Tíminn - 28.10.1943, Blaðsíða 3

105. blað
TÍMCVIV, fiinmtMdagiim 28. okt. 1943
419
Áttr æðttri
Björn Arnason
Írá Ketilsstöðum
Þann 27. þ. m. varð áttræður
Björn Árnason fyrv. bóndi á
Ketilsstöðum á Tjörnesi.
Björn er fæddur að Álandi í
Þistilfirði 27. okt. 1863, sonur
Árna bónda Björnssonar, er bjó
lengi aö Bakka í Kelduhverfi og
fyrri konu hans, Önnu Soffíu
Friðjónsdóttur.
Árið 1890 giftist Björn Guð-
rúnu Jónsdóttur frá Breiðuvík,
og reistu þau bú á litlu koti,
Ketilsstöðum á Tjörnesi. Efni
voru engin, ómegð fór ört vax-
andi, og kotið var rýrt. En með
frábærum dugnaði, hagsýni og
sparnaði tókst hjónum þessum
að sigra erfiðleikana, bæta jörð-
ina og koma börnum sínum til
manns. Þegar Björn hætti bú-
skap á Ketilsstöðum árið 1921,
eftir 30 ára búskap, hafði hann
stækkað túnið um fullan helm-
ing, girt engi og tún og húsað
bæ sinn mjög sómasamlega.
Kom honum vel, að hann var
smiður góður, eins og margir í
ætt hans. Dró hann að rekavið
af fjörum sínum, notaði hverja
stund, sem afgangs var búönn-
um, til þess að saga viðinn, bæði
í aflviðu og þiljur. Á þenna hátt
kom hann upp timburhúsi á
jörð sinni, án þess að kaupa aö
nokkra fjöl eða spýtu. Mun slíkt
harla fágætt orðið á síðari tím-
um.
Jafnhliða búskapnum vann
Björn allmikið að smíði margs
konar íláta úr tré, Var jafnan
mjög eftir þeim sótt, því þau
þóttu traust mjög, og sjaldan
fannst þar veila í efni né smiði.
Eftir að hann brá búi ferðaðist
hann um næstu sveitir og smíð-
aði fyrir menn ílát og húsmuni.
Hefir jafnan mjög verið eftir-
sótt að fá hann til dvalar á
heimili til slíkra starfa, og bar
margt til. Það fyrst, að hann var
hverjum manni iðnari, kapp-
samari og vandvirkari. Það ann-
að, að hann tók jafnan lægri
laun fyrir störf sín, en þau raun-
verulega voru verð. Það þriðja,
og þótti ýmsum þar mest um
vert, að hann var frábær maður
að grandvarleik, góðu skaplyndi
og barnslegu sakleysi og góðvild,
sem vart átti sinn líka.
Björn Árnason er maður svip-
bjartur og sviphreinn, eins og
hann á kyn til, söngelskur og
næmur fyrir því, sem fagurt er
og göfugt, hvar sem það birtist.
Hann ber aldurinn vel og er enn
sístarfandi. Hann hefir lagt
fram sinn skerf á altari lífsins,
án undandráttar, án sérhlífni,
án möglunar ofe jafnan þannig,
að gefa meira en hann tók. Og
lífið hefir goldið honum aftur
þau laun, er það aðeins greiðir
dyggum þjónum, starfsgleðina,
barnslega glatt og saklaust
hjarta, og verðskuldaða samúð
og vinarhug þeirra mörgu, sem
borið hafa gæfu til að kynnast
honum.
Björn dvelur nú hjá frænd-
fólki sínu norður í Þingeyjar-
sýslu.
Sv.
urlendi, sem er eign verksmiðju-
Stjórans. En þetta er seinlegt
verk, sem ekki er hægt að fram-
kvæma í stórum stíl og krefst
mikils vinnuafls, sem Þýskaland
skortir nú tilfinnanlega.
Hin mikla Lenna-olíuvinnslu-
stöð, sem nær yfir sjö mílna spöl
meðfram Dresden-Leipsig járn-
brautinni, er á hverju kvöldi
hulin þokuskýi. Er það fram-
leitt úr sérstökum vökva, sem
er hafður í stórum ámum um-
hverfis verksmiðjurnar. Stund-
um eru borgarhverfi einnig hul-
in slikri þoku. En sá galli fylgir
þessu, að það er gagnslaust, ef
vindur er hvass.
Annað úrræði er í því fólgið,
að byggja verksmiðjurnar að
mestu úr timbri og gleri. Þótt
undarlegt megi virðast gera
stórsprengjur minni usla á slík-
um byggingum en stál- og járn-
byggingum, auk þess, sem við-
gerðir eru tiltölulega fljótleg-
ar.
Viðgerðir ganga seint, ekki
sízt þar, sem allur þorri verka-
mannanna eru útlendingar, sem
hirða ekki hót, hvort viðgerðinni
lýkur næsta dag eða að mánuði
liðnum.
Stálverksmiðja í grennd' við
Berlín varð fyrir sprengju 1.
marz í ár. Viðgerð var ekki lok-
ið 23. ág., og þá var hún lögð
algerlega í rústir á nýjan leik.
Þjóðverjar leggja yfirleitt ekki
verk upp á að gera við íbúðar-
hús.
Eina vörnin, sem að haldá
kemur gegn loftárásum, er orr-
ustuflugvélar og loftvarnarbyss-
ur. Þess vegna hefir fjöldi verk-
smiðja hætt að framleiða
sprengjuflugvélar og tekið að
smíða orrustuflugvélar.
Sá aragrúi orrustuflugvéla,
sem nú ver Berlín að næturlagi,
er skæður óvinahópur, sem vart
verður sigraður, nema brezkar
flugvélar verði betur brynvarð-
ar líkt og amerísku flugvélarn-
ar.
Loftvarnabyssur er hvergi
nærri svo skæðar, þótt þær séu
háværar og blossandi. Þær eru
nú mest megnis í höndum ungra
hermanna eða drengja, sem eru
ekki eins markvissir og gömlu
hermennirnir voru.
Það mætti minna á um leið,
að hervæðing þessara kornungu
manna hefir komið öllu uppeld-
ismálakerfi Þýzkalands á ring-
ulreið.
Brezka leyniþ j ónustan er
býsna þefvís, enda óttast Þjóð-
verjar hana mjög. Ég hafði hvað
eftir annað heyrt sögusagnir
um það, að ráðizt hefði verið á
verksmiðjur daginn eftir, að
loftvarnarbyssur höfðu verið
teknar frá þeim og fluttar ann-
að. Og einu sinni varð ég sjón-
arvottur að því, að léttar
sprengjuflugvélar beindu árás
sinni hiklaust að herbækistöð í
Köln, þar sem varnarbyssur
höfðu verið teknar burtu nokkr-
um klukkustundum áður.
Berlínarbúar eru sífellt á nál-
um, önugir og fljótlyndir. Þeir
standast loftárásir miklu miður
en fólk í vesturhéruðum Þýzka-
lands, ef til vill af því að þeir
eru þeim óvanari. í Berlín vott-
ar aldrei fyrir svipuðu léttlyndi
og hjá Lundúnabúum 1940, þeg-
ar mest gekk á, aldrei gamansöm
ummæli eða tilkynningar skrif-
að með krít úti fyrir búðum og
húsum, daginn eftir að loftárás
hefir dunið yfir.
Berlínarbúar eru sljóvir og
kærulausir, en ekki mótþróa-
gjarnir. Þeir nöldra og kýta sí-
fellt í loftvarnabyrgjunum og
stundum verður úr því handa-
lögmál.
Eftir loftárás í marzmánuði,
sá ég dr. Göbbels og fylgdarlið
hans skoða stórbyggingu, sem
hafði eyðilagzt. Fólk stóö í hóp-
um í grenndinni og horfði ó-
lundarlega á hann. Þá kallaði
einhver: „Við þökkum foringj-
anum.“
Brátt tók öll þyrpingin að æpa
sömu orðin í kór, og Göbbels var
í raun og sannleika hrakinn á
flótta.
En allar fregnir um uppþot og
óeirðir í Berlín eru vitleysa. Það
verður aðeins eitt uppþot í
Þýzkaland — dauðateygjurnar!
Kjarkur manna og þol hefir
beðið mikla hnekki við húsnæð-
isleysi og hina stórfelldu brott-
flutninga úr borginni.
Brottflutningur úr Berlín
hófst 3. ágúst. Þá fóru 60 járn-
brautarlestir, troðfullar af kon-
um og börnum. Síðan hafa tvær
miljónir verið fluttar brott.
(Framh. á 4. síðu)
Nólseyjar-Páls þáttur
NIÐURLAG
10. dag janúarmánaðar 1809, er menn voru teknir að gerast
langeygðir eftir heimkomu Páls, og jafnvel óttast um afdrif
hans, kom norskt víkingaskip frá Björgvin inn á Vog í Suðurey.
Spurðist skipstjórinn gaumgæfilega fyrir um Nólseyjar-Pál. En
Færeyingar höfðu eigi til hans spurt og gátu enga vitneskju
veitt um ferðir hans. í embættisbókum frá þessari tíð, er komu
þessa norska víkingaskips getið, og er þar svo greint frá erind-
um þess, að það sé að leita uppi enska víkinga.
Ólíklegt má telja, að 4iinn norski maður, sem var fyrirliði á
þessu skipi, hafi af sjálfsdáðum gert sér erindi til hafnar í Fær-
eyjum til þess að spyrja eftir Nólseyjar-Páli, því að þeir höfðu
engin skipti átt. Að minnsta kosti skaut þegar upp illum grun
eftir komu hans. Færeysk mál heyrðu og á þessum áruu að
nokkru leyti undir stjórnarvöld, er áttu setu í Björgvin, og það-
an var skipið. Áður en Páll fór frá Lundúnum hafði hann skrif-
að verzlunarstjórninni dönsku bréf og skýrt frá ferðum sínum og
undirtektum Englendinga og þar með, hvenær hann byggist við
að sigla heim til Færeyja. Heimild um þetta er sögn Jóhannesar,
yngra bróður Páls, er hann ritaði einnig bréf um sama leyti og
verzlunarstjórninni. Og það vissu allir, að því fór fjarri, að
verzlunarstjórnin óskaði honum neins góðs.
Að sögn Páls sjálfs og Jóhannesar bróður hans var jafnvel
ekki með öllu grunlaust, að einn þeirra manna, sem sat í verzl-
unarstjórninni, Hilcker að nafni, hefði eitt sinn látið byrla Páli
ólyfjan í veizlu, sem hann bauð honum til í Kaupmannahöfn.
Féll Páll í öngvit yfir borðum, en raknaði við í ókunnúgu her-
bergi, þar sem hann lá aleinn. Skreið hann út um vindauga,
er hann fann, og lét sig falla til jarðar. Komst hann síðan niður
til skips síns, en Jóhannes bróðir hans, er þá var í förum með
honum og kunni talsverð skil á læknisfræði, gaf honum inn upp-
sölulyf. Taldi hann, að eitri'hefði verið blandað í mat hans eða
drykk, þótt ekki ynni það á honum, enda var hann mjög heilsu-
hraustur maður. Vann Jóhannes eið að því á gamalsaldri, að
þessi frásögn væri sönn. Manni þessum, Hilcker, hefir Páll sjálf-
ur gefið mjög vondan vitnisburð í bréfi, er hann ritaði Re-
ventlow greifa haustið 1806, en hann var þá yfirmaður rentu-
kammarsins.
í ræðu um verzlunarmálin, sem séra Johan Henrik Schröter
hélt síðar í Þórshöfn, gerði hann Nólseyjar-Pál, baráttu hans og
hvarf að umræðuefni. Hann sagðist hallast að þeirri skoðun, að
hann hefði verið ráðinn af dögum af óvinum sínum 1 verzlunar-
stjórninni og vék í því sambandi að ferðum norska víkinga-
skipsins. Einnig hefði í enskum fréttablöðum verið skýrt frá þeim
orðasveimi litlu eftir að Páll sigldi brott frá Englandi, að norsk
skip myndu hafa verið send á vettvang til þess að hefta för hans.
Þá kvað hann sig og fleiri menn hafa heyrt fallbyssuskot í hafi
suður af Suðurey um það leyti, sem menn væntu hvað helzt
heimkomu Páls.
Engan dóm, sem óyggjandi sé, er þó unnt að leggja á það,
með hvaða hætti dauða Nólseyjar-Páls og förunauta hans hefir
borið að höndum. Það verður ætíð myrkrum hulið. En eitt er
engum vafa undirorpið: Þeir féllu allir með sæmd. Þeir voru
hetjur, sem munu lifa í þakklátri minningu þjóðar sinnar. Þegar
landar þeirra sultu og drógu fram lífið á skóbótum, holtarótum
og fjörugrösum, undu þeir segl að húni og freistuðu þess að sækja
björg í bú hinnar aðþrengdu þjóðar. Þeim hefir sjálfsagt virzt
sigurinn unninn, og ef til vill hafa þeir náð að sjá hinar þver-
hnýptu klettaeyjar, föðurland sitt, hilla úr hafi. Svo dundi ó-
gæfan yfir. Nólseyjar-Páll og menn hans létu lífið með geig-
vænlegum, ef til vill hryllilegum, hætti. Hin vota gröf var búin
hetjunurrí færeysku. Og þjóðin sat áfram í svelti, og margir dóu.
En samt — vann Páll frá Nólsey ekki samt sigur? Fjörutíu og
átta árum eftir dauða hans var verzlunin í Færeyjum gefin frjáls.
Hann hafði vakið þjóð sína til trúar og vona og vilja til þess að
rétta sig úr kútnum. Hann hafði svipt hulunnj af óheilindum og
sviksemi embættislýðsins og gert svívirðingu og ok verzlunar-
háttanna lýðum ljóst. Hann flutti mál þjóðar sinnar á erlendum
vettvangi og gekk fyrir hinn æðsta mann Danaveldis og' vann
hug hans.
Allt til þessa dags hafa Færeyingar býggt á þær undirstöður,
sem Páll lagði. Stig af stigi hafa þeir heimtað rétt úr höndum
annarra, er voru þeim miklu voldugri, og oft þurft á manndómi
og seiglu að halda í þeirri baráttu. Páll var fallinn, en lifði þó.
Hann lifði í vitund fólksins, og andi hans lifði með öllum beztu
mönnum þjóðarinnar.
Þannig hefir rætzt sú von sumra samtíðarmanna hans, er
ekki gátu sætt sig við það, að Nólseyjar-Páll væri fallinn í val-
inn, aðeins 42 ára gamall, og væntu þess í mörg ár, þrátt fyrir
illan grun og orðasveim, jafnvel trú margra, að hann kæmi ein
hvern bjartan dag af hafi á fríðu skipi og með fríðu föruneyti.
Þannig kom hann aftur. Á sínum breiðu herðurp lyfti hann þjóð
sinni til vaxandi gengis. Nýir menn með orku og þor gerðust
sverð hennar og skjöldur, er fram liðu stundir. Glæsilegastur
þeirra arftaka Nólseyjar-Páls á nýrri öld er Jóannes Patursson,
kóngsbóndinn víðfrægi í Kirkjubæ. Ef til vill auðnast honum að
sjá Færeyjar frjálsar og óháðar.
Svo lýkur þætti Nólseyjar-Páls.
Orðsending
til innheimtumanna Tímans
Gjalddagi Tímans var 1. júlí en ennþá vantar skilagrein-
ar frá mörgum innheimtumönnum blaðsins.
Sökum þess hve útgáfukostnaður er mikill, er mjög
óþægilegt ef greiðslur á blaðgjöldum dragast fram yfir
hinn ákveðna gjalddaga. Eru það því vinsamleg tilmæli til
kaupenda og innheimtumanna Tímans, að þeir sjái um,
að áskriftargjöldin berist afgreiðslu blaðsins hið allra
fyrsta.
Samband ísl. samvinnufélatia.
SAMVINNUMENN!
Dragið ekki að brunatryggja innbú yðar. —
Biðjið kaupfélag yðar að annast vátryggingu.
Dráttarvextír
Dráttarvexiir ialla á tekju-
og exgnarskatt og verðlækk-
unarskatt ársins 1943, hali
gjöld pessi ekki verid greidd
í síðasta lagi laugardag-
ínu 6. nóvember næstk.
klukkan 12 á hádegi.
Á pad, sem þá verður ógreitt,
reiknast dráttarvextir Srá
gjalddaganum, 15. ágúst síd-
astlidnum.
Reykjavík, 19. október 1943.
Tollstjóraskriístofan
HaSuarstræti 5 Sími 1550.
Tílkynnmg
írá húsaleigunefnd.
Samkvæmt heimnld í 5. gr. laga um húsaleigu, nr. 39
frá 7. apríl 1943, mun húsaleigunefnd taka til umráða
lausar íbúðir og ráðstafa þeim til handa húsnæðislausu
innanhéraðsfólki, hafi eigendur ekki sjálfir ráðstafað
þeim til íbúðar fyrir 1. nóv. n. k.
Jafnframt vill húsaleigunefnd beina því til þeirra, sem
kynnu að vita um lausar íbúðir í bænum, að þeir skýri
nefndinni frá því í viðtalstíma hennar, á mánudögum
og miðvikudögum kl. 5—7 eða skriflega.
25. október 1943.
Húsaleigunefndin í Reykjavík
Síðara bíndið af hínní stórfróðlegu
og bráðskemmtilegu bók
Þ
EIR GERÐU
GARÐINN FRÆGAN
er komid í bókabúðir.
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄