Morgunblaðið - 23.01.1926, Blaðsíða 5

Aukabl. Mbl. 23. jan. ’26.
MORGUNBLAÐIÐ
5
Útvarpið.
Útvarpsmálið er mál, sem all-
an almenning varðar; því þó að
svo sje til ætlast, að útvarpsstöð-
m verði rekin af einstökum
mönnum, en ek'ki ríkinu, þá er
þó almenningi, þ. e. þeim, sem
'klusta á útvarpið, ætlað að bera
allan kostnað við rekstur hennar.
Hingað til liefir mál þetta að
'niestu legið í þagnargildi, en nú
er svo langt komið, að fjelag er
stofnað til að koma á stofn og
starfrækja útvarpsstöð lijer í
Keykjavík.
Stöðin er hingað komin, og að
niestu leyti upp sett.
Stjórnin er búin að veita fje-
laginu einkaleyfi til að starf-
rækja stöðina, svo sem ráð er
fyrii’ gert í útvarpslögunum frá
alþingi 1925.
Meðal þeirra, sem nú eiga við-
tökutæki og annara, sem síðar
®tla að eignast þau, er mikill
ahugi vakandi fyrir því', hvernig
stjómin muni ganga frá ein'ka-
íeyfum til útvarpsfjelagsins. —
hinkanlega hefir mönnum verið
aiikil forvitni á að vita hvernig
/Stjórni)) og útvarpsfjelagið 'hafi
hugsað sjer að.afla nauðsynlegra
tekna til reksturs stöðvarinnar.
Snemma í vetni- voru farnar
aÖ fljúga fyrir fregnir um álögur
a útvarpsnotendur, og þær ekki
smáar. Varð það meðal annars
th þess, að útvarpsnotendur
^ynduðu með sjer fjelag, til að
SU)ta lia gsmuna siuna, ef á
>yrfti að halda. Það fy rsfa, sem
fjelag útvarpsnotenda , gerði í
hessu máli, var, að snúa sjer til
rJettra hlutaðeigenda og leita
kpplýsinga um það, hvað búið
v®ri að gera í málinu, og hvað
hæft
væri í áðurnefndum fregn-
111,1 > um álögUr á útvarpsnot-
eudur.
hormaðnr fjelags útvarpsnot-
eildg sneri sjer í þessu skyui til
Mvinnumálaráðherra, Magnúsar
Öuðmundssonar, og forgöngu-
"lannsins í útvarpsmálinu, hæsta-
rjettarlögmanns, Lárusar Jóhann-
essonar, sem nú er örðinn for-
^eður útvarpsfjelagsins. Ljetu
Peir
iý:
lr fúslega í tje allar þær upp-
Slugar um málið, er óskað var.
Málið hefir síðan verið rætt í
^elagi útvarpsnotenda; en eins
°S jeg gat um í upphafi þessa
. Ms, varðar þetta allan almenn-
ln8 engu síður en þá, er nú eru
0lðnir útvarpsnotendur, og þess
Vegna tel jeg rjett, að birta hjcr
ait hað, er okkur útvarpsnotend-
1101 er kunnugt um málið, á því
Sti®>b sem það nú er.
^PPlýsingar þær, er við höfum
eilSÍð, eru í stuttu máli þessar:
j.. ^iórnin hefir samkv. útvarps-
°SPuum veitt útvarpsfjelaginu
ll1kaleyfi til að setja upp o;
i nrfrækja útvarpsstöð 'hjer
eykjavík um næstu 7 ár.
jelaginu er veitt heimild- til
f ta'ka 85 kr. stofngjald af
''eiju viðtökutæki, sem selt er
k VarPsnotendum, og alt að 80
árgjald af hverju tæki
Þjelaginu er lieimilt. svo sem
Jerjx^m öðrum, að versla með
Mötokutækí 0g einstaka hluta
Peirra.
Merðtollur sá, 20%, sem nú er
viðtokutækjum, á að falla nið-
hafa hana í húsi loftskeyta-
stöðvarinnar og nota- annað
mastur hennar fyrir loftnetið, —
hvorttveggja án endurgjalds.
Pjelagið er undanþegið opin-
berum gjöldum.
Stofngjaldinu, kr. 85 af hverju
tæki, er hugsað að ná á þann
hátt, að banna öðrurn en út-
varpsfjelaginu og sölustöðum,
sem til þess fá löggildingu, að
selja viðtökutæki. Eiga svo hinir
löggiltu sölustaðir að standa fje-
laginu skil á stofngjaldi af
’hverju tæki, er þeir selja.
Hið fasta árgjald hefir fjelag-
ið ákveðið 50 krónur, en eins og
áður er getið, er því heimilt að
krefjast alt að 80 k'róna gjalds.
Fjelagið gerir ráð fyrir að fá
tekjur af 1000 tækjum fyrsta ár-
ið: Tekjurnar verða þá 1000 siun-
um stofngjaldið 85 kr. = 85000
krónur og 1000 sinnum árgjaldið
50 kr. = 50000 krónur, eða sam-
anlagt 135,000 krónur.
Arleg útgjöld við rekstur
stöðvarinnar áætlar fjelagið 96
þús. krónur.
Af því er gert ráð fyrir að
ca. 30,000 krónur fari sem borg-
un fyrir það, sem út er varpað,
en ekki er enn upplýst hvernig
afganginum, 66 þils. verður var-
ið. —
Stöðin uppsett hjer mun kosta
um 60 þús. krónur.
Málið var, að fengnum þeim
upplýsingum', sem hjer eru rit-
aðar, rætt í fjelagi útvarpsnot-
enda, og voru menn yfirleitt
mjög óánægðir með þessar ráð-
stafanir.
Sjerstaklega fanst mönnum
stofngjaldið óhæfilegt. Virtist
ýmsum hjer vera stofnað til ein-
okunar á sölu viðtökutækja, —
þvert ofan í vilja þess þings, er
lögin setti. Fjelaginu mundi í
lófa lagið, vegna stofngjaldsins,
sem seljendur eiga að greiða því
af hverju ta’ki, er þeir selja, að
selja sín tækj svo mikið ódýrari
en aðrir, að öll samkeppní væri
útilokuð.
í öðru lagi litu menn svo á, að
skattur þessi væri svo þungur,
að almenningi væri með honum
gert ókleyft að eignast viðtöku-
tæki.
Tæiki, sem numdi nægja til að
hlusta á útvarpið hjer í Reykja-
vík, > köstar um 50 krónur. Ef
svo á að krefjast 85 króna stofn-
gjalds og 50 króna árgjalds, er
hætt við að enginn fáist notand-
inn, og er þá málið komið í ó-
Tvö kvæði
um
Guðmund biskup góða.
Stefán skáld frá Hvítadal hefir
skrifað fyrir nokkru, í Lögrjettu,
Útflutningur íslenskra afurða
i desember
Skýrsla frá Gengisnefndinni.
ritdóm um „Bautasteina“ Þor- Fiskur verkaður 1 516.700 kg. 1.202.100 kr.
steins Björnssonar frá Bæ. Meðal Fiökur óverkaður 1.450.500 468 350 —
annara kvæða, sem hann hælir í Karfi saltaður 42 tn. 1.245 -
„Bautasteinum“, er ljóðið um Síld 5 066 . 107.425 —
Guðmund biskup góða. Isfiskur (i nóv. og des) ? • 512.000 —
Ilólið um það liefði ekki verið Lýei 416.090 kg- 214.520 —
gert lijer að umtalsefni, frekar Sildarolía 4.930 1.970 —
en annað lof Stefáns um kvæði Fiskimjöl 95 000 * 34.980 —
Þorsteins, ef hann hefði ekki Sundmagi •526 — 1.300 —
blandað saman við það órök- Kverksigar 1 500 — 200 —
studdu og ástæðulausu lasti um Dúnn . 280 — 14 960 —
annað kvæði um Guðmund góða, Saltkjöt 365 tn. 61.580 —
eftir Davíð Stefánsson. En þar Garnir hreinsaðar 3.625 kg. 72.500 —
sem lastinu kastar eitt af hinum Garnir óhreinsaðar 3.540 — 5.290 —
fremri yngri skáldum þjóðarinn- Gærur saitaðar 9.657 tals 40.380 —
ar, sem tekið mun verða tillit til Skinn söltuð 29.000 kg- 58.500 —
og trúað, og þar sem í hlut á Skinn sútuð og hert 665 — 3.640 —
annað ungt skáld þjóðarinnar, UU 62.567 — 118.320 —
fullkomlega jafnoki hins og eins Prjónles 1.055 — 11.480 —
vinsælt, er órjettmætt að láta Rjúpur 43.405 tals 24.000 —
ummæli Stefáns um Davíð og Samtals 2.954.730 kr
kvæði hans standa óhrakin.
í raun og veru er það mörgum
furðuefni, hvað fyrir Stefáni vak-
ir með lofinu um kvæði porsteins
en lastinu um kvæði Davíðs. Þeir
skiljá ekki, að skynsamt, gott og
upprennandi skáld, leiki sjer að
því að rugla bókmentasmekk þjóð-
arinnar, það geti komið því sjálfu
í koll. En þeir, sem best þekkja
til, og eru kunnugir þeim hljóðu
sviftingum, sem hafa átt sjer stað
milli sumra hinna yngri andans
manna þjóðarinnar, þeir skilja
það, að löngun til mesta frægðar-
orðsins getur leitt menn afvega
í dómum sínum.
II.
Slcal nú vikið að ummælum Stef
áns, og kvæði þeirra Þorsteins
og Davíðs borin lítillega saman.
Stefáni farast svo orð um kvæð-
in:
Samtals á árinu
Samtals í fyrra
u
í seðlakr.
í gullkr.
seðlakr.
gullkr.
70.780.000
50.500.000
80 000.000
43 000.000
í Öðru lagi: Hvað er „'báleldur' ‘ ?
Ekkert annað en tvö orð, sem
þýða eitt og það sama, gerð að
einu, í sáma augnamiði — til að
ríina. Ljóminn fer því að fara af
þessari línu.
Eitt erindið í kvæði porsteins
er svo:
„Á drápsvíga dimmu láði
hann orustur ótal háði:
við forneskju ferlega vætti,
við þjóðtrúar þrúðga mætti,
við syndarinnar sjötugfalda
þætti1 ‘.
I’að vanta ekki kröftug orð
þarna, samanrekin hvert á eftir
skáldunum hefir ltveðið rím-1
lausa langloku um Guðmund
var ekki annað en háspent
tískuslúður, óþjóðlegt mjög. —
Þorsteinn gnæfir meðal slíkra
eins og risi upp úr húskarla-
hóp“.
Hvernig er svo þetta „mikla og
fagra kvæði“ Þorsteins?
Það er fljótsagt, að það er
meingallað, fult af smekkleysum,
samanreknum, óskáldlegum lík-
efni, en það væri illa farið, ef | ingum og hraunbrjóts-orðum, eins
nð þyrfti að str;
óheppilegu fyrirkomulagi.
„Þorsteinn hefir ort mikið og öðru. En aldrei hefi jeg sjeð vísu
fagurt kvæði um Guðmund bisk j geiga' eins freklegafrá marki eins
up góða....... Eitt af yngri, 0g þessa. Eini kosturinn við vís-
una er sá, að maður veit nú, að
, . þættir syndarinnar eru sjötug-
biskup. Hun þotti vist agæt, en ;
Hvað segja menn t. d. um anda-
og frumleikann, skáld-
og markhæfnina í þess-
útvarpið þyrfti að stranda á og önnur kvæði í „Bautastein-
Yfir því er sami svipur og
og öðrum kvæðum Þor-
um .
blær
Jeg ætla nú ekki að orðlengja ,
þetta frekar að sinni. ! steins
Tilgangurinn er aðeins sá, að | Hann segir meðal annars að
veita lesendum blaðsins þær upp- Guðm. biskup hafi verið „eins og
lýsingar um útvarpsmálið
jeg veit, sannastar og r
— en komi fram annað, er rjett-' guð“ Guðnmndur biskup á auð-
giftina
máttinn
um ljóðlínum:
„Því Eysteins ódáins ljóð
— himinlilju heilög ljóð —
og Arasonar sólar-hljóð
— Arasonar sigurfórnar-blóð —
Guðmundar dáðu dýran trúar-
móð“.
Þykir mönnum þetta ekki ,mik-
ið og fagurt' ? Og verður ekki
mikilleikinn og fegurðin enn
meiri, þegar ofan á þessar and-
leysislínur bætast önnur eins gull-
a
nr.
Fjelagig ætþir fyrst um sinn
n?ta ya kw. stöð. Þáð fær að
íálið, er loggeisli af lífguðs hjarta“. Hvað ,'a" 01 ð °S „sögustallur , „alda-
rjettastar, j er „loggeisli“ ? Og hvað er „líf- ,Pa,lur °£ „dýrar-hlíf“ ?
Það er ekki alt upptalið, sem
ara reynist, þá skal það heldur vitað að vera einn neisti úr afli finna mætti að þessu kvæði' Petta
hafa. þess guðs, sem kristnir menn er aðems. hið helsta. En slíkt
Málið verður vafalaust rætt trúa á. Guðm. er með öðrum orð-!kvæði ieyiir eitt at skáldum lands
opinberlega hjer í blaðinu eða. tím kveiktur af uppsprettu alls *ins s^er að kaiia >mikið °S fagurt* •
annarsstaðar, og er þá nauðsyn- lifs, guði. Hvað verður þá vir orð- En ^að er iitið °? kalt> ^11'
legt að ábyggilegur grundvöllur inu „lífguð“ ? Ekkert annað en íhniinganmmt ^ °g gcrsncyít þeim
sje fyrir til að ræða málið á, svo | meiiiingarlaust orð, eins og „log- kostum> seUl g°ð kvæði hafa til að
menn komist hjá karpi um það,1 geisli“, til þess eins haft, að geta
rímað.
Sama er um hitt, að Guðmund-
bera.
sem engan á sjer stað.
Júlíus Björnsson.
Þá kemur
III.
að kvæði
Davíðs.
ur biskup hafi „glætt kirkjunnar Finst mÖnnum ekki heldur annar
ibáleldinn bjarta“. í fyrsta lagi andi í þessum línum, en þeim,
or nú ekki ikja-sme.kklpgt að, sem tilfmrðtw hafa vúrið úr kvfieði
, tala um „báleld“ kirkjunnar. Og Þorsteins;
„Þú grætur með hryggum,
sveltur með þeim soltna,
og betlar fyrir betlarann
og talar
um heilög mál við heimsk-
an förulýð,
og gerist allra snauðra þræla
þræll,
og krýpur fyrir blóðvörgum
og bófum,
og kyssir þá, sem kaunum eru
hlaðnir,
og samneytir með sekum.......“.
Þarna er Guðmundi biskupi
rjett lýst, og þarna líður straum-
ur ljóðsins fram, þungur, en tær,
án þess að í hann sje kastað
dröngum smekkleysanna eða
björgum hraungrýtisorðanna. —•
Hjer er alt innilegt, eðlilegt, —
skilningurinn næmur, lotningin
fyrir Guðmundi ófölsuð og sam-
úðin hrein og sterk;
Og enn segir á kvæði Davíðs,
eftir að hann spyr fyrir munn
Guðmundar góða, hvers vegna
eigi að svívirða hinn seka:
1
„Úr mannsins hjarta bráðnar sor-
inn best
í eldi þeim, sem ást og mildi
kveikir.
Hinn seki þekkir syndarinnar
kvalir,
og getur orðið lýðsins leiðar-
stjarna,
og verndað hina veiku frá að
hrasa.
Hinn svarti andi, drambseminnar
djöfull,
vill ekld, að við samneytum þeim
seka.
Hver hefir saklaus sest við Drott-
ins borð?“
Þetta kallar Stefán frá Hvíta-
dal „háspent tískuslúður, óþjóð-
legt mjög“.
Jeg er ekki í neinurn vafa um
það, hvernig þjóðin lítur á það,
og hvernig bókmentasagan lítur
á þessi tvö kvæði.
, Og jeg er heldur ekki í neinum
vafa um, að líking Stefáns. um
risáún og húskkrlbná sríýst vfð.
J. B.