Morgunblaðið - 28.03.1950, Blaðsíða 5

Priðjudagur 28. mars 1950.
MORGUIS BLAÐIÐ
5.
Eftir ívar Guðmimtlsson.
RÓM í mars — í engu Evrópu-
landi, vestan jarntjalds, tala
snenn jafn mikið um yfirvof-
andi kommúnisfahættu og á
Italíu, þrátt fyriv það sjást þess
xá merki, að kommúnistar sjeu
jafn sterkir og þeir eru álitnir
vera.
ítölsku kommúnistunum hef-
ir mistekist hver sóknin á fæt-
ur annari. Þeir hafa ekki lagt
ut í sumskonar ævintýri og hin-
ir frönsku skoðanabræður
þeirra. Stjórn ie Gasperi er
órugg í sessi og aldrei örugg-
ari en nú, eftir brevtingar, sem
nýlega voru gerðar á ríkisstjórn
-inm.
Stjórnin hefir meirihluta
þingsins á bak við sig. Þrátt
í'ynr skiftar skoðanir innan
Kristilega lýð”æðisflokksins,
sem með völdin fer. eru ekki
íaldar minstu líkur fyrir stjórn
-arskittum á þessu kjörtíma-
bili, en af því er aðeins liðið
eitt ár. -— En þrátt fyrir þessi
ytri merki um örugga stjórn
og getuleysi kommúnista til
íriðrofa og skemmdarverka,
vofir kommúni.stahættan yfir
Ítalíu eins og skuggi, því menn
hugsa til hins gamla máltækis,
uð sú músin, sem læðist, sje
pist betri en hin, sem stekkur.
Stórstíg endurreisn •—
en mörg vandamál.
Endurrcisnin á Ítalíu hefir
verið stórstíg fra því ófriðnum
lauk. Borgir landsins, sem voru
í rústum. hafa verið endur-
byggðar. Varla ein einasta brú
i landinu, hvort sem var yfir
Etórfljót eða smálækjarspræn-
Ur, var heil í stríðslok. Víða
eru enn bráðabirgðabrýr. En
Unníð er af kappi, jafnt virka
claga sem helga við byggingu
uýrra brúa Vegakerfi landsins
og járnbrautir mega nú telj—
ust í mjög sæmilegu lagi.
Fjárhagsviðreisnin hefir geng
-ið vonum fremur, sem marka
má af þvi. að gjaldeyrir lands-
íns, sem naut einskis trausts er
ístríðinu lauk Og var óvíða
iskráður, hefir farið síhækkandi.
Eyrir tveimur árum var opin-
bert gengi um 800 lírur í ein-
um dollar. þótt ekki fengist
clollar þá á frjálsum markaði,
eða raunar ,,svörtum“, fyrir
mínna en 1300—1400 lírur. En
i dag er opinbert gengi stöðugt
um 624 lírur .fyrir dollar og
ekki nema 668 á frjálsum
markaði
En þótt stjórn Alcide de
Gasperi hafi ger.gið furðu vel
að reisa við fjárhag og atvinnu-
líf þjóðarinnar, eru vandamál-
jn mörg og stór ekki síst, þar
sem kommúnistar sitja um
hvert einasta tækifæri, sem
jjefst, hjer sem annarsstaðar,
til að virLna skemmdarverk,
uia á illgirni og öfund í því
ískyjoi, að skapa glundroða í
♦ efnahogs og atvinnumálum. En
'það te^ja þeir sjálfum sjer ör-
uggast til framdi'áttar.
Marshallaðstoðin livergi
happasælli.
Það er viðurkend staðreynd,
Uð engin þeirra Evrópuþjóða,
6em notið hefir Marshallaðstoð
-ur, nefir haft jafn almennt
En stjórn de Gasperis er sterk og
dregur úr skemmdarstarfsemi þeirra
dregið úr útfi utningum frá
Ítalíu eftir að ílalir mistu ný-
lendur sínar og takmarkaðir
eru innflutningar fólks til Norð
ur-Ameríku og jafnvel til Suð-
ur-Ameríku ríkja.
Eru uppi ráðagerðir um tak-
markanir barnsíæðinga, svo
fjölgun þjóðarinLiar verði ekki
nema um 200.000 árlega. En
slíkar ráðagerðir hafa mætt
andúð frá vmsum hliðum og þá
að sjálfsögðu ekki síst frá
kaþólsku kirkjunni, sem telur
það mátulegt að hjón eigi 12
börn, til þess að vera góðir
kristilegir borga' ar í kaþólsku
ríki.
ALCIDE de Gasperi forsætisráðherra er öruggur í sessi, en
við mörg erfið vandamál að stríða.
gagn af henni og ítalir. Þessa
staðreynd viðurkenna jafnvel
kommúnisiar — Fyrir skömmu
kom einn af embættismönnum
Efnahagssamvinnustofnunar-
innar til smábæjar á Suður-
Italíu, þar sem kommúnistar
eru í meiri hluta í bæjarstjórn.
— Sjálfur borgarstjóri komm-
únista stóð upp og hjelt þrum-
andi ræðu um hjálpfýsi og vin-
áttu Bandaríkjamanna í garð
Itala og þakkaði með fögrum
oi’ðum Marshallaðstoðina.
Er jeg spurði amerískan
embættismann hjer í Róm,
hvort þetta mætti skilja svo,
að ítalskir kommúnistar við-
urkendu og þökkuðu Marshall-
aðstoðina í hjarta sínu, svaraði
hann brosandi:
„í Ameríku höfum við mál-
tæki. sem segir, að það sje eng-
inn svo vitlaus, að skjóta jóla-
sveininn'*.
Víða má sjá, að kommúnist-
ar ala á Bandaríkjahatri. Á
húsvegg einum, nálægt verk-
smiðju í Róm, sá jeg málaða
beinagrind með ,.US“ merki á
hauskúpunni. En undir teikn-
ingunni voru letraðar upphróp
-anir um „Ameríska heims-
veldis-dauðann, sem ekkert
hefði að bjóða, annað en
sprengjur og vopn, til að drepa
fólkið“.
Skortur á hæfum
embættismönnum.
, Eitt af alvarlegri vandamál-
um ítalskra stjórnarvalda er
skortur á hæfum embættis-
mönnum Er þa£ ein afleiðing
af þeirri bvltingu. sem varð á
stjórnskipan landsins eftir síð-
ustu styrjöid.
Hinir reyndu embættismenn,
sem starfað höfðu hjá fasista-
stjórn Mussolinis í öllum
ábyrgðarmeiri stöðum, urðu að
sjálfsögðu að láta af störfum
þar sem þeim hvorki var treyst
-andi til að vinria þýðingar-
nje heldur gat lýðræðisstjórn
haft víðkunna fasista í þjónustu
sinni.
Mússolini sat að völdum -í
rúmlega 20 ár. Hinir hæfari
menn, sem annað hvort flúðu
land, eða gátu ekki látið á sjer
bæra innanlands sökum and-
stöðu sinnar við stjórnina,
voru orðnir gamlir og ófærir
til vinnu, er Mussolini var
steypt af stóli. Aíieiðingin varð
því sú, að iýðræðisstjórnin varð
að taka í ábyrgðarstöður marga
óreynda ombættismenn. Það
mun taka langan tíma, að
kippa þessu í lag, og aia upp
nýja kynslóð af hæfum og
reyndum embætrismönnum.
Italskir embættismenn eru
þar að auki illa launaðir og
opinberar stöður því ekki eft-
irsóttar af ungum mönnum,
sem hafa hæfileika til að bera,
sem forystumenn.
Það er loks ekki giæsilegt
fyrir ítölsk stjórnarvöld, að
segja upp óduglegum embættis-
mönnum. Þeir bætast þá í hóp
atvinnuleysingjanna, sem sífelt
fer fjölgandi og verða þá áfram
ríkinu til byrgði og erfiðleika.
ítölum f jölgar um
400.000 árlega.
Hin ótrúlega öra viðkoma
ítölsku þjóðarinnar á mestan
þátt í sívaxandi atvinnuleysi í
landinu. Við síðustu atvinnu-
leysis skráningu voru um 2,5
milljónir ítalir atvinnulausir,
þrátt fyrir að iðnaðarfyrirtækj-
uríi og mörgum öðrum atvinnu-
rekendum er, mcð lögum, bann
-að að scgja upp starfsfólki,
hvort sem framleiðslan þarfn-
ast verkafólksins: eða ekki.
Árlega fjölgar ítölsku þjóð-
inni um 400.000 manns. Er það
að sjálfsögðu íalsvert meiri
viðkoma en landið þolir, eða
getur brauðfætt til lengdar, ef
ekki koma einhverjar ráðstaf-
anir til, t. d. útflutningar fólks
mikil störf fyrir lýðræðisstjórn, i stórum stíl En mikið hefir
10 ára áætlun tle Gasperis.
Atvinnuleysismálin eru án
efa erfiðustu vandamál ítölsku
stjórnarinnar Á dögunum til-
kynnti Alcide de Gasperi for-
sætisráðherra að stjórnin hefði
á prjónunum 10 ára áætlun um
opinberar framkvæmdir víðs-
vegar um landið, í því skyni
fyrst og fremst, að vinna bug
á atvinnuleysinu. Þessum til-
lögum var tekið vel af blöðum
allra flokka í Italíu, nema
kommúnistablöðinum og hin-
um hálfkommúnistisku sósíal-
istablöðum, sem töldu þessar
fyrirætlanir litla bót og ljetu
í ljósi efasemdir um, að nokkuð
yrði úr þeim.
Eitt voru þó allir sammála
um. Að þessi 10 ára áætlun de
Gasperis, væri ágæt, ef hægt
væri að framkvæma hana.
Mönnum er varla láandi, þótt
þeir láti í ljósi efasemdir um
getu ríkisstjórnar til að ráðast
í framkvæmdir, sem kosta
munu þúsundir miljóna líra,
þegar tekið er til athugunar um
leið, að margir opinbeiir starfs-
menn, t. d kennarar, hafa ekki
fengið laun sín greidd hjá ríkis-
sjóði í sex mánuði. Og fyrir
láglaunafólk eins og opinbera
ítalska starfsmerin, er langt að
bíða í hálft ár eftir kaupinu
sínu.
Þá er ekki líklegt, að skatt-
þegnarnir iíti með velþóknun
á framkvæmdir ríkisins, sem
hljóta að hafa það í för með
sjer, að enn verður seilst lengra
ofan í pyngju þeirra. En vegna
skattaálagningaríyrirkomulags
-ins hjer í land' koma skatt-
arnir þyngst niður á millistjett-
unum.
ÍTALÍU
ljelegum irrám, hreysúm eða
höllum.
Jafnvel ferðamenn, sem koma
til Ítalíu verðo að greiða
,,tekjuskatt“. eftir sama fyrir-
komulagi. Þeir, sem búa í ó-
dýrum gististoðum greiða
minna en hinir, sem búa í dýru
gistihúsunum og hvort þeir
kaupa dýran mat og drykk, eða
ódýran.
Þetta getur lilið nógu vel út
a pappírnum og þótt sann-
gjarnt á yfirborðinu. En þeir,
sem ekki taka föst laun, en lifa
þó í vellystingum praktuglega
og ættu að greiða háa skatta
geta „deiit við dómarann“. Þeir
fara til skattstj'rans og segja
honum, að það sje mesti mis-
skilningur, að þeir hafi miklar
tekjur, þótt þeir búi í dýru gisti
-húsi og konan þeirra gangi í
dýrasta minkapels. — Og það
sem merkilegasi er. Flestum
tekst að fullvisse skattstjórann
um, að þeir hafi ekki neinar
verulegar t.ekjur, þótt þeir virð
ist lifa þokkalegu lííi og eigi
amerískan bíi, með einkabíl-
stjóra. Bílstjórinn kemst hins-
vegar ekki undan að greiða sinn
skatt til ríkisins, því hann er
hreinlega dreginn frá launum
hans, r1’
Lagt á eftir „efnum og
ástæðum“.
Það á að heita svo hjer á
Ítalíu, eins og raunar víðast
annarsstaðar að skattar sjeu
lagðir á menn „eftir efnum og
ástæðum“. En íyrirkomulagið
til að finna skattstigann er
nokkuð kyndugt og stundum
allteygjanlegt. — Launamemt
greiða skatta sína til ríkisins
af kaupi sínu og smákaupmenn
og rríillistjettarmenn af við-
skiftaveltu. En hinir efnaðri
verða að gr ciða eíiir því hvernig
þeir búa og borða, hvort þeir
aka í nýjum bílum, eða göml-
urn, búa > lúxushótelum, eða
Skipting stórjarðanna.
Við og við berast í heims-
frjettunum frásagnir af því, að
ítalskir bændur hafi í hópum
ráðist inn í lönd stórjarðaeig-
enda og helgað sjer þar land til
ræktunar.
Þessir bændur hafa ekki vilj-
að bíða eftir lögum, sem de
Gasperi-stjórnin segist hafa á
prjónunum um skiptingu stór-
jarðanna. Óhemju flæmi lands
í einkaeign er óræktað víða á
Italíu, á meðan bændur geta
ekki fengið jarðarskika til að
draga fram lífið á.
Kommúnistar hafa að sjálf-
sögðu sjeð sjer leik á borði og
styðja þeta landrán og hvetja
bændur til að helga sjer land.
En ítalskir stjórnmálamenn
telja, að kommúnistum verði
þetta skammgóður vermir, því
að ekki fari hjá, að stjórnin
verði að gera ráðstafanir til að
skipta upp stóreignunum, sem
eru i órækt.
En hinu er ekki hægt að
neita, að það er þetta misrjetti
og reginmunur á öðrum sviðum
á kjörum einstaklinga á Ítalíu,
sem hefur veitt kommúnistum
góðan jarðveg til að ala á öfund
og óbilgirni, hatri og úlfúð,
milli granna.
Kommúnistahættan ekki
Grýia ein.
Ósigrar ítölsku kommúnista-
leiðtoganna í kosningum í
fyrra, undanhald þeirra gagn-
vart Marshall-aðstoðinni, rnis-
heþpnaðar verkfallstilraunir og
tiltölulega óvirk stjórnarand-
staða í þingsölum, gæti bent
til þess, að allmikið væri farið"
að draga úr áhrifum þeirra. Er*
margt bendir til að kommún-
istar sjeu enn undirbúnir í stór-
orustu.
Á undanförnum tveimur ár-
um hefur ríkislögreglan ítalska
gert upptæk falin vopn, sem.
Frh á bls. 12,