Ísland - 05.08.1898, Blaðsíða 3
ISLAND.
123
utan giuggana eru blóœreitir og tréa klipt,
eina og í öllum görðurn á Frakklandi frá
þeim tímum; en þegar kemur dálítið frá
hölliuni, líkiat hann fremur gisnum skógi,
með stórum og fögrum trjám &f ýrasum
tegundum; on á milli eru grasyeHir al-
þaktir sóleyjum og fjóiura, rétt eins og
túnin heima á Íslandí. Glarður þessi er
heldur eigi eins sléttur og garðar eru
vanalega, heldur með hólum og hæðum,
lækjum og iítiili sefi vaxinni tjörn. í tjörn-
inni er lítill hólmi, og á honum gert lítið
musteri með grísku sniði, helgað ástar-
guðnum, hinum litla vængjaða „Amor“. í
hinum endanum á garðinum er smáþorpið,
sem María Antoinette lét gera. Það er
hér um bii tylft af ofur-sraáum, snotrum
bændahúsum, með stráþökum, loítsvölum,
skringilegum og krókóttum stigum. Eitt
af því er mylna, þakin viiiivínviði. Lítil
brú liggur yfir myinulækinn. Það er eigi
unt að hugsa sér neitt skáldlegra eða bet-
ur iagað til pentunar. Hér hafði drott-
ningin og hirðfólk hennar það að leik, að
gerast bændur, búa til smjör og osta, o.s.
frv.; enda líkist þetta alt fremur brúðu-
hÚ8Í en nokkru öðru. Það spillir eigi, að
hús þossi eru farin að hrörna; því meira
gaman þykir að sjá þau. Mér fanst ég í
raun og veru sjá hina ungu drottningu
standa þarna við strokkinn inni í smjör-
gerðarhúsinu, svo barnslega og káta, svo
ókvíðna fyrir ókomna tímanum, sem þó
bar svo ótt&lega hluti í skauti sínu fyrir
konung og drottningu. Ég gekk þar al-
veg eins og í draumi; það var sem ég sæi
blóðstrauma stjórnarbyltingarinnar velta
yfir landið, konungi og drottningu varpað
í dýfiissu og loksins líflátin. í fám orð-
um: Sögu Maríu Antoinette dró fram fyr-
ir hugskotssjónir minar í lifandi myndum
á þessum stað, sem henni var kær. Ég
gleymdi tímanum, Parísarborg, veizlunni
og öllu, og hrökk við, er ég heyrði kiukk-
una slá 4. Ég flýtti mér út úr garðinum,
náði í vagu og ók á fljúgandi ferð á járn-
brautarstöðinni, náði í farseðil, og í því
sá ég járnbrautarlestina fara að hreyfa
sig; ég stökk inn í fyrsta vagninn, sem
fyrir mér varð, án þess &ð taka oftir
hvort haun var æti&ður körlum eða kon-
um; eu í sama vetfaugi þýtur járnbrautar-
lestin af stað, og ég datt marfiöt inn í
vagninn; eu hauu var ætiaður karlmörm-
um til að reykja í. Þá er samferð&menn
mínir loksins höfðu komið mér til sætis,
og ég hafði uppgötvað glappaskot mitt,
þá fyrst vaknaði ég algerlega til meðvit-
undar um nútímann, enda töluðu þeir,
sem í vagninum voru, eigi um annað en
morð, sem framið hafði verið um nóttina
áður í Parísarborg. Þá er vér nálguðumst
Parísarborg, sá ég í fyrsta skifti loftbát;
hann leið með hægð upp í loftið, og eins
og hvarf að endinga uppi í skýjunum.
Mér flnst það vera eins og ímynd við-
burðanna í þossari miklu og merku borg.
Frásögnin um þá líður upp og út í loftið
og hverfur svo, og uæsta dag er eiuhver
nýr viðburður umræðuefuið.
Þ'ora Friðriksson.
Langsótt rennibraut.
Enda þótt oss flnnist jörðin óbifanleg,
hefur það verið gjörsannað nú um nokkr-
ar aldir, að hún er á fleygiferð í himin-
geymnum. Fyrst og fremst snýst hún um
sjálfa sig og veldur með því skiftiugu
dags og nætur. í öðru lagi rennur hún
með nál. 4 raíiua hraða á sekúnduani, dá-
lítið aflanga hringbraut um sólina á rúm-
um 365 dögum, sem veidnr mismuna árs-
tiðauna og skiftir með því tímanum niður
í áraraðir. Þriðja hreifing jarðarinnar er
fundin síðar og er hún sú, að sólkerfið alt
er á stöðugri fleygiferð og stefnir á stjörnu-
merki það, er Herkules nefnist, suður og
vestur af Blástjörninni (Vega) með l1/^
mílu hraða á hverri sekúndu. Hefur því
iengi verið ætlað, að sólkerflð rinni kring-
um einhverja vissa stjörnu eða miðsól, sem
væri í þverbeinni stefnu við braut sól-
kerfisins. Hafa sumir haldið þessa stjörnu
vera í sjöstjörnunum, en aðrir í litla
stjörnumorkinu, Persevs, sem er nokkuð
upp af þeim. Nú þykist stjörnufræðingur
einn, er Delannay nefnist, hafa sannað, að
sólkerfi vort alt og margar sóistjörnur,
sem næstar oss eru, renni kring um hina
stóru og fögru sólstjörnu Sirius (Hunda-
stjörnuna) eða Alpha í Stóra-Hundsmerk-
inu, fegurstu eða björtustu fastastjörnu á
himni. Svo sem kunnugt er, er jörð vor
um 20 milj. mílna frá sólunni, en vegur-
inn til Siríusar er þó 1,035,800 sinnum
lengri. Sirius er héðan að sjá lágt á
suðurhimni eða 110 hátt í hádegisstað, og
er hún á hásuðri ura miðnæturskeið ná-
lægt þorrabyrjun ár hvert. Er hægast að
finna hana þegar sjöstjörnurnar eru komnar
í nónstað, með því að draga lína frá þeim
skáhalt niður og austur gegn um Fjósa-
konurnar, sem eru nálega á miðri leið
milli Sjöstjarna og Siriusar. Sirius er oft
nefndur Lokabrenna eða Litabrigða sök-
um þess, að haan glampar með alls kon-
ar litum. Kemur það meðfram af því,
hve lágt hann er á lofti.
Doiannay reiknar, að Sirius sé 314,000
sinnum stærri en sólin. Nú er sólin meir
en 1200,000 sinnum stærri en jörðin, svo
úr Siríus væri nóg efiii í 377 þúsund milj-
ónir jafnstórra hnatta og jörðin er, en það
ei' svo há tala, að 2391 ár þyrfti til að
telja þá alla, þótt taldir væru 5 á hverri
sekúndu.
Delannay heldur, að jörðin, eða sólkerfi
vort sé um, eina miljón ára að renna braut
sína í kring um Sirius.
Hj. Sig.
Frá fjallatindum
til flskimiða.
Úr bréíi af Akranesi: „Talið er víst,
að héðan hafi farist sexmannafar með 5
mönnum á föstudaginn var, 30. f.m. Reru
héðan nokkur skip þann dag, hleyptu sum
þeirra undan veðrinu inn í Melasveit og
lentu þar og komu svo hingað daginn eft-
ir, en þetta skip hefur ekki komið fram
enn þá, svo kuanugt sé. Formaður var
Halldór Oddsson bóndi frá Göthúsum á
Akranesi, er lætur eftir sig konu og 3
ungbörn; hinir voru Ásmundur Guðmunds-
son frá Bæ á Akranesi frá 4 börnum,
Skúli Sigvaldason og Björgvin Jónsson af
Akranesi og Jóu frá Lækj&rkoti í Borgar-
hrepp, allir ógiftir efnismenn“.
Af Eskiflrði er skrifað 29. f.m.: „Nú
er hér nóg síld í firðinum og mokfiski. At-
vinna miklu meiri eu hægt er að taka á
móti. Fólksekla mikil.
27. f.m. andaðist á Seyðisfirði Snorri
Wíum, forstjóri pöntunarfélags Fljótsdæl-
inga. Hann dó úr lungnabólgu.
Laugarnesspitalinn vígður.
Sú athöfa fór fram 27. þ.m. og hófst
kl. 5 síðd. Þangað hélt þá fjöldi manns
héðan úr Reykjavík og nokkrir voru að-
komnir úr nærsveitunum. Sunnan við
húsið var reistur ræðustóll og pallar ir.eð
bekkjum báðumegin. Hornaflokkur Helga
kanpm. Helgasonar lék fyrst á horn : „Eld-
gamla ísafold“, þá var sunginn fyrri hluti
hátíðakvæðis, er Stgr. Thorsteinsson hafði
ort og prentað er hér á eftir, og svo steig
stórmeistarinn dr. P. Beyer í ræðustólinn
og bað menn fyrst hrópa „húrra“ fyrir
konunginum, er hana kvað hafa látið sér
mjög ant um þetta fyrirtæki. Var það
þá gert. Þá lék hornaflokkurinn: „Kong
Kristjan stod“ o.s.frv. Þá hélt Beyer á-
fr&m ræðu sinni og sagði frá hvernig Odd-
félaga-regiunni hefði fyrst til hugar komið
að ráðast í þetta fyrirtæki og hvernig
framkvæmdirnar hefðu gengið. Sagði hann,
að dr. Ehlers (sem mun vera félagi þar)
hefði haldið fyrirlestur í Oddfélagastúk-
unni og lýst holdsveikum hér á landi og
hefðu það verið fyrstu upptökinn til spí-
talabyggingarinnar. Að endingu þakkaði
hann öllum, sem á einhvern hátt hefðu
styrkt fyrirtækið.
Þá kipti hann frá blæju, er huldi nafn-
spjald yfir dyrum spítalans, sem á var
greypt fangamark Oddfélagareglunnar: I.
0. 0. F., sem þýðir: Óháð regla Odd-fé-
laga. Hann negldi spjaldið fast með þrem
nöglum; kvaðst hann festa hinn fyrsta
í nafni vináttunnar, annan í kærleikans
nafni og hinn þriðja í nafni sannleikans.
Þá las hann upp gjafabréfið og afhenti
landshöfðingja og vígði síðan húsiðáþann
hátt, að hann stökti vatni inn í fordyrið
og dreifði þar síðan blómum og fræi og
fór það fram að siðum Oddfélaga og með
aðstoð embættismanna islenzku stúkunnar,
Björns ritstjóra, Halldórs bæjarfógeta og
Tryggva bankastjóra.
Þá þskkaði landshöfðingi gjöfina með
ræðu og afhenti húsið spítalastjórninni,
sem er amtmaður J. Havsteen, J. Jónas-
sen landlæknir og Guðm. Björnsson hér-
aðdæknir. Þá hélt amtmaður ræðu og
þakkaði einnig gjöfina.
Þá var húsið opnað og sýnt öllum, sem
viðstaddir voru, og þeim sem boðnir höfðu
vevið til að vera við vígsluna veitt kampa-
vín.
Húsið er nú fullbúið að utan, en tölu-
vert eftir af smíðinu að innan. Þó sagt,
að það verði fulibúið 1. okt. í haust og
geti þá tekið við sjúklingunum, eins og
ráðgert hefur verið.
Þetta er kvæðið, sem sungið var, og
Steingrímur Thorsteinsson hafði ort:
Hér er risin höll á nesi grundar
Höfðingsseturs fallins rústum á.
Sjáið, þér, er sóttuð hér til fundar
Setur nýtt, er öðru skjól mun ljá.
Ei er það með innum sínum fáðu
Efnað fyrir tign og gleðihnoss;
Ætlað er það hinum þrautaþjáðu,
Þeim, er líkþrár bera mæðukross.
Ofar jarðheims ægilegum flaumi,
Eymdum tárgum, blöðgum styrjar veg,
Áþján, striti, syndasollnum glaumi,
Svífur mynd ein skær og dásamleg.
Efra er bjart, en undir dimma ræður,
Efra friður, neðra stríðið er,
Og vér lesum letrað: Yerið bræður!
Ljóst á merki því, er engill ber.
„Yerið bræður!“ er að ofan kveðið,
Eilíft, hoilagt það er kærleiks boð.
„Verum bræður!11 aftur ansi geðið
Inst — og veitist þessu máli stoð.
Vanda skal það verk, sem á að st&nda,
Vottinn góðan æ það beri sér,
Svo sem fórn á altari þess anda,
Allir sem að hlýða skulum vér.
* *
*
Þungar fyr meir yflr liðu aldir,
Aumum þrávalt hvilík gjörðist vist!
Stríðleiks hörku stundum hrjáðir, kvaldir
Stundu þeir, unz helju fengu gist.
Sárleg dæmin sönn þess mundu finnast,
Sú að steina hræra mátti vo;
Það er liðið, en þess á að minnast,
Aldrei, aldrei framar verði svo.
Þjáðum, hreldum ljúkstu upp líknarstaður,
Legufagur hér við bláan mar,
Mildur þeim, er sjúkdóms særir naður;
Sorgir deyf þeim lengi krossinn bar.
Gjafmildur af góðum föngum þínum
Gleðja reyndu þá, er fá þitt skjól,
Að þeir megi í nöprum nauðum sínum
Ná að höndla geisla af unaðs sól.
Nú er signar sumartíðin vengi
Saman biðjum vér, er fundumst hér:
Himinn veiti góðri byrjun gengi,
Giftudrjúgt sé hvað, som eftir fer;
Og sem vér l eining bróðurlega
Erum staddir hér með fegins brag,
Fram á hinstu okkar æfivega
Eins og bræður munum þenna dag.
Gjaldkerastarfið við holdsveikraspítalann
í L&ugarnesi er veitt Hjálmari Sigurðs-
syni amtsritara, en ráðskonustarfið ekkju-
írú Kristinu Guðmundsdóttir í Reykjavík.
Prestskosning í Landeyjunum fór íram
25. f.m. og var séra Magnús Þorsteinsson,
sem þar hefur verið aðstoðarprestur, kos-
í einu hljóði með 93 atkv. af 112, sem
alls voru á kjörskrá.
10. f.m. drukknuðu tveir menn í Gils-
flrði, Sigvaldi Snæbjarnarson bóndi í Fagra-
dal innri og Helgi Kristjánsson, vinnu-
maður hans. Þeir voru á heimleið úr
Tjaldanesi, komu frá norsku timburkaupa-
skipi og voru fjórir á bát, en tveimur
varð bjargað af norðmönnum frá timbur-
skipinu.
Þjóðhátíð Austfirðinga á að verða 7. á-
gúst á Egilsstöðum á Yöllum.
Amtsráðsfundur Austuramtsins var hald-
inn á Seyðisfirði 11.—14. júlí. Þar var
fyrst og fremst til umræðu fjárkláðamálið
og samþykti amtsráðið með iitlum orða-
breytingum frumv. til laga um fjárkláða,
er lagt hafði verið fyiir það og fól for-
seta sínum &ð senda það landshöfðingja
með meðmælnm sínum og ósk um að fá
það sérprentað almenningi til leiðbeining-
ar. Samþ. að taka 4000 kr. lán tll að
standast kostnað við útrýming fjárkláðans.
Þá var rætt um stofnun sameiginlegs
búnaðaríélags fyrir alt landið og samþ.
þessar tiliögur forsota.
a. Að N.-amtið leggi til 400 kr. og
Au.-amtíð 200 kr. á ári gegn því að Búu-
aðatfélag suðuramtsins leggi fram sjóð
siun, og þá sé ferðakostnaður eigi greidd-
ur af félagssjóði, eða
b. að íólksfjöldi í ömtunum sé lagður
til grundvallar fyrir tillögam lil búnaðar-
félagsins og verði þá ferðakostnaður greidd-
ur af félagssjóði.
Til vara: að tillög amtanna yrðu færð
niður um helming, í 200 og 100 kr., auk
þess sem þ&u legðu fram í ferðakostnað
til búnaðarþingsmanna og í þess stað legði
Bún&ðarfélag suðuramtsins til að eins
helmiug af sínum sjóði, en hinn helming-
ur sjóðsins sé lagður í sjóð, sem eingöngu