Morgunblaðið - 24.08.1991, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 1991
B 5
er t.d. Lækjargata 4 sem hrundi
við flutning fyrir nokkrum árum
síðan en er samt ótrúlega heillegt.
Það er í rauninni auðvelt að koma
því saman aftur þar sem hver fjöl
var merkt fyrir flutning svo og Ijós-
mynduð. Grunnurinn er tilbúinn
þannig að við bíðum aðeins eftir
fjárveitingu til að endurreisa húsið.
Það kemur til með að stórbæta
aðstöðu safnsins til sýninga- og
fyrirlestrahalds.
Vesturgata 55 var nýlega flutt
hingað í safnið og bíður endurbygg-
ingar. Þannig að við getum ekki
kvartað yfir verkefnaleysi. Nýlega
var hins vegar lokið við endurbygg-
ingu skátaskála sem var fluttur
hingað fyrir mörgum árum frá
Lækjarbotnum.“
• •
011 húsin hafa einhveija sér-
stöðu en eru einhver hús sem
skera sig úr að þínu áliti?
„Árbærinn er kjarni safnsins.
Hann sker sig úr að því leyti að
hann hefur verið hér frá upphafi
en önnur hús hafa verið flutt á
safnlóðina. Umhverfi Árbæjar hef-
ur verið haldið óbreyttu og ekki
hefur verið sett hús á það tún er
tilheyrir honum.
Steinbæirnir eru einn þáttur í
byggingarsögu Reykjavíkur sem
er sérreykvískur og á rætur sínar
í byggingarhefð íslendinga þ.e.
torfliúsahleðslurnar. Eftir að ís-
lendingar lærðu að höggva til gijót
í kjolfar byggingar alþingishússins
þá var farið að byggja þessa stein-
bæi sem risu oft á lóðum torfhúsa.
Það má segja að torfinu hafi verið
skipt út og steinhlaðnir langveggir
komið í þess stað. Við höldum upp
á þá. Þetta eru sem sagt iítil hús,
með hlöðnum langveggjum og
timburgöflum. Það er ekki nema
tæplega 30 steinbæir varðveittir í
Reykjavík en það voru byggðir
nokkuð á annað hundrað slíkir
bæir í lok síðustu aldar. Fyrir
nokkru síðan þá gerðum við úttekt
á þeim steinbæjum sem eftir eru í
Reykjavík og sendum síðan í fram-
haldi af því tillögu til Borgarráðs
um að þessi hús yrðu vernduð sem
var samþykkt."
— Er einhver útgáfustarfsemi á
vegum safnsins?
„Já, það eru skýrslur sem við
birtum um rannsóknir okkar, forn-
leifarannsóknirnar og bygginga-
sögulegar rannsóknir. Síðan höfum
við nýlega gefið út myndir Jóns
Helgasonar biskups. Það er sem
sagt komin út askja með myndum
sem er aðeins gefln út í 500 eintök-
um.“
— Hvernig er samskiptum við
söfn erlendis háttað?
„Við hér á íslandi erum frekar
einangruð og verðum því að vera
í sambandi við erlend söfn og förum
reglulega erlendis til að kynna okk-
ur starfsemi safna svo og á ráð-
stefnur."
Hver eru helstu framtíðarverk-
efni safnsins?
„Safnið er í uppbyggingu og
meðal verkefna er endurbygging
áðurnefndra húsa auk þess sem
ganga þarf betur frá umhverl'i hús-
anna og safnsvæðisins, gera þetta
meira að Reykjavík eins og hún
var þ.e.a.s. girða í kringum húsin
og búa til viðeigandi garða við
hvert hús, helluleggja stíga. Þetta
eru nærtækustu verkefni safnsins
auk þess að standa að söfnun gripa
úr borgarlandinu. Við stefnum að
því að fara út í skipulega söfnun
á safngripum bæði munum og
myndum. Síðan sjáum við fram á
frekari byggingarsögulegar rann-
sóknir. Við erum t.d. nú að fara
af stað með úttekt á Hlíðarhverfi.
Einnig er unnið að gerð tölvuskrár
og er nú langt komin skráning allra
húsa sem byggð voru í Reykjavík
fyrir 1945, fornleifa og safngripa.
Síðan má nefna þær fornleifarann-
sóknir sem eru á vegum safnsins
í Viðey, þannig að það má segja
að um sé að ræða næg verkefni.
Unnið hefur verið að geymslumál-
um safnsins og nýtt húsnæði verið
byggt fyrir safngripina.
Stefnt er að því að opna safnið
á sunnudögum yfir vetrarmánuðina
því að safnið virðist falla dálítið í»
gleymsku yfir veturinn. Safnið er
opið á vetrum eftir samkomulagi
og heimsóknir skólabarna nær dag-
legar á þeim tíma.“
Einar Orn Gunnarsson
MARIMBUKONSERT ASKELS
FRUMFLUTTUR í SVÍÞJÓÐ
ábær var reistur 1867 af Jóni Vigfússyni tómthúsmanni, og stóð við Grettisgötu. Steinbæir, eins og Hóbær, eru með
rreykvískum byggingarstíl. Þar gætir óhrifa fró torfbæjum.
ir tónlistargagnrýendur tóku vel
við sér og hældu verkinu og flutn-
ingnum á hvert reipi. „Þetta er
eini konsertinn sem saminn hefur
verið fyrir þessa hljóðfæraskipan
að því er ég best veit, en þetta
er samt að verða eitt af mínum
mest fluttu verkurn," sagði Áskell.
Hann sagðist ekki hafa haft
fregnir af þessum tónleikum fyrr
en eftir á, en kvaðst auðvitað
mjög ánægður með viðtökurnar.
„Glennie hafði samband við mig
og lét mig vita af þessum tónleik-
um og einnig að hún hygðist flytja
trommukonsertinn minn á næsta
ári í Ástralíu með Fílharmóníu-
hljómsveitinni f Queensland. Hún
á einnig bókaða tónleika með
Guildford Fílharmóníusveitinni í
Bretlandi í apríl á næsta ári svo
ég get ekki arinað en verið ánægð-
ur,“ sagði Áskell. Evelyn Glennie
er einn af þekktustu slagverkslei-
kurum Evrópu um þessar mundir
og heldur fjölda tónleika á ári
hveiju víða um heim. Áskell sagði
áhuga Glennie hafa komið sér á
óvart en hann væri vissulega glað-
ur yfir því að verk hans heyrðust
sem víðast. „Evelyn Glennie er
einstök í hópi hljóðfæraleikara
vegna þess að hún er heyrnarlaus
en það virðist samt ekki há henni
við hljóðfæraleikinn. Það skilur
enginn hvernig hún fer að þessu
en hún gerir það samt og gerir
það vel,“ sagði Áskell að lokum.
hs
„Við leggjum áherslu á að reyna
að endurskapa það umhverfi sem
var. Það er kannski einmitt það sem
gerir Árbæjarsafn meira lifándi en
mörg önnur söfn. Við erum að
reyna að setja fortíðina pínulítið á
svið með því að koma inn á ýmsa
þætti mannlífsins fyrr á tímum,
t.d. eru ýmsir handverksmenn að
störfum um helgar. í safninu er
að finna starfandi verkstæði eld-
smiðs, skósmiðs, vefara, bókbind-
ara og prentara. Tónlist frá ýmsum
tímabilum er spiluð og við höfum
nokkur húsdýr sem tilheyrðu um-
hverfinu. Auk þess eru til sýnis
heimili frá ýmsum tímum.
Dillonshús gegnir stóru hlutverki
þar sem eru kaffiveitingar, pönnu-
kökur, vöfflur og slíkt á boðstólum.
Það eru ýmsir aðrir þættir svo
sem messa um helgar í safnkirkj-
unni. Hér er að finna krambúð þar
sem seldir eru þurrkaðir ávéxtir,
nýbrennt kaffi, te og slíkt. í Árbæ
•er unnið við vefnað og lummu-
bakstur.
I stærsta húsi safnsins, pi'ófess-
orsbústaðnum, eru fastar sumar-
sýningar. Má þar nefna sýningar á
hlutum frá stríðsárunum og mann-
lífinu á þeim tíma í Reykjavík.
Einnig stendur yfir lítil sýning á
þeim fornleifum sem hafa^ fundist
við uppgröftinn í Viðey. í öðrum
húsum eru sýningar, t.d. er athygl-
isverð ljósmyndasýning í „Lauga-
vegi 62“ þ.e. efri hæð miðasölunn-
ar. Það eru verk Vigfúsar Sigur-
geirssonar og Ralph Hannam og
eru það myndir af Reykjavík fyrri
tíma. Myndir Sigfúsar eru góðar
heimildarmyndir af gömlu Reykja-
vík og myndir Ralphs eru óvenju-
lega skemmtilegar og bera vitni
um næmt listrænt auga.“
— Hversu mörg eru húsin?
að eru varðveitt hérna um þrjá-
tíu hús sem flest eru frá seinni
hluta nítjándu aldar, elstu húsin
eru frá 1820 og þau yngstu síðan
rétt um aldamót, þá tel ég auðvitað
ekki með þau mannvirki sem tengj-
ast starfsemi safnsins svo sem
skemmur, geymslur og verkstæði.
Það má segja að þau hús sem aðal-
lega eru flutt hingað séu dæmigerð
fyrir ákveðna þætti í okkar bygg-
ingarsögu. Það er ætlunin með
þessu húsasafni að greina frá bygg-
ingarsögu og þeirri þróun sem varð
í húsagerð í Reykjavík. Reyndar
eru nokkur hús hérna sem hafa
verið flutt utan af landi t.d tvö
pakkhús frá Vopnafirði en þjóð-
minjaráð samþykkti nýlega að Ár-
bæjarsafn eignaðist húsin og tæki
við rekstri þeirra. Þau hafa verið
notuð sem geymslur á vegum Þjóð-
minjasafnsins fram til þessa. Pakk-
húsin verða notuð til sýningahalds
þannig að þau verða einnig hluti
af sýningarsvæðinu. Það má því
segja að hér sé vísir að landsbyggð-
arsafni. Kirkjan er t.d. flutt utan
af landi og skrúðhúsið einnig.
Ég sé ekki fram á að mikið verði
flutt hingað af húsum í framtíðinni
því að það er fyrst og fremst stefna
núna að hús séu varðveitt á sínum
upprunalega stað og ef að það er
óhjákvæmilegt þá er miklu fremur
mælt með því að þau séu flutt inn-
an sama hverfís. Það er ekki mælt
með því að flytja hús á safn því
að þau halda ekki lífi sínu á sama
hátt og ef þau standa í sínu rétta
umhverfi. Við óskum sem sagt ekk-
ert sérstaklega eftir því að fá hús
nema það sé óhjákvæmilegt að þau
víki og séu það merkileg að við
viljum ekki að þeim sé neitt breytt
t.d. aðlöguð að einhverri nútíma
starfsemi. Það er algjör undantekn-
ing og það stendur ekki til að flytja
neitt á næstunni. Það eru þegar
nokkur hús óendurbyggð hér. Það
Tveir geisladisk-
ar í undirbúningi
Tónverk eftir Áskel Máson tón-
skáld hljóma víða þessa mánuð-
ina. I Bretlandi hefur einn
þekktasti ásláttareinleikari
þeirra tekið ástfóstri við tón-
smíðar Áskels og í Svíþjóð
stendur fyrir dyrum frumflutn-
ingur á marimbukonsert og í
kjölfar þess útgáfa sama tón-
verks á geisladisk.
Það er Sinfóníuhljómsveitin
í Gautaborg sem frumflyt-
ur marimbukonsertinn 7.
nóvember næstkomandi og ein-
leikari á marimbu er Roger Carl-
son. Þeir Áskell og Roger Carlson
hafa átt með sér náið samstarf
um langt skeið og hefur Áskell
áður samið verk fyrir Carlson.
„Þetta er búið að standa lengi til,“
sagði Áskell í samtali við Morgun-
blaðið, „og er auðvitað mjög þýð-
ingarmikið fyrir mig. Samstarf
okkar Rogers hefur staðið í 12
ár og ég hef áður samið fyrir
hann mörg verk. Eitt af þeim er
einleiksverk, sónata fyrir slag-
verk, sem kemur bráðlega út á
geisladisk í Svíþjóð í flutningi
Carlsons."
Að sögn Áskels er marimbu-
konsertinn saminn eftir pöntun
NOMUS, Norræna tónlistarráðs-
ins, og hefur útgáfufyrirtækið
Áskell Másson tónskáld.
Intim Musik í hyggju að gefa
konsertinn út á geisladisk ásamt
konsertum eftir tvö önnur norræn
tónskáld, A. Sallinen frá Finn-
landi og P. Lindgren frá Svíþjóð.
Breski slagverksleikarinn Evel-
yn Glennie hefur undanfarið ár
flutt vet'kið Pnm á tónleikum víða
um Evrópu. í júlí sl. var konsert
Áskels fyrir litla trommu og
hljómsveit frumfluttur af Glennie
ásamt Sinfóníuhljómsveitinni í
Birmingham á tvennum tónleikum
í Sheffield og Birmingham. Bresk-
uppbyggingu safnhúsanna að gera.
Helgi M. Sigurðsson sagnfræðing-
ur hefur umsjón með minjasafninu
og skráningu safngripa. Ljós-
myndadeild Árbæjarsáfns er í
höndum Hrefnu Róbertsdóttur
sagnfræðings og safnkennari er
Aðalbjörg Ólafsdóttir fornleifa-
fræðingur.
Við safnið starfa fimm smiðir
sem hafa umsjón með uppbyggingu
safnhúsanna. Örn Erlendsson er
ráðsmaður og hefur m.a. umsjón
með gæslu. Við safnið er deildar-
fulltrúi svo og ýmist aðstoðarfólk.
Fyrir utan sumarstarfsfólk þ.e.
leiðsögumenn og fornleifafræð-
inga. Safninu tengjast einnig verk-
takar og það eru almennt fastir
aðilar sem eru orðnir sérhæfðir í
gömlu handverki. Auk þess starfar
forvörður við frágang fornleifa frá
uppgreftinum í Viðey sem er gerð-
ur á vegum safnsins.
Aðsókn að safninu hefur aukist
mjög síðustu ár í tengslum
við aukna sýningarstarfsemi safns-
ins. Það er í fyrsta sinn nú í sumar
sem við erum með prentaða dag-
skrá og það hefur gefist mjög vel.
I fyrra var aukningin frá árinu
áður um fimmtíu prósent og það
virðist stefna í að það verði enn
meiri aukning nú í ár frá því í fyrra.
Það sem er skemmtilegast við þessa
fjölgun gesta er að aðsókn íslend-
inga hefur aukist mest. Það vill oft
brenna við að söfn verði aðeins
viðkomustaðir ferðamanna sem af
skyldurækni skoða helstu söfn
þeirra staða sem þeir heimsækja.“
— Hvað er gert til að gera safn-
ið lifandi?
;ta hús safnsins. Þar eru fastar sumarsýn-