Lesbók Morgunblaðsins - 24.07.1927, Blaðsíða 6

230
LESBÓK MOBGUNBLAÐSINS
þorskar! Hærra, hærra, allar ýsur
o" upsar!
Hvað er þetta grunn?
Það er allbreiður, aflíðandi pal!-
ur alt í kringum landíð, og hallar
honum nokkuð jafnt vit á 100
faðma dýpi, en þar tekur við
grunnbrv'm og snardýpkar niður
á 2(X)—250 fáðma dýpi. Þar neðan
við tekur við nokkuð breiðari
hrvggur, sem landið stendar á og
sein liggur þvers eftir hafbotnin-
um milli Grænlands og Englands.
En sitt hvoru megin við hrygginn
er h.vldýpishaf 800—1000 faðma
djúpt.
Einu sinni í fyrndinni var a!l-
ui- þessi hryggur upp úr sjó og vei
landgengt um hann allan þurrum
fótum frá Grænlandi til Englands,
segja jarðfræðingar. Efst upp úr
fjallhiryggnum gnæfði þá landið
okkar á sínum snarbratta palli
eins og veglegur bergkastali. Svo
liðu tímar og allur hryggurinu
sökk í sjó og seinna skolaði sjón-
um einnig yfir pallinn, þennan fót-
stall, sem vor „töframynd í At-
lantsál‘% Fjallkonan, stendur á.
Landið varð áð eyju og pallurinn
varð að grunnsævipallinum eða
landgrunninu. — En landgrunnið
varð aftut að okkar auðugu fiski-
miðum. Telur höfuudurinn að alt
grunnsævið muni vera álíka stórt
og landið sjálft.
Svona er einn þáttur af sköpun-
arsögu lands vors sagður af jarð-
fræðingum og öðrum vísindamönn-
um. „En er þá ekki landið ennþá
að sökkva?“ mundi einhver spyrja.
Því kann enginn að svara, en vera
má að svo sje. Líklega geturn við
þó sem nú lifum sagt með Loðvík
15. „syndaflóðið kemur eftir okk-
ar daga, og ekki fyr“. Svo mikið
er víst, að eins og nú stendur, er
landgrunnið okkar hreinasta Gós-
enland fyrir fiskana. Upp á þann
pall sækja þeir með mestu áfergju,
í milljóna og biljóna tali, einkum
vor og sumar, því þar er gott að
vera — bæði ylur og ljós og æti
nóg. Kemur það sjer einkum vel
fyrir alt fiskaungviðið, sem hjrr
klekst út og uppfóstrast. Goli-
straumurinn vermir sjóinn við
strendur vorar, einkum suður- og
vesturströndina, og gefur einmitt
mátulegan yl til þess að hrogn
fiskanna klekist út og að alt það
plöntu- og smádýralíf þrífist vel,
sem fiskaseiðin þurfa sjer til nær-
ingar.
Dýpið á grunninu er einnig liið
haganlegasta til þess, að sólarbirtu
geti notið fyrir allan smærri líf-
gróður hafsins. Og síðast en ekki
síst á sævargrunnið að þakka frjó-
semi síua öllum jökulánum og
iækjum vorum í vorleysingum,
sem bera fram öll kynstur af
frjóvgandi fosforsýru- og körnun-
arefnissamböndum ti) næringar
frumgróðri hafsins. — Það er gam
an til þess að vita, að auk þess
sem okkar skínandi jökla-þrenn-
ing: Eyjafjalla-, Vatna- og Oræfa-
jökull virðast seiða að sjer fisk-
ana með fegurð sinni og birtu upp
úr dimmu sjávardjúpinu, þá liafa
þeir annað afarmikilsvert hlut-
verk á hendi, n.fl. það, að „fjörga
heilsulyfjum !öður“ með efnum
þeirn sem jökulár þeirra flytja
sjónum. Því þessi dýrmætu efni
verða fyrir áhrif sólaryls og sól-
arbirtu að lífefnum eða vitamin-
efnum frumlífsins, sem aftur nær-
ir ótal sækindur og síðan sjálfa
mennina.
Þannig hjálpast margt að til
þess að bjóða fiskinum heim að
ströndum vorum. Það er eins og
hvíslað sje að honum, að leita
landsins og ljóssins og komast
sem lengst. Þess vegna færir þorsk
Jeg var í 5y2 mánuð úti á Point
Roberts, sem er 150 mílur frá
Seattle, Það er dálítill höfði, sem
skagar út frá meginlandi Kanada
og er þar laxveiðistöð. Höfðinn er
4 enskar ferhyrningsmílur og búa
þar 64 fjölskyldur, aðallega fs-
lendingar, nokkrir Norðmenn og
Svíar og ein Indíánafjölskylda.
Jeg kunni þar mjög vel við mig.
Þar er útsýni framúrskarandi fag-
urt. Fimm borgir sjást þaðan og
afarmikil fjöll, snævi þakin, og
ekki ósvipuð Snæfellsjökli. Það er
fögur sjón á kvöldin, að sjá allar
borgirnar uppljómaðar, og bregð-
urinn sig nær og nær landinu, uns
liann stundum rotast í briminu við
flæðannál. Eu síldin og upsinu og
silungurinn sækist eftir sólskininu
og stekkur upp úr sjó og vötnum.
Og laxinn lætur sjer ekki þar með
nægja, heldur leitar upp ámar,
alla leið upp til fjalla „móti
straumi sterklega og stiklar fossa.“
En állinn er kominn það lengst,
að hann getur jafnvel leyft sjer
að skríða langar leiðir eins og
liöggormur yfir hálf þurrar mýrar.
Einu sinni lifðu allar lifandi
verur í sjó og vötnum — segja
jarðfræðingar. Smámsaman komust
sumar þeirra úr álögunum og kom-
ust upp ^á þurt land. Frá þeim
degi eiga öll landdýr ætt sína að
rekja.
Forfeður okkar mannanna voru
einu sinni lagardýr og þess berum
vjer menjar enn þann dag í dag,
]>ví í fósturlífi höfum við öll, menn
og konur, tálknop á hálsinum. „Oll
skepnan stynur og liefir fæðingar-
hríðir.“ Alt sem lífsanda dregur
þráir að komast á æðra st.ig og
fæðast í ljós, annað og betra.'Svo
er það með fiskana eins og okkur
mennina. Þess vegna sækjast þeir
eftir að komast upp á pallinn og
helst „yfir um.“ Þess vegna eru
fiskimiðin okkar jafnauðug og
þau eru.
ur svo miklum bjarma á loftið, að
ekki er nema hálfrökkur.
Veiðin var 400 þús. laxar í 0
veiðigildrur. Þarna veiðist skata,
spraka, silungur, koli, karfi, há-
karl, háfur, þorskur, k-úfiski, sel-
ur, hnýsa og háhyrnur, en á landi
kanínur, íkornar og þefdýr. —
Stúlkunum þykir ekki gott þegar
þau dríta í kjólana þeirra, því
að þá verða þær að grafa þá í
mold og láta þá liggja þar í 4
daga til að ná úr þeim lyktinni.
Fuglar eru þarna margir, einkum
mávar, ernir, krákur, villihænsn
og urmull af opdum,
Frh.
íslenskir frumbyggjar í Hmeríku
bölva þeim degi, er þeir yfirgáfu fsland.
Úr brjefi frá Vestur-íslending.