Morgunblaðið - 15.04.1954, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 15. apríl 1954
MORGUNBLAÐIÐ
§
Danska leikarasambandið 50 ára
DAGANA 17,—19. þ. m. heldur
Danska leikarasambandið hátíð-
legt 50 ára afmæli sitt. Það er
stofnað hinn 17. apríl 1904. Einn
aðalhvatamaður að stofnun þess,
og fyrsti formaður, var hinn
mikilhæfi leikari, og síðar leik-
hússtjóri, við Konunglega leik-
húsið, dr. Karl Mantzius. Margir
merkir og mikilhæfir leikarar
hafa valizt til forystu þess, nú
um 50 ára skeið, t.d. má nefna
þann, sem lengst allra hefur haft
hana á hendi, OJaf Fönss. Núver-
andi formaður þess er Kai Holm,
leikari.
Til afmælis-hátíðahaldanna
var boðið héðan formanni Félags
íslenzkra leikara, sem þó ekki
gat þegið það boð, vegna anna
vig leikhúsið, og þjóðleikhús-
stjóra.
Danska leikarasambandið hef-
ur nú í 50 ár háð markvissa og
oft og tíðum harða baráttu fyrir
bættum högum danskra leikara,
bæði í efnalegum sem listrænum
skilningi. Hefur mikið áunnist,
þó markinu sé engan veginn náð
að fullu. En það er ekki aðeins
danskir leikarar, sem notið hafa
góðs af starfi þess og baráttu,
heldur og leikarar og samtök
leikara um öll Norðurlönd, og
reyndar víðar, því Danska leik-
arasambandið hefur í mörgum
málum haft forystuna og orðið
öðrum til fyrirmyndar.
íslenzkir leikarar hafa sér-
staka ástæðu til að fagna með
hinum dönsku stéttarbræðrum
sínum á þessum merku tíma-
mótum í sögu þeirra. Fjöldi ís-
lenzkra leikara hefur dvalið í
Danmörku um lengri eða
skemmri tíma, til náms eða kynn-
inga og þroska í list sinni, og hafa
bundizt þar einiægri vináttu við
danska ieikara. Margir þeirra
hafa og sótt okkur heim og tekið
tryggð við land og þjóð. Þá má
ekki gieymast að þrír íslending-
ar eru féfagar í Danska leikara-
sambandinu, þau Anna Borg
Reumert, Stefán íslandi og Ein-
ar Kristjánsson. Og síðast og ekki
sízt hefur Danska leikarasam-
bandið og núverandi formaður
þess sýnt íslenzkum leikurum og
samtökum þeirra mikla velvild
og áhuga og greitt götu þeirra á
margan hátt.
Það verða því hlýjar kveðjur
og einlægar árnaðaróskir, sem
dönskum leikurum berast frá ís-
landi nú um páskana.
Valur Gíslason.
Tilhögun háfíðahaldanna
á Akureyri
AKUREYRI, 13. apríl. — Allt
útlit er fyrir að páskavikan á
Akureyri ætli að vera fjölsótt,
enda er skíðafæri hér mjög gott
og aðstaða til skíðaiðkana hin
ákjósanlegasta. Hlíðarfjallið hér
vestan við bæinn bregst sjaldan
með skíðafæri, enda hefur það
þráfaldlega komið fyrir, að
skíðamót hafa verið ílutt hingað
á siðustu stundu, þegar snjólaust
hefur verið annars staðar.
Jafnframt hátíðahöldum, ferða
lögum og fjallgöngum, verða
skíðakeppnir og bridgekeppnir og
koma hingað fimm bridgespil-
arar frá Reykjavík, sem keppa
mun við Akureyringa, Húsvík-
inga og e. t. v. Siglfirðinga.
í skíðaferðir verður farið flesta
dagana kl 1 e. h. Á skírdag verð-
ur svigmót Akureyrar, á föstu-
daginn langa verður gengið á
Vindheimajökul.
Á laugardaginn slær Hesta-
mannafélagið Léttir, köttinn úr
tunnunni Er þetta eins konar
staðaríþrótt okkar Akureyringa
og jafnan hin skemmtilegasta á
að horfa, er riddrarar þeysa í lit-
klæðum.
Á páskadag verður farið í
skemmtisiglingu um Eyjafjörð
með m.s. Heklu. Lagt verður upp
kl. 8 að morgni og snæddur veizlu
matur um borð en komið heim
kl. 3 e. h. — Hljómsveit verður
með í förinni og fleira verður
farþegum til skemmtunar.
Á páskadag mun Lúðrasveit
Akureyrar halda hljómleika á
Ráðhústorginu.
Á annan páskadag verður skíða
keppni. Á laugardaginn og á
annan í páskum, verður félags-
heimilið Varðborg opið frá kl. 5
síðtíegis, og verður þar hægt að
leika billiard, borðtennis o. fl.
sér til dægrastyttingar.
Skemmtibátur fer frá Torfu-
nesbryggju daglega, á heilum
tímum, með minnst fimm far-
þega og mun hann hverju sinni
sigla þrjá stundarfjórðunga til
klukkutíma um Akureyrarpoll og
nágrenni.
Skíðakeppnirnar fara fram við
Ásgarð og verður farið með bif-
reiðum að Útgarði og þaðan með
snjóbíl til fjalls. Hefir snjóbíilinn
undanfarið verið þarna efra og
hafa menn farið með honum
ferð eftir ferð frá Útgarði og til
fjalls og rennt sér síðars niður
á skíðum. Þykir þetta hin bezta
skemmtun og lætur nærri að jafn
ist á við skíðalyftu.
Kvöldvökur verða að Varðborg
og hótel KEA á miðviku- og laug
ardag og páskadagana báða og
dansleikir í sambandi við þær þá
daga sem slíkt er leyft vegna
páskaheigarinnar.
Veður hefur undanfarið verið
hið bezta hér á Akureyri og er
að vænta, að svo verði áfram.
•—Vignir.
ÞjóSkunmir skip-
sijári látinn
ÞORSTEINN Þorsteinsson í Þórs-
hamri, einn af kunnustu skip-
stjórum og athafnamönnum þessa
bæjar, lézt s.l. þriðjudag 84 ára
að aldri.
Þorsteinn var fæddur 4. okt.
1869 að Mel í Hraunhreppi í
Mýrasýslu. Hann lauk fyrsta skip
stjóraprófi, sem tekið varð við
iöggiltan stýrimannaskóla hér ó
landi (1893). Hann var frum-
kvöðull vélbátaútgerðar hér sunn
anlands, var lengi skipstjóri á
togurum og kom mjög við sögu
útgerðarinnar hér sunnanlands.
Þá gegndi hún og mörgum opin-
berum störfum.
íslenzka listsýningin í Kaupsnannahöfn
fékk yfirleitt góða dóma í blöðunum
HÉR í blaðinu hefir verið frá
því sagt, að almenningur
í Kaupmannahöfn, sem og list
dómarar blaðanna luku lofs-
orði á hina íslenzku listsýn-
ingu er opnuð var í RáðhússaT
borgarinnar h. 1. apríl s.l. Syn
ingu þessari er nú lokið á þess
um stað og er nú verið að
senda mvndir hennar til Ár-
ósa. Verður hún endurtekin í
ráðhúsinu þar.
Til viðhótar því sem þegar
ppfj,- vorið nm sýningu þessa
birt hér í blaðinu, birtast nú
tveir hlaðadómar um sýning-
una, annar úr „Nationaltid-
ende“ en hinn úr Berlinga tíð-
indum.
„NATIONAL TIDENDE" segir í
sérstakri grein um sýninguna
undir fyrirsögninni „Hrífandi
sýning íslenzkra málara og
myndhöggvara i Ráðhúsi Kaup-
mannahafnar".
Frá því fyrrr á tímum hefir
verið mikið samband á milli
Danmerkur og íslenzkra lista-
manna. Margir þeirra hafa feng-
ið menntun sina í Lista-akademí-
inu hér, einnig á síðari árum.
Og ýmsir ágætir, íslenzkir málar-
ar og myndhöggvarar eru vel
kunnir meðal danskra listamanna
og listunnenda, því verk þeirra
hafa hvað eftir annað verið sýnd
hér. Þar á meðal eru þau Jón
Stefánsson, Júlíana Sveinsdóttir
og Svavar Guðnason.
Samt er það þýðingarmikið til
að fá kynni af islenzkri list, að
sjá heila sýningu af henni, og
fá þannig heildarmynd af því,
sem er að gerast meðal íslenzkra
listamanna, því á þessari sýn-
ingu eru verk margra annarra
íslenzkra listamanna en þeirra,
sem danskir sýningargestir hafa
haft tækifæri til að kynnast.
í íslenzkri myndlist í dag er
það áberandi, hve mikill spenn-
ingur er á milli „naturalismans“
og hins óhlutræna myndforms.
Hin unga íslenzka list getur í
þessum tilraunum sínum sýnt
eðlilegan hlýleik og áhrifanæmi,
sem „expressionisminn“ inn-
leiddi í myndlistina. Einnig er
þar vakandi áhugi á óhlutrænni
| uppbyggingu á litarflötum og
í formi.
Það kann að vera að meira
beri á hinu óhlutræna meðal ís-
lenzkra listamanna en í danskri
list.
En, af innri styrk hafa nútíma
íslenzkir málarar skýrt frá stór-
kostlegri náttúrufegurð ættlands
síns. Þegar menn koma inn í
þessa vel skipulögðu sýningu í
Ráðhússalnum, Ijóma landslags-
myndir Ásgríms Jónssonar á
móti manni. Hann er afburða
listamaður. Myndir hans sýna, að
hann hefur vald á uppbyggingu
þeirra og mikla litaglóð. Cez-
anne og eftirkomendur hans í
franskri list, hafa auðsýnilega
verið mikils virði fyrir Ásgrím.
í myndum hans á sýningu þess-
ari kynnist maður miklum
persónuleika, er gefur okkur
sanna mynd af Ijósflaumnum
yfir víðáttum fjallanna, yfir
ólgandi ám og dimmgrænum skóg
um. Með alvöru skýrir hann
okkur frá glóð ættjarðarástar-
innar, samræminu í íslenzkri
náttúru á mismunandi árstíðum.
Á sýningu þessari kynnist
maður nýjum hliðum á list Jóns
Stefánssonar. Það myndaúrval
eftir hann, sem þarna kemur
fram, gefur honum fagran og
áhrifamikinn vitnisburð, sem
mannþekkjara og sem málara
hinna stórfenglegu íslenzku
öræfa.
Myndir Jóhannesar Kjarvals,
eru og áberandi á sýningu þess-
ari. Þarna eru sýndar sérkenni-
legar og áhrifamiklar landslags-
myndir, eins Og „Mosi og hraun“
og „Mosi við Vífilsfell“, sem eru
í einkennilega gráum litum er
með punktavef sínum leiðir huga
áhorfandans að óendanleikanum.
Þróun Kjarvals hefur leitt hann
út í sífellt sérkennilegri lands-
lagssýnir. Þetta er sál íslands en
um leið og jafnframt hugsjónir,
sérkennilegs listamanns.
Menn taka líka eftir myndum
Jóns Þorleifssonar, rólega upp-
byggðum landslagsmyndum og
hinu græna haflöðri í mynd
Kristinar Jónsdóttur, „Suður-
ströndinni".
Snorri Arinbjarnar er fínn
málari, er í myndum sínum
„Skip við Skagaströnd" og „Hús“
hefur fellt verkefni sitt í breiða
og harmóniska litfleti.
Menn gleðjast yfir að sjá aftur
verk Júlíönu Sveinsd. Okkur
þykir vænt um að kynnast þróun
þeirri, sem Svavar Guðnason
hefur fengið á síðustu árum.
Hinar lífmiklu óhlutrænu mynd-
ir hans eru orðnar enn frjáls-
legri og með enn þá kröftugri
litum en áður. Og mjög eru
áhrifarík verk Jóns Engilberts
og Gunnlaugs Schevings.
Þarna eru svipmiklar andlits-
myndir eftir myndhöggvarann
• Sigurjón Ólafsson eins og hin
lifandi brjóstmynd „Æpandi
Páll“ og fíngerð og yfirlætislaus
mannúð er í höggmynd Ólafar
Pálsdóttur „Stúlkubarn.“ Hin
óbrotna uppbygging þeirrar
myndar getur minnt á list Astrid
Noacks.
Það er ákveðinn grunntónn,
sem mótar svip þessarar sýning-
ar. Hún túlkar íslenzka náttúru,
þjóðareðli og tilfinningalíf. Hún
sýnir baráttu islenzkra lista-
manna fyrir þjóðlegu sjálfstæði.
En hún sýnir einnig náin tengsl,
sem íslenzkir listamenn eru í við
straum tímans erlendis. Þar hafa
bæði Danmörk og Frakkland haft
sína þýðingu.
„Berlingske Tidende“ segir í
grein undir fyrirsögninni „Mynd-
list íslands opnar okkur nýjan
heim“
Hinir elstu og sennilega merk-
ustu meðal íslenzkra listamanna
eru vel kunnir hér í Danmörku.
Tveir þeirra dvelja hér að stað-
aldrij, Júlíana Sveiinsdóttir og
Jón Stefánsson og vekja ánægju,
þegar myndir þéirra eru til sýnis
á hinum árlegu stóru listsýning-
um.
Ágætar myndir eftir þau eru
líka í Ráðhússalnum, mynd af
„lesandi manni“ eftir Júlíönu
með mjúkum skuggum og mynd
hennar frá Vestmannaeyjum, er
hrífandi, en hana á Listasafn
vort.
Þarna er líka sjávarmynd Jóns
Stefánssonar, „Fiskibátar koma
úr róðri“, áhrifarík og litskrúðug
mynd og hin klassiska mynd
hans „Nakið módel“, er minnir
nokkuð á áhrif frá list Matisse á
hans yngri árum.
Jóhannes Kjarval hefur líka
heimsótt okkur við og við með
myndum sínum, en ekki svo oft
að við höfum haft tækifæri til
að kynnast þróun listar hans á
síðustu árum. En samt erum við
ekki ókunnugir sérkennilegri
tækni hans frá árunum 1940—’50.
Við höfum t. d. kynnst því,
hvernig hann getur laðað fram
í dimmum litum merkilega
gimsteinaglampa, svo sem í „Vor-
landslagi“ og „Mosa við Vífils-
fell“. Nokkuð aðrafr verkanir,
líkar myndvefnaði, eru í mynd
hans „Frá liðnum tímum“, en þar
eru litirnir ljósari.
Við hittum líka stundum á
sýningum vorum, myndir eftir
Jón Engilberts. Af mynd hans
„Vetrarmorgun í Kópavogi" er
sem hann hafi fengið menntun
sina hjá Axel Revold í Osló, en
Revold hefur haft mikil áhrif á
lit mynda hans og svip í „dekora-
tiva“ átt, en í „stemningunni“
sér maður að svipur hans er fs—
lenzkur.
Meðal þeirra fyrstu málara er-
hér í Danmörku sýndu hæfileika
sína í óhlutrænni list var Svavar -
Guðnason. Hann vakti sérstaba
eftirtekt með hinum brennandi
litum sinum. Eins og séð verður
á þeim þrem myndum sem eftir
hann eru á sýningu þessari hef-
ur þróun hans haldið áfram á
sömu braut, án þess að hann hafi
misst nokkuð af litagleði sinni.
Gunnlaugur Blöndal hefur líka
sýnt hér myndir fyrir nokkrum
árum síðan og þekkist þarna, þó
ekki væri nema á hinni bláeygði*
„síldarstúlku“ sinni.
Að sjálfsögðu leitar maður á
þessari sýningu sérstaklega eft-
ir svip ísiands og hinni ævim-
týralegu stórbrötnu litauðugu
náttúru þess. Við finnum han-a
í stórum hugmyndum Ásgrímu
Jónssonar í hinni stórbrotnu, vel
byggðu litríku mynd hans „Mý-
vatn“ og í myndum Jóns Þor-
leifssonar, eins og „Súlum“ og
„Baulu“ með sinn hvassa tind,
en myndir hans eru ekki eins,
heitar í lit, eins og myndir Ás-
gríms. í dekkri litastiga, en meí?
nákvæmri Jistrænni alvöru er-
mynd Kristínar Jónsdóttur, „ViS'
fjósið". Og í myndinni „Sumai*
á Síðu“ eftir Sigurð Sigurðssoív
er það hið skæra ljós yfir hinum.
grænu viðáttum og hinum bláa*
vötnum, sem hrífur augað mest.
Gunnlaugur Scheving hefur
haft norska kennara og í sjávar-
mynd hans „Fiskibátur" er lyft-
ist á öldunum, minnir hann á
yngri norska málara, þar sem
sjómaðurinn í gulum olíustakk:
myndar sterkustu áhrif mynd-
flatarins. í ljósum litum. hans
gætir áhrifanna frá björtu sól-
skini og hressandi andblæ sjáv-
arseltunnar.
Ýmsir af hinum íslenzku mál-
urum eru á leið til hinna óhlut-
rænu mynda. Viðleitni þessa er
að finna i flatarmyndum Snorr*
Arinbjarnar, jafnvel í myndinni
„Skip við Skagaströnd" og eni*
þá meira í „Húsmynd“ hans, enda.
þótt „Uppstilling“ hans bendi tili.
að hann hafi orðið fyrir áhrifum,
frá manni eins og Lundström,
enda þótt Lundström hafi ekbi
verið orðinn kennari við Aka-
demíið þegar Snorri var þatf
nemandi.
Einn af hinum íslenzku málur-
um, Kristján Davíðsson, málar
„naivistiskt" og flestir þeirra
yngri geta ekki kennt okkur neitk
um landið eða íslenzkan anda,
því þeir eru alveg komnir á hi«f
óhlutræna svið og gætu myndir
þeirra þess vegna eins vel verið
málaðar í Frakklandi, Ameríku,
Ítalíu eða jafnvel í Danmörku.
Á sama hátt fylgja hinir Í9-
lenzku myndhöggvarar hinni
óhlutrænu stefnu í tré eða.. járn-»
myndum sínum. Það sést m. a.
af hinum sterku myndum Ás-
mundar Sveinssonar, „Davíð ogr
Golíat“, „í tröllahöndum" eða
„Gegnum hljóðmúrinn". Þó gætir
þar hugmyndaflugs, sem felur i.
sér kjarna islenzkrar skapgerðar.
Annars eru uppstillingar Gerðar
Helgadóttur og hinir velmetnu
og virtu hæfileikar Sigurjóns.
Olafssonar á villigötum í myná
hans „Laxamótív.“
Aftur á móti vekur brjóstmyndL
hans af séra Friðrik Friðrikssyni
óblandna aðdáun.
Sama gildir um mynd Ólafar
Pálsdóttur af krjúpandi stúlku-
barni.
Gæti borizt til Danmerkur.
KAUPPPMAPNNAHÖFN — Vis-
indamenn eru þeirrar skoðunar,
að geislaýirkt ryk eftir kjarn-
orkusprengingar í Kyrrahafi, geti
borizt alla leið til Danmerkur
með háloftsskýjum. Til jarðar
gæti það fallið með regni.