gerð hefði verið byggður eftir það vegna þess að þá eru annars konar
byggingar mjög farnar að ryðja sér til rúms.14
Rannsóknin sýndi að skálinn er reistur á ósnortinni jörð. Merki um
eldri mannvist var ekki að finna á staðnum þar sem húsið var reist, ef
undan er skilið sótugt yfirborð jarðvegsins sem bendir til að landið hafi
verið sviðið áður en skálinn var reistur. Torfið í veggjunum hefur verið
rist á stað þar sem ekki er hægt að sjá merki um mannvist. I yngri bygg-
ingum á staðnum sáust oft ummerki um mannvist í torfinu sem notað
var. Eftir að skáfinn varð eldi að bráð eru svo mörg byggingarskeið og
margar byggingar reistar á staðnum og svo þykk mannvistarlög að þau
geta vart hafa myndast á skemmri tíma en 300 árum áður en bærinn fer í
eyði urn miðja 14. öld. Miðað við það virðist afar ólíklegt að landnám
hafi ekki hafist á staðnum fyrr en á 12. öld.
Þegar tekið er tillit til allra ofangreindra þátta virðist sennilegast að
skálinn sé frá 11. öld, og jafnframt að hann sé fyrsta byggingin sem reist
er á þessum stað. Ymis rök hníga að því að skálinn geti vart verið reistur
síðar, og að upphaf byggðar á staðnum sé því frá fyrri hluta 11. aldar.
Niðurstöður
Vegna sífrerans voru varðveisluskilyrði á „bænum undir sandi“ einstak-
lega góð. Senr dæmi urn það má nefna að þegar búið var að hreinsa
sandlagið ofan af bænum og mannvistarlögin þiðnuðu var oft hægt að
þekkja á lyktinni í hvers konar húsi verið var að grafa. Lífrænar minjar
sem sjaldan hafa varðveist á Islandi voru mjög heillegar á bænum undir
sandinum. I gólfum mátti m.a. greina einstök laufblöð, viðarspæni, hár,
skordýr og fræ. Þessi frábæru varðveisluskilyrði hafa verið mjög mikilvæg
bæði fyrir túlkun á ýmsum smáatriðum varðandi byggingarhluta og
fundna muni. A rnóti kom að frostið hefur líka valdið því að ekki var
hægt að haga uppgrefti á þann hátt eða með þeim hraða sem æskilegur
hefði verið.Við upphaf rannsóknar var alls ekki ljóst að mannvistarlögin
væru jafn flókin undir yfirborðinu og raun bar vitni. Fyrstu tilraunir til
túlkunar á flóknum sniðum og byggingarhlutum varð oft að endurskoða
þegar svo ntikið hafði þiðnað að hægt var að rannsaka viðkomandi þætti
í samhengi við mannvistarlög sem dýpra lágu.
I þessari grein hefur aðeins verið fjallað um skálann, sem er mjög af-
markaður hluti rannsóknarinnar. Heildarrannsókn á bænum undir sand-