Lesbók Morgunblaðsins - 24.07.1927, Blaðsíða 4

228
LESBÓK MORGHJNBLAÐSENS
Mynd þessi er tekin í París, rjett eftir að þeir Byrd og fjelagar
hans komust þangað. Lengst til vinstri er Byrd sjálfur, þar nœst No-
ville og þar nœst Bert Acosta. H ann liefir ritað í blöðin frásögn um
ferðalag þeirra yfir Atlanshaf og birti Morbunglaðið fyrir skemstu
kafla úr þeirri frásögn.
fostu að: „Rauðmaginn besti rjett-
urinn ,heitir.“ Hinsvegar varar
Hallgrímur við nýrri keilu, „fáum
er spáný keilan þekk“, segir hann
einhverstaðar í kvæði (ekki þó í
Passíusálmunum). En til allrar
lukku huggar Bjarni lesarann með
því, að úldin keila sje besti matur
og segir það vera gamlan og góðan
sið á Suðurlandi „að ýlda hana á
haustin fram á vetur i fjóshita.“
Aftur mun margan hrylla við að
leggja sjer blágómuna til munns,
því Bjarni segir að hún sje talin
„ó«‘t, enda lausholda og kvapmikil
og auk þess óviðfeldin á bragðið“.
En það er úr svo mörgu að moða,
að óþarfi er að seilast eftir blá-
gómu, vogmeri, fuðriskil, mar-
limitum og þess konar. Og þar að
auki höfum vjer frá fornu fari
lært að matreiða fiskæti vort á svo
marga lund, með því að herða,
salta, reykja, ýlda, kasa, sjóða,
steikja og stappa fiskinn. Enda
liefir ekki veitt af slíkri tilbrejdni
við suma fiska. Höf. segir t. d. að
á heimilum þar sem. mikil er lax-
veiði hafi vinnufólkið áskilið sjer
fyrrum við ráðningu, að fá ekki
lax oftar en í hæsta lagi tvisvar
á viku.
1 stuttu máli getum vjer Islend-
ingar sagt: Blessaður veri fisk-
urinn okkar, sem haldið hefir líf-
inu í forfeðrum vorum, ekki síst
sem harðfiskur. Oldum saman var
hann okkar daglegt brauð; „ís-
lenskt brauð“ kölluðu útlendingar
hann. Því allir átu harðfisk, í öll
mál. í Eyrbyggju er sagt frá
skreiðarhlaða á Fróðá, svo háuin,
að stiga þurfti til að ná niður
skreið.
Enskir matfræðingar fullyrða, að
ekkert efli gáfurnar eins og fiskur
og kemur það heim við söguna af
fomskál(jinu okkar honum Sig-
hvati. Hann varð skáld af því að
eta fiskinn, sem hann dró upp um
ísinn á Apavatni. í fiski eru ein-
mitt efnin sem heilinn þarfnast
mest. Engin furða þó íslendingar
sjeu einhver allra mesta gáfna-
þjóðin heims; ,toppur mannkyns1!
Það er íhugunarefni að senda út
mestallan fiskinn til Suðurlanda
og fá Spánarvín og gerhveiti í
staðinp,
IV.
Það er margt sem bendir á, að
frá því Hrafnaflóki uppgötvaði
fiskisæld fjarða vorra („ok gáði
eigi fyrir veiðum at fá heyanna' ‘)
hafi ætíð síðan, árlega, ógrynni
fiskjar heimsótt okkar land og
búið við strendur þess, þó að
landsmenn hafi stundum ár eftir
ár ekki orðið lians varir. Því fyrr-
um voru það kölluð fiskleysisár, ef
fiskurinn ekki gerði svo vel, að
rota sig uppi í flæðarmáli eða
koma því næst upp að landstein-
um. Fiskiveiðarnar voru frá alda-
öðli stundaðar einungis í hjáverlc-
um, á vorin helst, og fiskurinn
þurfti að gefa sig vel til svo að
mönnum þætti það borga sig. —
Veiðarfæri voru ekki til nema
sumstaðar við sjó og lengi afar-
ófullkomin. Þó aflaðist stundum
yfirgengilega. Sýnir best eitt lítið
dæmi hve fiskmergðin gat verið
mikil. Sjera Þorkell heitinn frá
Reynivöllum segir frá formanni
sínum í Vestmannaeyjum á fyrri
öld, sem einn síns liðs fjekk á
dag 1600 á skip af vænum þorski
á haldfæri. (Sjá Tímarit 1883, bls.
208).
Höf. heldur, að flestar göngur
fiskjar upp að landinu sjeu annað
hvort til að hrygna eða elta æti.
eða sækja. Merkingar ýmsra fiski-
tegunda hafa sýnt, að sömu fiskar
eru vanir ár frá ári að heimsækja
sömu gotstöðvar. Þeir dragast upp
að landinu af föðurlandsást.5 —
„Römm er sú taug.“ Þó ætla megi
að nokkurir fiska vorra yfirgefi
landið alveg, á vissum tímum árs,
einkum á veturna, og leiti til djúps
eða til annara landa, telur höf. ó-
sennilegt að þorskurinn eða aðrir
mestu nytsemdarfiskarnir fari
nokkurntíma langt frá föðurtún-
um og að þeir haldi stöðugt til á
sævarpallinum (svo er oft nefnt
grunnsævið umhverfis landið) eða
þar nærri. Mjer dettur nú ekki
í hug að deila um þetta, en á hinn
bóginn á jeg bágt með að trúa, að
jafngóður sundfiskur geti verið sá
þorskur, að skreppa ekki við og
við til annara landa. Enda hlýtur
hann einhverntíma að hafa flutt
sig búferlum hingað og þangað
á víxl, þar sem hann á nú heim-
kynni í öllum sjó á norðanverðu
norðurhveli jarðar. En varla getur
hann flúið landið í stórum stíl. —
Vissulega hefir hann ekki gert þr.ð
á síðustu 50 árum — því alger