Morgunblaðið - 04.09.1955, Blaðsíða 2

MGRGUNBLAÐIB
Sunnudagur 4. sept. 1955
’ R
Korðnuiður safnar ísicnzkum mál-
lýáum fil samanburðar á norskum
Dr. phílos. Oiðv Beito hefur dvaliz! hér
í fvo mánuði í því skyni
W TNDANFARNA tvo mánuði hefur dvalizt hér á landi norskur
RJ maður, dr. philos, Olav Beito, menntaskólakennari í Osló. Hef-
«r hann ferðazt víða um landið, í þeim tilgangi að kynna sér og
eaftia íslenzkum mállýzkum, gömlum aðallega, Sem hann mun síðar
nota til samanburðar á norsku. Dr. Beito hefur undanfarin þrjú ár
unnið að orðabók yfir nýnorsku og er fyrsta hefti hennar þegar
komið út. Annað hefti bókarinnar mun koma út í haust.
MKKTUR FYRIR
FRÆÐIRIT
Dr. Beito er þekktur maður í
Noregi og víðar fyrir málvísindi
eín og fræðirit. Hann hefur gefið
út margar slíkar bækur og má
meðal annars nefna „Norske
eæternamn" sem gefið er út af
Instituttet for samenlignende
kulturforskning. Einnig R-böyg-
ning, gefið út 1942 af Det norske
videnskapsakademi og Genus-
ekifte i nynorsk gefið út 1954 af
eama aðila. Hann hefur síðustu
þrjú árin tekið sér algjörlega frí
frá kennslustörfum til þess að
geta einbeitt sér að orðabókinni.
FERÐAZT VÍÐA UM
liANDH)
Dr. Beito hefur ferðazt um
Raiigárvallasýslu, dvalizt nokkra
hríð undir Eyjafjöllum. Þá hélt
hann ferð sinni áfram austur að
Vík Á Akureyri dvaldist hann
um tíma og tvær vikur í Mý-
vatnssveit.
— Ég kom hingað aðallega
vegna þess, sagði dr. Beito í við-
tali við fréttamann Morgun-
blaðsins, að ég vildi hafa per-
sónuleg kynni af landi og þjóð.
Ég hef safnað allmiklu af mál-
lýzkum bæði skrifað þær niður
og tekið þær upp á segulband.
Þótt málin séu mjög frábrugðin
hvort öðru, eru þó í þeim báðum
gömul orð og orðatiltæki, sem
gera má samanburð á.
GÓÐAR MÓTTÖKUR
— Ég vil einnig nota tækifær-
ið til þess að þakka öllum sem
ég átti samskipti við á ferðum
mínum um landið. Ég naut alls-
staðar hinnar beztu fyrirgreiðslu
og gestrisni. Ég veit ekki hvort
þið hér á íslandi notið sama orða
tiltæki og við Norðmenn, en við
mundum segja „að mér hafi alls
staðar verið tekið eins og hvít-
um hesti.“
Dr. Olav Beito heldur heim-
leiðis í dag. M.Th.
Ekki er öli von úti
En hausilitur færisi yfir Holiin.
Mykjunesi í Holtum 28. ágúst.
F'FTIR rúmlega vikulangan veðraham, brá til betri tíðar hér í
I gær (laugardag) og var nokkur þurrkur fram undir kvöld.
t dag er svo aftur komin rigning eins og lengstum hefur verið í
eumar.
Kvöldskóf! KFUM
HINN 1. sept. hefst innritun nem-
enda í Kvöldskóia K. F. U. M., og
fer hún fram í nýlenduvöruverzl-
uninni Vísi, Laugavegi 1.
Þessi vinsæli skóli er fyrst og
fremst ætlaður piltum og stúlk-
um, er stunda vilja gagnlegt nám
samhliða atvinnu sinni, og eru
þessar námsgreinar kenndar: ís-
lenzka, danska, enska, kristin
fræði, reikningur, bókfærsla og
handavinna (námsmeyjum), en
auk þess upplestur og íslenzk bók
menntasaga í framhaldsdeild. —
Einskis inntökuprófs er krafizt,
en skólavist geta þeir hlotið, er
lokið hafa lögboðnu skyldunámi.
Einnig er þeim nemendum, er lok
ið hafa námi 1. bekkjar gagn-
fræðastigs, heimilt að sækja skól
ann. Að loknu burtfararprófi úr
Kvöldskólanum hafa þeir full-
nægt skyldunámi sínu.
Skólinn starfar aðeins í tveim-
ur deildum, byrjenda- og fram-
haldsdeild. Er fólki ráðlagt að
tryggja sér skólavist sem allra
fyrst, en umsækjendur eru teknir
í þeirri röð, sem þeir sækja, þar
til bekkirnir eru fullskipaðir.
Skólasetning fer fram laugard.
1. okt. kl. 7,30 síðd. í húsi K. F.
U. M. og K. við Amtmannsstíg,
og er áríðandi að allir umsækj-
endur séu þá viðstaddir eða sendi
einhvern fyrir sig.
í Gautaborg
MOSKVU — „Pravda" hefir und
anfarið gagnrýnt ýmiss sovézku
ráðuneytanna fyrir skammsýni
og hafi þetta orðið til þess, að
misvægi hafi skapazt í atvinnu-
lífi víða í Ráðstjórnarríkjunum.
Þar af leiðandi hefir orðið tals-
verður skortur á rafmagni og
ýmsum hráefnum í hinum
evrópska hluta Ráðstjórnarríkj-
anna, segir ,,Pravda“. Það er V.
F. Vasjutin, prófessor, sem ritaði
grein um þetta í „Pravda“.
Næstum 75% af allri fram-
leiðslu Ráðstjórnarríkjanna fer
fram í landinu sjálfu, hinsvegar
vantaði helming á, að Rússland
gæti fullnægt kolaþörf sinni.
Varð því að flytja kol 2000—3000
km leið og varð kostnaðurinn af
þessu hálfur miljarður rúblna
Panno kemur nœst
á effir Bronstein
BRONSTEIN sigraði landa sinn Rússlandsmeistarann Geller U
mjög glæsilegan hátt í níundu umferð alþjóðaskákmótsins j
Gautaborg. Bronstein hefur sjaldan eða aldrei teflt eins sterkt og
djarft eins og á þessu móti og virðist hann ósigrandi.
Geller tók upp sikileyska vörn, * “
en missti vald á henni eftir 151
leiki. Bronstein fórnaði peði og
i biskupi, brauzt gegnum alla varn
| armúra Gellers og eftir 23 leiki
,var útgert um taflið.
stAhlberg mistókst
Júgóslavinn Fuderer átti góða
skák gegn Filip. Hann hafði stöð-
ugt frumkvæðið og gaf Filip skák
ina eftir 28 leiki. Stáhlberg lék
móti Guimard, fórnaði peði en
ávann lítið við það. Fórnaði síðan
öðru peði en leikurinn snerist
stöðugt á verri veg fyrir honum.
Var Stáhlberg talinn hafa sýni-
lega verri stöðu, þegar skákin
fór í bið.
SPASSKY TAPAR
Spassky tapaði skák sinni fyrir
Pachman. Jafntefli varð milli
Keres og Rabar, en Bisguier vann
Donner. Skák milli Panno og
Szabo fór í bið, en Panno hafði
meiri möguleika.
•
MARGAR SKÁKIR í BIÐ
Litla þýðingu hefur að gefa
stigatölu þátttakendanna, því að
svo margar skákir eru í bið. En
það eitt virðist ljóst, að Bron-
stein skagar upp úr og næstir
honum að vinningstölu virðast
koma Panno frá Argentínu og
Ilivitsky frá Rússlandi.
HER birtist staðan eftir fyrrl
helming skákmótsins í Gauta-
borg: 4
1. D. Bronstein, Sovétr. 8
2. O. Panno, Argent. 8"
3. A. Fuderer, Júgósl. 7
4. — 6. P. Keres, Sovétr. 6
4.— 6. B. Spasskij, Sovétr. 6 '
4.— 6. G. Ilivitski, Sovétr. 6
7. H. Pilnik Agrent. 514 (1)
8. T. Petrosjan, Sovétr. 514
9. L. Szabo, Ungv. 514"
10.—11. L. Pachman, Tékk. 5 (1)"
10.—11. H. Filip, Tékkóslóvakíu 5
12. B. Rabar, júgósl. 414 (1)"
13. —15. G. Stáhlberg Svíþ. 4 (2)"
13.—15. C. Guimard, Arg. 4 (1)
13.—15. E. Geller, Sovétr. 4 (IX
16. M. Najdorf, Argent. 4
17. —19. W. Unzicker, V.Þýzkl 4"-
17.—19. A. Bisguier, Bandar. 4"
19. B. Sliw, Pólalandi 4”
H. Donner, Holl. 3 (1)"
A. Medina, Venezuela 3"
") þýðir, að viðkomandi hefup
ekki setið hjá og hefuP
þannig teflt einni skák fleira
en aðrir.
17.
20.
21.
FURRKDAGAR VEL NOTAÐIR>
Það mátti segja að þurrkurinn
( gær kæmi sér vel og væri vel
notaður. Var víða unnið fram á
nótt. Þannig bjargaðist allmikið
hey, enda þótt einn dagur sé eins
og dropi í hafið í þessu ömurlega
tíðarfari.
Mikið. er hér enn af flötu heyi
og nokkuð óslegið af fj rri slætti
©g er þetta að sjálfsögðu orðið
mikið skemmt. Annars hefur háin
eprottið heldur illa vegna þess
hve seirfUer slegið og eins vegna
hinna sífelldu þurrka.
Hér í Holtum fauk ekki mikið
hey í rokinu á dögunum, því enda
þótt nokkuð félli af nýju sæti,
var ekki um beint tjón að ræða
og var lagfært er veðrið lægði.
HAUSTIÐ FÆRIST YFIR
Nú er farinn að færast haust-
svipur yfir landið, grasið tekið
eð sölna og nóttin orðin löng og
dimm. Og þegar svo er komið,
hlýtur sú spurning að vakna,
hvað verður hægt að halda lífi
i miklu af bústofninum í vetur.
l>ví, að þegar yfir he.ldina er
litið, er ekki komið í hús nema
brot af því heymagni, er með
þarí'.
ALDREI ER ÖLL VON UTI
Á morgun er höfuðdagurinn og
J>eir bjartsýnustu eru að vona, að
þá bregði til betri tíðar og víst
er um það, að ekki má það drag-
ast öllu lengur, ef veruleg not
eiga af að verða. En hitt er svo
annað mál, að þótt líði fram yfir
höfuðdag, míssa mehn aldrei
alla von um bata og sú von held-
ur manni uppistándandi énn
þrétt fyrir allt, sem á undan er
gengið.
Símamenn vilja a&-
skilnað pósts og síma
Vilja hafa áhrif á skipan nýs póst-
og símamálastjóra
LANDSFUNDUR íslenzkra símamanna var haldinn á Akur-
eyri dagana 25.—27. ágúst. Voru þar margar tillögur samþykkt-
ar, um launamál stéttarinnar, aðskilnað pósts og síma, áhrif síma-
manna á skipun nýs póst og símamálastjóra, o. fl. Landsfundurinn
skoraði á ríkisstjórn og Alþingi að taka það til athugunar hvort
ekki væri hagkvæmt að skilja að nýju í sundur yfirstjórn pósts
og síma, með hliðsjón af hinu víðtæka starfsviði símastofnunar-
innar.
NÝR LANDSÍMASTJÓRI
Þá skoraði landsfundurinn á
sömu aðila að taka til athugunai'
hvort ekki væri ástæða til að hafa
þá skipan á um stöðu landssíma-
stjóra, að hún sé veitt um visst
árabil með líkum hætti og gert er
í Noregi og Svíþjóð, 5—7 ár í
senn. Fundurinn benti á það óeðli
lega vald sem slík staða veitir
þeim, sem hana skipar um langt
árabil.
AFSTADA VERÐI TEKIN
Þar sem staða póst- og síma-
málastjóra losnar í byrjun næsta
árs, telur landsfundurinn tíma-
bært að félagssamtökin taki nú
þegar til athugunar á hvern hátt
þau geta haft áhrif á val manns
í þá stöðu.
HLIOSJÓN AF ÁT.TTI
Því beinir fundurinn þeim á-
skorunum til ríkisstjórnarinnar,
að staða póst- og símamálastjóra
vei'ði auglýst laus til umsóknar
með hæfilegum umsóknarfresti. —
Jafnframt að starfsmannaráði
Landssímans verði veitt tækifæri
til að f.jalla um umsóknimar. Og
að staðan verði ekki veitt gegn ein
dregnum mótmælum Félags ísl.
símamanna. Loks að við veiting
í stöðuna verði höfð hliðsjón af
áliti er félagið kann að gefa um
umsækjendur.
LAUNAMÁL
Þá gerði fundurinn tillögur í
launamálum, þar sem lögð er á-
herzla á, að góðir starfskraftar fá-
ist ekki í þjónustu ríkisins lengur
sökum hinna slæmu launakjara
sem þar gilda.
Brýna nauðsyn beri til að bæta
úr þessu sem allra fyrst.
NEW YORK 1. sept. — Horfurn-
ar í afvopnunarmálunum þykja
all góðar. Sobolev, fulltrúi Rússa
á fundi afvopnunarnefndarinnar
í New York, sagði í dag, að Sov-
étríkin hefðu enn tillögur Eisen-
hower um gagnkvæmt eftirlit til
athugunar.
Heyskapartíð var erfið
í V.-Skaftafellssýslu
Klaustri í ágúst.
VIÐ, sem byggjum héruðin „milli sanda“ í Vestur-Skafta-
fellssýslu höfum verið á landamærum þurrks og vofc*
viðra í sumar. Þó höfum við, því miður, langtum oftar verið
í ríki rosans eins og nú mun sagt verða.
Akureyrar-dreiigir
taka fsátf í réSrar-
móts hér jyðra
INN ANFÉL AGSMÓT Róðrarfé-
lags Reykjavíkur verður haldið
í Skerjafirðinum í dag. Háðar
verða þrjár keppnir í 4ra manna
bátum (m. stýrimanni) af innri
gerð (innrigger).
Að þessu sinni hefur Róðrar-
félagið tekið upp þá nýbreytni
hér í Reykjavík, að efna til sér-
stakrar keppni í drengjaflokki.
Hefur félagið boðið Róðrardeild
Ármanns þátttöku og einnig —
nú í fyrsta sinn — félagi utan
Reykjavíkur, senl stundar róðr-
aríþróttina, Æskulýðsfélagi Ak-
ureyrarkirkju. Bæði félögin hafa
þegið boðið.
Æskulýðsfélag Akureyrarkirkju
hefur æft róður undanfarin sum-
ur undir stjórn séra Péturs Sig-
urgeirssonar og hefur félagið
haldið innanfélagskeppni á Ak-
ureyri öðru hverju.
Róðrarfélögin hér fagna komu
Akureyringanna, m. a. vegna
þess að heimsókn ræðara að
norðan markar tímamót í sögu
róðraríþróttarinnar á íslandi,
því að fram til þessa hafa keppn-
ir milli félaga eingöngu verið
bundnar við Reykjavíkurfélögin.
Auk drengjakeppninnar og
innanfélagskeppni Róðrarfélags-
ins verður háð hin árlega 1000
metra keppni um RFR-stjakann
milli beztu áhafnanna úr Róðrar
deild Ármanns og Róðrarfélagi
Reykjavíkur.
Mótið hefst kl. 3 e. h. Róið
verður út Skerjaíjörðinn og er
markið við Nauthólsvíkina. Bú-
izt er við skemmtilegri og
’ spennandi keppni, ekki sízt
í drengjafiokki.
■* SEINSPROTTIN TÚN 1
MEÐ KALSKEMMDUM
Sláttur hófst hér 10—15 júll,
því að tún voru frekar sein'*
sprottin eftir kuldakastið í vor«
Grasvöxtur varð allgóður, eni
miklar kalskemmdir voru allvíða
í nýlegum sáðsléttum. í júlímán*
uði komu hér alls 5 þurrkdagais
og þó gerði skúrir suma dagana
einkum í lágsveitunum. i
r1
EINN ÞURRKDAGUR f SENN
Aldrei var nema einn dagu?
þurr í senn. Þurfti því að sæta
allt hey upp ,að kvöldi, ef þessal
flæsur áttu að koma að gagni.
Var heyskapur því mjög erfiðun
hjá þeim, sem ekki hafa súg-
þurrkun. En heyin björguðusl
óhrakin upp í sæti og galta og
það var fyrir mestu.
1
ÁGÚST VAR VERSTUR 1
Fyrsta vika ágústmánaðar vas
hin bezta heyskapartíð og munts
þá flestir hafa náð töðunni, en
s.l. hálfan mánuð hefur verið hép
samfelldur rosi og eiga nú allií
mikil hey undir. Háarspretta
mun verða í lakara lagi. Vel lítusi
út með uppskeru í görðum.
— G. Br,
)
Fjölmenni á hljóm-
stúdsnlakórsim
AMERÍSKI stúdentakórinn, Tha
Traveling Troubadours, hélt
hljómleika sína í Austurbæjarbíð
s.l. laugardags- og sunnudags-
kvöld. Húsfyllir var og söngfólk-
í > inu og söngstjóra tekið afburða
vel og ákaft hyllt.