Morgunblaðið - 16.10.1940, Blaðsíða 5

IVfiðvikudagur 16. okt. 1940.
5
j Útget.: H.f. Árvakur, BeykJ&vlk.
j Ritstjórar:
J6n KJartaneeon,
Valtýr Stefáneaon (ftbyrKVarm.}.
| Aug-lýsing-ar: Árnl 6la,
Ritatjðrn, auglýeingar ok afgreitielai
Austurstrætl 8. — Stml 1880.
Áskriftargjald: kr. 8,50 á mánuBl
lnnanlands, kr. 4,00 utanlands.
í lausasOlu: 2u aura eintakiO,
25 aura meB Lesbök.
Velkomin
Skipið mitt er komið að
landi“. Þannig hugsuðu
margir í gær. Áhyggjum þeirra
var lokið. Ástvinir og skyld-
.mienni voru komin heim í land-
steina, úr hættum ófriðarins,
langa leið á sjó og landi.
Mánuð eftir mánuð hafa
iþúsundir manna hjer á landi
beðið eftir þessum degi með
•seftirvæntingu. Stundum milli
vonar og ótta. Lengi vel óttast
.að ekkert myndi geta orðið úr
.þessari ferð. Og síðan byrjaði
óttinn við að vita af þessum
imannfjölda á hafinu innan
hættu ófriðarins. En þá hefir
>ef til vill raunabótin verið sú,
■ að hugsa til þess, að við fs-
lendingar höfum nú í nærfelt
. ár átt marga okkar vöskustu
Tmanna á hættusvæði ófriðarins,
•og enn hefir ekkert slys borið
;að höndum. Því skyldi þá
mokkuð koma fyrir, einmitt
þegar við áttum flesta landa
okkar á sama skipi, um 300
:manns samtals? Eitthvað á
þessa leið hafa máske þeir
imörgu hugsað, sem undan-
ffarna daga og nætur hafa
fylgt Esju með huganum.
★
Nú þegar Esja er komin að
;landi með sinn dýra farm, býð-
ur öll þjóðin þessa landa okk-
-ar velkomna, unga og gamla,
konur og karla, með ósk um
að þau öll megi eiga sem gleði-
:legasta heimkomu. Tiltölulega>
margir af þessu fólki eru ungir
menn, sem einmitt nú hafa
lokið námi, og undirbúningi
undir æfistarf sitt. En á meðan
'þeir stunduðu nám sitt, hefir
’heimurinn skift um svip, og
þau sviphrigði hafa náð alla
leið hingað.
★
Þegar þessari margumtöluðu
rferð er lokið er ástæða til þess
að þakka þeim mönnum öllum,
sem hér hafa unnið að, að koma
ferðinni á. En ekki eru tök á
að nefna hér nöfn þeirra allra.
En þó öllum almenningi kunni
að finnast, að þetta ætti ekki
að vera neitt kraftaverk, að
rnokkrir alsaklausir borgarar
hlutlausrar smáþjöðar fái að
komast heim til sín, þá hefir
það reynst allt annað en hægð-
arleikur að fá leyfi til þessa
heimflutnings.
Fyrir hönd ríkisstjórnarinn-
ar mun það vera Sveinn Björns-
son sendiherra, sem fiefir haft
þetta mál með höndum. I Höfn
voru það starfsmenn sendiráðs-
ins þar og Vilhjálmur Finsen í
Stokkhólmi.
En óhætt er að fullyrða, að í
þessu máli hefir sendiherra
Breta hjer á landi, Mr. Howard
Smith, reynst ökkur hin mesta
" lijálparheHa.
Með „Esji*“ til Petsamo — og heii
flniiiiiiiiiiiiiiimiiniiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiimiiiiimiimiiiHiiiiiiiiiiiiiuiiiuiiiiiimiiiii
Frá frjettarítara Morgnnblaðsins
iumiuiiHiiuiiiiuiiiiiiiiuiiiHmiiiiiiiiiHiiiiinumnuiiiiiiiiuiiiHiiHiiiiiiiimimiiLT
FerHin frá
íslandi til
Pefsamo
Frásogn skipstjór-
ans á „Esjn“
VIÐ VORUM aðeins eins sólarhrings siglingu
frá Færeyjum, 220 sjómílur norðvestur af
Noregi, skamt úti fyrir Vestfiorden, er tvær
þýskar hernaðarflugvjelar fóru að sveima yfir skipinu,
sagði Ásgeir Sigurðsson skipstjóri, er frjettaritari Morg-
unblaðsins spurði hann fregna um ferð Esju til Petsamo.
— Við lögðum af stað að heiman þann 20. september. Veður var
ágætt og ferðin gekk greiðlega og hindrunarlaust, þangað til flug-
vjelarnar birtust. Við þóttumst þó vel sloppnir er þessar fvrnefndu
ílngvjelar flugu aftur til lands, eftir að hafa fengið upplýsingar um
hverjir við vserum og hvert við værum að fara, heldur skipstjori áfram.
— En svo var þó ekki, því að skömmu eftir liádegi sama dag komu
enn tvær flugvjelar. Voru þær öllu vígalegri en hinar fyrri, morsuðu
i sífellu til okkar og skutu af vjelbyssum fyrir framan skipið, er við
brugðust ekki nógu skjótt við skipan þeirra. En það kom aðeins til
af því, að sólarljósið truflaði morsmerkin.
Brátt skildum við þó, að ætlast
var til að við sigldum inn til
Þrándheims og urðum við þegar
við þeim tilmælum. Þýskur varð-
bátur leiðbeindi okkur alla leið
um tundurduflasvæðið inn í skerja
garðinn, og þrír sjóliðar stóðu
vörð um borð.
Er til Þrándheims kom lögð-
umst við rjett bjá olíugeymum
nokkrum, sem oft hafði verið
reynt að hæfa undanfarna daga
af binum stríðsaðilunum.
. Annars var ekki hægt að kvarta
yfir meðferðinni. Hernaðarráðu-
neytið reyndi að afgreiða okkur
eins fljótt og unt var og greiddi
mjög fyrir mjer með skeytasend-
ingar og símtöl til Stokkhólms.
Kváðu foringjarnir það á mis-
skilningi bygt að skipið hefði ver-
ið tekið. Vanrækt hefði verið að
tilkynna um ferðir þess.
— Hve lengi var slcipið kyrsett
í Þrándheimi ?
— Fjóra daga. En laugardag-
inn 28. september lögðurn við úr
höfn og sigldum íit í Skerjagarð-
inn. Fanst mjer öruggara að hafa
skipið þar um nóttina, því að
okkur var sagt, að um kl. ð1/^ a
sunnudagsmorgna væru Englend-
ingar vanir að fljúga yfir þessav
slóðir, í þeim tilgangi að hæfa
skip, sem þarna lágu rjett hjá, og
olíugeymana. Vildi jeg ógjarna að
Esja j7rði þar tekin í misgripum.
Næsta dag sigldum við 150 sjó-
mílur vestur í liaf, og síðan eftir
gefnum leiðum áleiðis til Petsamo.
Gekk ferðin eftir þetta hindru-
laust, þó sæjum við á leið okkar
þrjú tundurdufl.
— Þetta hefir verið allstór krók-
ur, að koma til Þrándheims?
— Já, sá krókur nam 400 sjó-
mílum ,svarar skipstjóri. — En
alls var leiðin, sem við sigldum,
frá íslandi til Petsamo, 1800 sjó-
mílur. Þ. H.
Ásgeir Sigurðsson.
Undlrbúningur
Esjuferðar-
innar
Um undirbúning og aðdrag-
anda Esjuferðarinnar,
komst H. J. Hólmjárn að orði á
þessa leið:
Á síðastliðnu sumri dvöldu á
meginlandi Evrópu hátt á þriðja
hundrað fslendinga, sem sóttu
mjög fast að koma heim. Megin-
hiuti þessa fólks var ungt fólk,
sem nú hefir lokið námi, en auk
þess skipshafnarinnar af E.s.
Gullfossi, sem liggur í K.höfn,
og E.s. Snséfelli^ sem liggur
í Svíþjóð. Þá máHelja nokkra
verslunarmenn, sem dvöldu á
meginlandinu í verslunarerind-
um, þegar Þjóðverjar hremdu
Danmörku og Noreg. — Sendi-
ráðið í Danmörku barðist mjög
fyrir því, að opna heimfararleið
FRAMH. Á SJÖTTH 8ÍÐTJ
Listamenn
á heimleið
Hvað fjekk ykkur lista-
mennina aðallega til þess
að halda heim á þessum síðustu
og verstu tímum, spurðum vjer
fríðan hóp okkar vinsælustu
listamanna, er sátu „á fundi“
um borð í Esju í gær og ræddu
um viðhorfið til menningar og
lista á fslandi um þessar mund-
ir.
Þarna var Gunnlaugur
Blöndal, enn með sjóriðu,
Sveinn Þórarinsson ásamt konu
sinni frú Agnete Þórarinsson,
góðmannlegur á svip, Eggert
Guðmundsson, með hugann
hálfan heima, og Jón Engil-
berts, með kaldhæðnissvip og
kíminn.
— Jeg vildi fara heim og
vinna og vera í föðurlandinu,
þegar hættan er mest, segír
Gunnlaugur. — En jeg hjelt,
að heima væri hættan minst
og mestur friður, segir Sveinn.
Hver listamaður málar líka
best í sínu eigin föðurlandi.
Jeg fylgi manninum mínum á
listabrautinni í blíðu og stríðu,
svarar frú Agnete.
— En þjer Eggert? v
— Jeg kom heim til þess að
finna sjálfan mig, mælir nú
Eggert af miklum þunga, , og
Jón Engilberts tekur til máls:
Jeg tel Bandalag íslenskra
listamanna sterkustu vörnina í
sjálfsvarnarbaráttu fslands, út
á við og inn á við. Þess vegna
kem jeg heim til þess að berj-
ast sem sjálfboðaliði undir
merkjum þess. Sje ekki not fyr-
ir okkur sem listamenn hljót-
um við að geta komist í eyrar-
vinnu.
■ — Eruð þið sammála Sveini,
um að listamaðurinn afreki
mestu í heimalandinu? spyrj-
um vjer hina listamennina.
J. E.: Maður málar best, þar
sem manni líður best.
Frú Agnete: f einveru og-
friði vil jeg helst mála og jeg
kann mjög vel við mig á fs-
landi.
E. G.: Jeg svara spurning-
unni játandi. f stórborginni, þar
sem maður týnir sjálfum sjer
leitar hugurinn ávalt heim, og
heim verð jeg að fara, eins og
jeg sagði áðan, til þess að
finna sjálfan mig.
G.B.: Þögn. En hann sam-
þykkir að sín bestu listaverk
sjeu #sköpuð heima.
Og nú berst talið heim til
átthaganna og allir mæla nú
listamennirnir einum munni:
Við fórum ungir að heiman
til þess að læra og finna okkar
eigið afl, er við kyntumst lista-
verkum hinna miklu meistara.
En með hverju árinu sem líð-
ur verður heimþráin sterkari
og sterkari. f útlegðinni vakn-
ar fyrir alvöru tilfinningin
fyrir öllu því sterka og fagra
í okkar eigin föðurlandi.
fsland verður í okkar aug-
um fegurra við hverja komu
heim. Okkar heitasta ósk er að
skapa íslenska list, svo mikla
og sterka, að hún jafnframt
því að vera þjóðleg, sje metin
á alþjóðarmælikvarða — verði
þjóð vorri til heiðurs og sóma.
i Þ. H.
Lárus Pálsson
kominn heim
Lárus Pálsson leikara hitti
jeg meðal farþega um
borð í Esju, þar sem hann var
hrókur alls fagnaðar, ljek og spil-
aði og söng og æfði karlakór, er
skemti við góðan orðstír á „út-
varpskvöldum“ Petsamo-faranna
á leiðinni til íslands.
Lárus hefir dvalið í Kaup-
mannahöfn í undanfarin sex ár
og lagt stund á leiklist, fyrst sem
nemandi við leikskóla Konunglega
leikhússins í þrjú ár og síðan sem
leikari við leikhúsið í tvö 'ár. —
Loks var hann ráðinn leikari í
„Riddersalen“ síðastliðið ár.
Lárus er fullur af áhuga í
starfi sínu og svipbrigði hans
sýna það glögglega, að hann
brennur í skinninu eftir að taka
til starfa, er hann kemur heim.
— En hvað jeg geri, segir hann,
— er allt eftir því hvernig ástand
ið er heima. — Jeg,vona, að jeg
fái tækifæri til að reyna kraft-
ana, og úr nógu er að vinna. —
Einna mestan áhuga hefi jeg fyr-
Lárus Pálsson.
ir því að setja góða sjónleiki á
svið — og svo auðvitað að leika!
Jeg hefi sjerstaklega augastað á
einu nýju leikriti, eftir Tryggva
Sveinbjörnsson, sem er án efa
hans besta verk til þessa. Er í
ráði að það verði sýnt á konung-
lega leikhúsinu í vetur. Það heit-
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.